ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ଗୁଜରାଟର ଲୋଥାଲଠାରେ ଆଜି ଭାରତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ପରିସରର କାର୍ଯ୍ୟର ସମୀକ୍ଷା ଆଭାସୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଏକ ଡ୍ରୋନ ସାହାଯ୍ୟରେ କରିଛନ୍ତି ।

 ଏହି ଅବସରରେ ଉଦ୍‌ବୋଧନ ଦେଇ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରକଳ୍ପର ଦ୍ରୁତ ଅଗ୍ରଗତି ନେଇ ସନ୍ତୋଷବ୍ୟକ୍ତ କରିଥିଲେ । ସେ ଲାଲକିଲ୍ଲା ପ୍ରାଚୀର ଉପରୁ ଦେଇଥିବା ଅଭିଭାଷଣର ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରି ଯେଉଁଥିରେ ସେ ପଞ୍ଚପ୍ରାଣ କଥା କହିଥିଲେ, ତାହାକୁ ସେ ଆମ ଐତିହ୍ୟ ଗର୍ବ ଓ ତାହା ଆମ ପୂର୍ଜଜମାନେ ଦେଇଯାଇଛନ୍ତି ବୋଲି କହିଥିଲେ । ସେ କହିଥିଲେ ଯେ “ଆମ ଇତିହାସର ଅନେକ କାହାଣୀ ବିସ୍ମତି ଆଡକୁ ଚାଲିଯାଇଛି ଓ ସେଗୁଡିକୁ ସାଇତି  ଆମ ଭାବି ପିଢିକୁ ଦେବା ପାଇଁ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ମଧ୍ୟ ହୋଇନାହିଁ । ଇତିହାସର ଏହି ଘଟଣାବଳୀଗୁଡିକରୁ ଆମେ କେତେ ଶିଖିଛୁ? ଭାରତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତହ୍ୟି ସେହିପରି ବିଷୟ ଯାହା ନେଇ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ କୁହାଯାଇନାହିଁ” ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ ।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାରତୀୟ ବେପାର ବଣିଜ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ କେତେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଥିଲା ଓ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସଭ୍ୟତା ସହ ଏହା କିପରି ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି ତାହା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ତଥାପି ହଜାର ବର୍ଷର ଦାସତ୍ୱ ଏହି ପରମ୍ପରାକୁ କେବଳ ଭାଙ୍ଗି ନ ଥିଲା । ଆମେ ମଧ୍ୟ ଆମର ଐତିହ୍ୟ ସାମର୍ଥ୍ୟ ପ୍ରତି ଉଦାସୀନ ହୋଇପଡିଲୁ ।

ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ଧରି ଆମର ସମୃଦ୍ଧ ଓ ବିବିଧ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ସାମୁଦ୍ରିକ ସମ୍ପଦର ଶକ୍ତିକୁ ଭଲଭାବେ ଚିହ୍ନି ତାହାକୁ ଅଭୂତପୂର୍ବ ଶିଖରରେ ପହଞ୍ଚାଇଥିବା ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଚୋଳ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ, ଚେର ଓ ପାଣ୍ଡ୍ୟ ବଂଶ ଅବତାରଣା କରିଥିଲେ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଆହୁରି କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା ଦେଶର ନୌଶକ୍ତିକୁ ମଜବୁତ କରିବା ସହ ଭାରତରୁ ବାଣିଜ୍ୟ ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟ ଭାଗକୁ ସମ୍ପ୍ରସାରିତ କରିଥିଲା । ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀ ମଧ୍ୟ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ  ନୌସେନା ଗଠନ କରି ବିଦେଶୀ ଆକ୍ରମଣକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । “ଭାରତର ଇତିହାସରେ ଏ ସମସ୍ତ ଗୌରବମୟ ଅଧ୍ୟାୟା ଆଜି ଅଣଦେଖା ହୋଇଛି” ବୋଲି  ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଅତୀତର ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରି କହିଥିଲେ ଯେ କଚ୍ଛ ମଧ୍ୟ ଦିନେ ବିଶାଳକାୟ ଜାହାଜ ନିର୍ମାଣର କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା ଓ ସରକାର ଏହି ଐତିହାସିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ବହନକାରୀ ସ୍ଥାନର ଟେକ ରଖିବାକୁ ଅଙ୍ଗୀକାରବଦ୍ଧ । ଭାରତରେ ତିଆରି ହେଉଥିବା ବୃହତ ଜାହାଜଗୁଡିକୁ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବିକ୍ରୟ କରାଯାଉଥିଲା । ଐତିହ୍ୟ ପ୍ରତି ଏତାଦୃଶ୍ୟ ଉଦାସୀନତା ଦେଶକୁ ଘୋର କ୍ଷତି ପହଂଚାଇଛି । ଏ ପରିସ୍ଥିତି ବଦଳିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତିକ ପୁନରୁଦ୍ଧାର ଯୋଗୁଁ ଐତିହାସିକ ଗୁରୁତ୍ୱବହନକାରୀ ଅନେକ ସ୍ଥାନ ଆବିଷ୍କୃତ ହୋଇଥିବା ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ । ଆମେ ସ୍ଥିର କଲୁ ଭାରତୀୟ ଅସ୍ମିତାର ଏହି କେନ୍ଦ୍ର ଦୋଳବୀର ଓ ଲୋଥାଲକୁ ସେମାନଙ୍କ ପୂର୍ବ ସ୍ଥିତିକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବୁ । ଆଜି ଆମେ ଏହି ଅଭିଯାନ ଖୁବ୍ ପ୍ରଗତି କରିଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଛୁ ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ । ଲେଥାଲ ଭାରତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ସାମର୍ଥ୍ୟର ଏକ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା । ନିକଟରେ ବଡନଗରଠାରୁ ହୋଇଥିବା ଖନନ କାଳରେ ସିଙ୍କୋଡାର ମାତାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଠାବ ହୋଇଛି । ସେହିପରି ଏହି ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ବାଣିଜ୍ୟର ତଥ୍ୟ ମଧ୍ୟ ହସ୍ତଗତ ହୋଇଛି । ସେହିପରି ସୁରେନ୍ଦ୍ର ନଗରର ଝିଞ୍ଜୁୱାଡାରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ବତୀଘର ଥିବାର ପ୍ରମାଣ ମିଳିଛି ।

ଲୋଥାଲର ଖନନରୁ ସହରାଞ୍ଚଳ ଯୋଜନା, ବନ୍ଦର ଓ ବଜାର ସମ୍ପର୍କରେ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଜ୍ଞାତବ୍ୟ ତଥ୍ୟ ମିଳିବ ବୋଲି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ । “ଲୋଥାଲ ସିନ୍ଧୁ  ସଭ୍ୟତାର କେବଳ ଏକ ବାଣିଜ୍ୟକେନ୍ଦ୍ର ନ ଥିଲା, ଏହା ଭାରତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଓ ସମୃଦ୍ଧିର ପ୍ରତୀକ ମଧ୍ୟ ଥିଲା ବୋଲି ସେ କହିଥିଲେ । ଉଭୟ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ସରସ୍ୱତୀଙ୍କ କୃପା ସେ ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ପଡିଥିଲା ଓ ସମୟ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ୮୪ଟି ଦେଶର ପତାକା ଲୋଥାଲ ବନ୍ଦରରେ ଉଡୁଥିଲା ଓ ବଲ୍ଲଭୀରେ ୮୦ଟି ଦେଶର ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ପାଠପଢୁଥିଲେ ।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ ଯେ ଲୋଥାଲର ଜାତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ପରିସର ଭାରତୀୟ ବିବିଧ ସାମୁଦ୍ରିକ ଏବଂ ଐତିହ୍ୟର କେନ୍ଦ୍ରଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବ । ଲୋଥାଲର ଐତିହ୍ୟସ୍ଥଳୀ ଏପରି ବିକଶିତ ହେଉଛି ଯାହାର ଇତିହାସ ଜଣେ ସାଧାରଣ ବ୍ୟକ୍ତି ମଧ୍ୟ ବୁଝିପାରିବେ । ଆଧୁନିକ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ପ୍ରୟୋଗ କରି ସେ ସମୟକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବାକୁ ପଦକ୍ଷେପ ନିଆଯାଇଛି । ଲୋଥାଲର ଗୌରବମୟ ଐତିହ୍ୟ ଫେରାଇ ଆଣିବା ମଧ୍ୟରେ ଉଦ୍ୟମ କେବଳ ସୀମାବଦ୍ଧ ନୁହେଁ, ଗୁଜରାଟର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଇଲାକାରେ ଅନେକ ଆଧୁନିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପ୍ରକଳ୍ପ ମଧ୍ୟ ବିକଶିତ ହେବାରେ ଲାଗିଛି । ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହେବାକୁ ଯାଉଥିବା ସେମି କଣ୍ଡକ୍ଟର ପ୍ଲାଣ୍ଟ ଉପରେ ମଧ୍ୟ କହିଥିଲେ ।

“ଆମ ସରକାର ଏହି ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯେପରି ବିକଶିତ କରିବାକୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି, ଯାହା ହଜାର ହଜାର ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଥିଲା, ଲୋଥାଲ ଏହା ଐତିହାସିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଲାଗି ଆମକୁ ସେପରି ଗର୍ବିତ କରେ । ସେହିପରି ଏହା ଭବିଷ୍ୟତ ପିଢିର ଭବିଷ୍ୟତ ମଧ୍ୟ ଗଠନ କରିବ” ବୋଲି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ ।

କେବଳ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ସାମଗ୍ରୀ ବା ଦସ୍ତାବିଜ ରଖି ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଆମର ଐତିହ୍ୟକୁ ନେଇ ଗର୍ବ କରୁ, ଆମେ ଏଥି ସହ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଭାବନାକୁ ମଧ୍ୟ ସାଇତି ରଖୁ । ଭାରତର ଆଦିବାସୀ ଐତିହ୍ୟ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରି ଶ୍ରୀମୋଦୀ ଦେଶର ଆଦିବାସୀ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କ ଅବଦାନର ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରିଥିଲେ। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଯୁଦ୍ଧ ବୀରମାନଙ୍କ ତ୍ୟାଗର ଅବତାରଣା କରି ଜାତୀୟ ଯୁଦ୍ଧ ସ୍ମାରକୀ ଓ ଜାତୀୟ ପୁଲିସ ସ୍ମାରକୀର ଉଦାହରଣ ଦେଇ ଦେଶର ସାହାସୀ ପୁଅଝିଅମାନେ ଦେଶକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ କିପରି ଜୀବନକୁ ବଳି ଦେଇଥିଲେ ତାହା ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ଦେଶର ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶକ୍ତି ଉପରେ କହି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ଆମ ଦେଶର ୭୫ବର୍ଷର ଜୟଯାତ୍ରାର ଝଲକ ଥିବା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କେଭାଡିଆ, ଏକତାନଗର ଏକତାର ପ୍ରତି ମୂର୍ତ୍ତି ଆମକୁ ଭାରତର ଐକ୍ୟ ଓ ସଂହତି ପାଇଁ ହୋଇଥିବା ଉଦ୍ୟମ ବଖାଣିଥାଏ ବୋଲି କହିଥିଲେ । “ଗତ ଆଠବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଦେଶରେ ବିକଶିତ ଐତିହ୍ୟ ଆମକୁ ଭାରତୀୟ ଇଚ୍ଛାପତ୍ରର ବିଶାଳତାକୁ ସୂଚାଇ ଥାଏ” ବୋଲି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କହିଥିଲେ ।

ଦେଶରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ନେଇ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିଲେ ଲୋଥାଲ ଜାତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟର ଗର୍ବର ପ୍ରତୀକ ବୋଲି  କହି “ମୁଁ ନିଶ୍ଚିତ ଯେ ଲୋଥାଲ ନିଶ୍ଚିତଭାବେ ନିଜର ପୂର୍ବ ଗୌରବ ପୃଥିବୀକୁ ଫେରାଇ ଆଣିବ ବୋଲି କହିଥିଲେ ।

ଗୁଜରାଟ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଭୂପେନ୍ଦ୍ର ପଟେଲ ଏଥିରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବାବେଳେ କେନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ମନସୁଖ ମାଣ୍ଡଭ୍ୟ ଓ ସର୍ବାନନ୍ଦ ସୋନୱାଲ ଆଭାସୀ ମାଧ୍ୟମରେ ଏଥିରେ ଯୋଗଦେଇଥିଲେ ।

ପୃଷ୍ଟଭୂମି: ଲୋଥାଲ ହରପ୍ପା ସଭ୍ୟତାରଏକ ପ୍ରମୁଖ ନଗରୀ ଥିବାବେଳେ ଏଠାରେ ମଣିଷ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ବନ୍ଦର ଥିଲା ବୋଲି ଖନନରୁ ଜଣାପଡେ । ନଗରୀର ଐତିହାସିକ ସ୍ଥିତି ଓ ଐତିହ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସେଠାରେ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ପରିସର ନିର୍ମିତ ହେବା ଯଥାର୍ଥ ।

 ଲୋଥାଲର ଜାତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ପରିସର (ଏନଏମ୍‌ଏଚସି) ଏପରି ଏକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଯାହା କେବଳ ଭାରତର ସମୃଦ୍ଧ ଓ ବିବିଧ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟକୁ କେବଳ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରେ ନାହିଁ, ବରଂ ଲୋଥାଲକୁ ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳୀ ଭାବେ ବିକଶିତ କରିଛି । ଏହି ପ୍ରକଳ୍ପ ଦ୍ୱାରା ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସାମର୍ଥ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଆର୍ôଥକ ବିକାଶ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରିବ ।

ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ପରିସର କାର୍ଯ୍ୟ ୩୫୦୦ କୋଟିଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚରେ ବିକଶିତ ହେଉଛି । ଏଥିରେ ଅନେକ ଅନନ୍ୟ ଓ ନବୋନ୍ମେଷ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଉଛି । ଏଠାରେ ସ୍ମାରକ କଥାବସ୍ତୁ ଉଦ୍ୟାନ, ନୌସେନା କଥାବସ୍ତୁ ଉଦ୍ୟାନ, ଜଳବାୟୁ କଥାବସ୍ତୁ ଉଦ୍ୟାନ ଓ ସାହସିକତା ଓ କୌତୁକ କଥାବସ୍ତୁ ଭଳି ଚାରିଟି ଉଦ୍ୟାନ ବିକଶିତ ହେଉଛି । ବିଶ୍ୱର ସବୁଠାରୁ ଦୀର୍ଘ ବତୀଘର ସଂଗ୍ରହାଳୟ, ଭାରତୀୟ ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତହ୍ୟି ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବେସିତ ୧୪ଟି ଗ୍ୟାଲେରୀରେ ହରପ୍ପା ସଭ୍ୟତାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବର୍ତ୍ତମାନର ସାମୁଦ୍ରିକ ଐତିହ୍ୟ ଗତ ବିଷୟବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।

*****

SM/SLP