મારા વ્હાલા દેશવાસીઓ,

સમયનું ચક્ર આપણને ભૂતકાળને સુધારવાની અને નવા ભવિષ્યનું નિર્માણ કરવાની તક આપે છે ત્યારે માનવતાની સામે આવી તકો ઓછી હોય છે. નસીબજોગે આજે આપણી સામે આવી જ એક ક્ષણ છે. દાયકાઓ પહેલા, જૈવવિવિધતાની વર્ષો જૂની કડી જે તૂટી ગઈ હતી તે લુપ્ત થઈ ગઈ છે, આજે આપણને તેને ફરીથી જોડવાની તક મળી છે. આજે ચિતા ભારતની ધરતી પર પાછા આવ્યા છે. અને હું એમ પણ કહીશ કે આ ચિતાઓની સાથે ભારતની પ્રકૃતિપ્રેમી ચેતના પણ પુરી તાકાતથી જાગી છે. હું આ ઐતિહાસિક અવસર પર તમામ દેશવાસીઓને અભિનંદન આપું છું.

ખાસ કરીને, હું આપણા મિત્ર દેશ નામિબિયા અને ત્યાંની સરકારનો પણ આભાર માનું છું, જેમના સહયોગથી ચિતા દાયકાઓ પછી ભારતની ધરતી પર પાછા ફર્યા છે.

મને ખાતરી છે કે, આ ચિતાઓ આપણને માત્ર પ્રકૃતિ પ્રત્યેની આપણી જવાબદારીઓથી વાકેફ નહીં કરે, પરંતુ આપણા માનવીય મૂલ્યો અને પરંપરાઓથી પણ વાકેફ કરશે.

સાથીઓ,

જ્યારે આપણે આપણા મૂળથી દૂર હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણે ઘણું ગુમાવીએ છીએ. તેથી જ આઝાદીના આ અમૃતકાળમાં આપણે 'આપણા વારસા પર ગર્વ' અને 'ગુલામીની માનસિકતામાંથી મુક્તિ' જેવા પાંચ આત્માઓનું મહત્વ પુનરોચ્ચાર કર્યો છે. છેલ્લી સદીઓમાં, આપણે એ સમય પણ જોયો છે જ્યારે પ્રકૃતિના શોષણને શક્તિ અને આધુનિકતાનું પ્રતીક માનવામાં આવતું હતું. 1947માં, જ્યારે દેશમાં માત્ર છેલ્લા ત્રણ ચિત્તા બચ્યા હતા, ત્યારે તેઓનો પણ સાલના જંગલોમાં નિર્દયતાથી અને બેજવાબદારીપૂર્વક શિકાર કરવામાં આવ્યો હતો. તે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ છે કે આપણે 1952માં ચિત્તાઓને દેશમાંથી લુપ્ત જાહેર કરી દીધા, પરંતુ દાયકાઓ સુધી તેમના પુનર્વસન માટે કોઈ અર્થપૂર્ણ પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા નહીં.

આજે આઝાદીના અમૃતકાળમાં હવે દેશ નવી ઊર્જા સાથે ચિતાઓનું પુનર્વસન કરવા લાગ્યું છે. અમૃતમાં મરેલાને પણ જીવિત કરવાની શક્તિ છે. મને આનંદ છે કે આઝાદીના અમૃતકાળમાં કર્તવ્ય અને શ્રદ્ધાનું આ અમૃત આપણા વારસાને, આપણા વારસાને અને હવે ભારતની ધરતી પર ચિતાઓને પણ જીવંત કરી રહ્યું છે.

આની પાછળ આપણી વર્ષોની મહેનત છે. અમે આવા કાર્ય પાછળ ઘણી શક્તિ લગાવીએ છીએ, જેને કોઈ રાજકીય રીતે મહત્વ આપતું નથી. આ માટે વિગતવાર ચિત્તા એક્શન પ્લાન તૈયાર કરવામાં આવ્યો હતો. આફણા વૈજ્ઞાનિકોએ દક્ષિણ આફ્રિકા અને નામીબિયાના નિષ્ણાતો સાથે મળીને કામ કરીને વ્યાપક સંશોધન કર્યું. આપણી ટીમો ત્યાં ગઈ, ત્યાંના નિષ્ણાતો પણ ભારત આવ્યા. ચિત્તાઓ માટે સૌથી યોગ્ય વિસ્તાર માટે સમગ્ર દેશમાં વૈજ્ઞાનિક સર્વેક્ષણો હાથ ધરવામાં આવ્યા હતા અને ત્યારબાદ આ શુભ શરૂઆત માટે કુનો નેશનલ પાર્કની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. અને આજે આપણી મહેનતનું પરિણામ આપણી સામે છે.

સાથીઓ,

એ વાત સાચી છે કે જ્યારે પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણનું રક્ષણ થાય છે ત્યારે આપણું ભવિષ્ય પણ સુરક્ષિત છે. વિકાસ અને સમૃદ્ધિના માર્ગો પણ ખુલે છે. જ્યારે કુનો નેશનલ પાર્કમાં ચિત્તાઓ ફરી દોડશે, ત્યારે ગ્રાસલેન્ડ ઇકો-સિસ્ટમ ફરીથી પુનઃસ્થાપિત થશે, જૈવ-વિવિધતા વધુ વધશે. આગામી દિવસોમાં અહીં ઇકો-ટૂરિઝમ પણ વધશે, અહીં વિકાસની નવી સંભાવનાઓ ઊભી થશે, રોજગારીની તકો વધશે. પરંતુ મિત્રો, આજે હું તમને બધા દેશવાસીઓને એક વિનંતી કરવા માગુ છું. કુનો નેશનલ પાર્કમાં છોડવામાં આવેલા ચિત્તાને જોવા માટે દેશવાસીઓએ ધીરજ બતાવવી પડશે, થોડા મહિના રાહ જોવી પડશે. આજે આ ચિતાઓ મહેમાન બનીને આ વિસ્તારથી અજાણ છે. આ ચિત્તાઓ કુનો નેશનલ પાર્કને પોતાનું ઘર બનાવી શકે તે માટે આપણે આ ચિત્તાઓને પણ થોડા મહિનાનો સમય આપવો પડશે. આંતરરાષ્ટ્રીય માર્ગદર્શિકાને અનુસરીને, ભારત આ ચિત્તાઓને વસવાટ કરવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. આપણે આપણા પ્રયત્નોને નિષ્ફળ ન થવા દેવા જોઈએ.

સાથીઓ,

આજે, જ્યારે વિશ્વ પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણને જુએ છે, ત્યારે તે ટકાઉ વિકાસની વાત કરે છે. પરંતુ પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણ, પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ, ભારત માટે તે માત્ર ટકાઉપણું અને સુરક્ષા વિશે નથી. આપણા માટે તેઓ આપણી સંવેદનશીલતા અને આધ્યાત્મિકતાનો આધાર પણ છે. આપણે એવા લોકો છીએ જેમનું સાંસ્કૃતિક અસ્તિત્વ 'સર્વમ ખલ્વિદમ બ્રહ્મ'ના મંત્ર પર ટકે છે. અર્થાત્ જગતમાં જે કંઈ પ્રાણી-પક્ષી, વૃક્ષ-છોડ, દ્રવ્ય-ચેતના છે, તે ભગવાનનું સ્વરૂપ છે, તે આપણું પોતાનું વિસ્તરણ છે. અમે એવા લોકો છીએ જે કહે છે-

પરમ પરોપકારાર્થમ

યો જીવતી સ જીવતી

એટલે કે પોતાના ફાયદાને ધ્યાનમાં રાખીને જીવવું એ વાસ્તવિક જીવન નથી. વાસ્તવિક જીવન એ લોકો જીવે છે જેઓ દાન માટે જીવે છે. તેથી જ, આપણે આપણું પોતાનું ભોજન ખાતા પહેલા, આપણે પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ માટે ખોરાક લઈએ છીએ. આપણને આપણી આસપાસ રહેતા નાનામાં નાના જીવોની પણ કાળજી રાખવાનું શીખવવામાં આવે છે. આપણા સંસ્કારો એવા છે કે જો કોઈ જીવનું જીવન કોઈ કારણ વગર જતું રહે તો આપણે દોષથી ભરાઈ જઈએ છીએ. તો પછી આપણે કેવી રીતે સ્વીકારી શકીએ કે આપણા કારણે સમગ્ર પ્રજાતિનું અસ્તિત્વ નષ્ટ થઈ ગયું છે?

તમે વિચારો, અહીં કેટલા બાળકોને ખબર પણ નથી કે તેઓ જે ચિતા વિશે સાંભળીને મોટા થઈ રહ્યા છે, તે છેલ્લી સદીમાં જ તેમના દેશમાંથી ગાયબ થઈ ગયો છે. આજે, ચિત્તા આફ્રિકાના કેટલાક દેશોમાં, ઈરાનમાં જોવા મળે છે, પરંતુ તે સૂચિમાંથી ભારતનું નામ ઘણા સમય પહેલા દૂર કરવામાં આવ્યું હતું. આવનારા વર્ષોમાં બાળકોને આ વક્રોક્તિમાંથી પસાર થવું પડશે નહીં. મને ખાતરી છે કે, તે પોતાના દેશમાં કુનો નેશનલ પાર્કમાં ચિત્તાને દોડતી જોઈ શકશે. આજે આપણા જંગલ અને જીવનમાં એક મોટી શૂન્યતા ચિતા દ્વારા ભરવામાં આવી રહી છે.

સાથીઓ,

આજે 21મી સદીનું ભારત સમગ્ર વિશ્વને સંદેશો આપી રહ્યું છે કે અર્થવ્યવસ્થા અને ઇકોલોજી એકબીજા સાથે વિરોધાભાસી ક્ષેત્રો નથી. પર્યાવરણની રક્ષાની સાથે દેશની પ્રગતિ પણ થઈ શકે છે, ભારતે આ દુનિયાને બતાવી દીધું છે. આજે એક તરફ, આપણે વિશ્વની સૌથી ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સામેલ છીએ, તે જ સમયે દેશના જંગલ વિસ્તારો પણ ઝડપથી વિસ્તરી રહ્યા છે.

સાથીઓ,

2014માં અમારી સરકાર બની ત્યારથી દેશમાં લગભગ 250 નવા સંરક્ષિત વિસ્તારો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. અહીં એશિયાટિક સિંહોની સંખ્યામાં પણ મોટો વધારો થયો છે. આજે ગુજરાત દેશમાં એશિયાટીક સિંહોના વિશાળ વિસ્તાર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. આની પાછળ દાયકાઓની મહેનત, સંશોધન આધારિત નીતિઓ અને જનભાગીદારીની મોટી ભૂમિકા છે. મને યાદ છે, અમે ગુજરાતમાં પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી - અમે જંગલી પ્રાણીઓ માટે સન્માન વધારીશું, અને સંઘર્ષ ઘટાડશું. એ વિચારની અસર આજે આપણી સામે છે. દેશમાં પણ અમે થોડા સમય પહેલા વાઘની સંખ્યા બમણી કરવાનો લક્ષ્યાંક હાંસલ કર્યો છે. આસામમાં એક સમયે એક શિંગડાવાળા ગેંડાનું અસ્તિત્વ જોખમમાં મુકાયું હતું, પરંતુ આજે તેમની સંખ્યા પણ વધી ગઈ છે. છેલ્લા વર્ષોમાં હાથીઓની સંખ્યા પણ વધીને 30 હજારથી વધુ થઈ ગઈ છે.

ભાઈઓ અને બહેનો,

કુદરત અને પર્યાવરણના દૃષ્ટિકોણથી દેશમાં જે બીજું મોટું કામ થયું છે તે છે વેટલેન્ડનું વિસ્તરણ. માત્ર ભારતમાં જ નહીં, સમગ્ર વિશ્વમાં કરોડો લોકોનું જીવન અને જરૂરિયાતો વેટલેન્ડ ઇકોલોજી પર આધારિત છે. આજે દેશમાં 75 વેટલેન્ડ્સને રામસર સાઇટ્સ તરીકે જાહેર કરવામાં આવી છે, જેમાંથી છેલ્લા 4 વર્ષમાં 26 સાઇટ્સ ઉમેરવામાં આવી છે. દેશના આ પ્રયાસોની અસર આવનારી સદીઓ સુધી જોવા મળશે અને પ્રગતિના નવા માર્ગો પ્રશસ્ત કરશે.

સાથીઓ,

આજે આપણે વૈશ્વિક સમસ્યાઓ, ઉકેલો અને આપણા જીવનને પણ સર્વગ્રાહી રીતે જોવાની જરૂર છે. તેથી જ, આજે ભારતે વિશ્વને પર્યાવરણ માટે જીવનશૈલી એટલે કે જીવન-મંત્ર જેવો જીવનમંત્ર આપ્યો છે. આજે ઈન્ટરનેશનલ સોલર એલાયન્સ જેવા પ્રયાસો દ્વારા ભારત વિશ્વને એક પ્લેટફોર્મ, એક વિઝન આપી રહ્યું છે. આ પ્રયાસોની સફળતા વિશ્વની દિશા અને ભવિષ્ય નક્કી કરશે. તેથી, આજે વૈશ્વિક પડકારોને આપણા વ્યક્તિગત પડકારો તરીકે સમજવાનો સમય છે, વિશ્વના નહીં. આપણા જીવનમાં એક નાનકડો ફેરફાર સમગ્ર પૃથ્વીના ભવિષ્યનો આધાર બની શકે છે. મને ખાતરી છે કે ભારતના પ્રયાસો અને પરંપરાઓ સમગ્ર માનવતાને આ દિશામાં માર્ગદર્શન આપશે, વધુ સારા વિશ્વના સપનાને બળ આપશે.

એ જ વિશ્વાસ સાથે હું આપ સૌનો ખૂબ ખૂબ આભાર માનું છું, આ ઐતિહાસિક સમયે, આ મૂલ્યવાન સમયે આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન પાઠવું છું.

YP/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com