దాదాపు ఐదేళ్ల విరామం తర్వాత స్విట్జర్లాండ్‌లోని జెనీవాలో ఆదివారం నాడు పన్నెండవ డబ్ల్యూటిఓ మంత్రుల సమావేశం ప్రారంభం కానుంది.  వ్యవసాయం, చేపల పెంపకం, డబ్ల్యూటిఓ సంస్కరణలు ఈ సారి సమావేశాల్లో ప్రధాన అంశాలు అవుతున్నాయి. అంతే కాకుండా మత్స్య రాయితీలు, ఆహార భద్రత కోసం పబ్లిక్ స్టాక్‌హోల్డింగ్, డబ్ల్యూటిఓ సంస్కరణలు, ఎలక్ట్రానిక్ ట్రాన్స్‌మిషన్‌పై కస్టమ్ డ్యూటీలపై మారటోరియంతో సహా వ్యవసాయ సమస్యలు,  మహమ్మారికి డబ్ల్యూటిఓ ప్రతిస్పందన వంటి అంశాలు  ఎజెండా లో ఉన్నాయి.
కాన్ఫరెన్స్‌లో పాల్గొనే భారతీయ ప్రతినిధి బృందానికి కేంద్ర వాణిజ్యం, పరిశ్రమలు, వినియోగదారుల వ్యవహారాలు, ఆహారం, ప్రజాపంపిణీ, జౌళి శాఖల మంత్రి శ్రీ పీయూష్ గోయల్ నాయకత్వం వహిస్తున్నారు. దేశంలోని అన్ని వాటాదారుల ప్రయోజనాలతో పాటు డబ్ల్యూటిఓతో సహా బహుపాక్షిక ఫోరమ్‌లలో భారతదేశ నాయకత్వాన్ని చూసే అభివృద్ధి చెందుతున్న, పేద దేశాల ప్రయోజనాలను పరిరక్షించడంలో భారతదేశానికి కీలకమైన పాత్ర ఉంది.

వ్యవసాయం, వాణిజ్యం, ఆహార భద్రత, ఎగుమతి పరిమితుల నుండి ప్రపంచ ఆహార కార్యక్రమం మినహాయింపుపై డబ్ల్యూటిఓ డీజీ 2022 మే నెలలో తీసుకొచ్చిన మూడు ముసాయిదా ప్రతులను చర్చకు ప్రవేశ పెట్టనున్నారు. ముసాయిదా నిర్ణయాలలోని కొన్ని నిబంధనల విషయంలో భారత్ కు కొన్ని అభిప్రాయాలు ఉన్నాయి. ఇప్పటికే ఉన్న మంత్రుల స్థాయి ఆదేశాలను తక్కువ చేయకుండా వ్యవసాయంపై ఒప్పందం ప్రకారం హక్కులను కాపాడుకోవడానికి చర్చల ప్రక్రియలో నిమగ్నమై ఉంది భారత్.
డబ్ల్యూటిఓ వద్ద చర్చల దశలో ఉన్న ఒక ముఖ్యమైన అంశం...  కనీస మద్దతు ధరల(ఎంఎస్పి) వద్ద భారతదేశ ఆహార ధాన్యాల సేకరణ కార్యక్రమం రక్షణకు సంబంధించినది. ఇటువంటి కార్యక్రమాలు రైతుల నుండి నిర్ధారించిన ధరలకు కొనుగోలు చేయడం, దేశంలోని రైతులు, వినియోగదారులకు మద్దతుగా ఉండడం కూడా కీలకం. డబ్ల్యూటిఓ నియమాలు అటువంటి ఉత్పత్తులకు అందించే సబ్సిడీకి పరిమితి విధిస్తాయి. భారతదేశం కీలక సభ్యదేశంగా ఉన్న అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాల సంకీర్ణమైన జి-33, ఏసిపి సమూహంతో కలిసి ఈ సమస్యకు శాశ్వత పరిష్కారంపై ప్రతిపాదనను సమర్పించిన ఆఫ్రికన్ గ్రూప్ ద్వారా ఈ సమస్యను డబ్ల్యూటిఓ వద్ద చర్చలు జరుపుతున్నాయి. భారతదేశం 15 సెప్టెంబర్ 2021న డబ్ల్యూటిఓలో ఆహార భద్రత ప్రయోజనాల కోసం పిఎస్హెచ్ పై శాశ్వత పరిష్కారం కోసం జి-33 ప్రతిపాదనకు మద్దతు ఇచ్చింది. దీనికి 38 మంది సభ్యుల మద్దతు ఉంది.
చర్చలలో, డిసెంబరు 2013లో బాలిలో జరిగిన డబ్ల్యూటిఓ తొమ్మిదో మంత్రుల స్థాయి సమావేశంలో ఆమోదించిన మంత్రివర్గ నిర్ణయంపై అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు మెరుగుదలలు కోరుతున్నాయి, ఇక్కడ సభ్యులు 11వ తేదీలోగా ఆహార భద్రత ప్రయోజనాల కోసం పబ్లిక్ స్టాక్‌హోల్డింగ్ సమస్యపై శాశ్వత పరిష్కారానికి చర్చలు జరపాలని అంగీకరించారు. డబ్ల్యూటిఓ మంత్రివర్గ సమావేశం. మధ్యంతర కాలంలో, శాశ్వత పరిష్కారం లభించే వరకు, సభ్యులు 7 డిసెంబర్ 2013కి ముందు ప్రారంభించిన ఆహార భద్రత ప్రయోజనాల కోసం పబ్లిక్ స్టాక్ హోల్డింగ్ ప్రోగ్రామ్‌లకు సంబంధించి వివాదాలను లేవనెత్తడంలో తగిన సంయమనం (సాధారణంగా 'శాంతి నిబంధన' అని పిలుస్తారు) పాటించాలని అంగీకరించారు. డబ్ల్యూటిఓ వద్ద భారతదేశం తీసుకున్న దృఢమైన వైఖరి కారణంగా, ఈ శాంతి నిబంధన నవంబర్ 2014లో డబ్ల్యూటిఓ జనరల్ కౌన్సిల్ (జిసి) నిర్ణయం ద్వారా శాశ్వత పరిష్కారాన్ని అంగీకరించి, ఆమోదించే వరకు పొడిగించారు. డిసెంబర్ 2015లో జరిగిన నైరోబీ మినిస్టీరియల్ కాన్ఫరెన్స్‌లో, శాశ్వత పరిష్కారానికి చర్చలు జరపడానికి డబ్ల్యూటిఓ సభ్యులు నిర్మాణాత్మకంగా పాల్గొనడానికి అంగీకరించారు. భారతదేశం పిఎస్హెచ్ సమస్యను ఇతర వ్యవసాయ అంశాలతో లేదా వర్క్ ప్రోగ్రామ్‌తో అనుసంధానించడానికి ఇష్టపడదు, ఎందుకంటే శాశ్వత పరిష్కారం కోసం చర్చలు జరపడం డబ్ల్యూటిఓ వద్ద స్వతంత్ర ఆదేశాన్ని కలిగి ఉంది.
ఇక డబ్ల్యూటిఓ ఫిషరీస్ చర్చలలో కూడా కొన్ని అంశాలు సమాలోచనలకు రానున్నాయి. రాబోయే ఎంసి-12లో ఫిషరీస్ ఒప్పందాన్ని ఖరారు చేసేందుకు భారతదేశం ఆసక్తిగా ఉంది, ఎందుకంటే అనేక దేశాలు అహేతుక సబ్సిడీలు, మితిమీరిన చేపల వేట భారతీయ మత్స్యకారులను, వారి జీవనోపాధిని దెబ్బతీస్తున్నాయి. ఉరుగ్వే రౌండ్‌లో కొంతమంది సభ్యులకు వ్యవసాయంలో అసమానమైన, వాణిజ్య-వక్రీకరణ అర్హతలను అనుమతించిన తప్పులను పునరావృతం చేయకూడదని భారతదేశం గట్టిగా విశ్వసిస్తోంది. ఈ అంశాన్ని ఇక్కడ ప్రస్తావించబోతుంది భారత్.
1998లో, డబ్ల్యూటిఓ జనరల్ కౌన్సిల్ (జిసి) ప్రపంచ ఈ-కామర్స్‌కు సంబంధించిన అన్ని వాణిజ్య సంబంధిత సమస్యలను సమగ్రంగా పరిశీలించడానికి అన్వేషణాత్మక, నాన్-నెగోషియేటింగ్ ఆదేశంతో ఈ-కామర్స్ పై వర్క్ ప్రోగ్రామ్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాల ఆర్థిక, అభివృద్ధి అవసరాలను ఈ సమావేశంలో పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు.
డబ్ల్యూటిఓ సంస్కరణల చర్చల ద్వారా తన ప్రాథమిక సూత్రాలను బలోపేతం చేయడం, ఏకాభిప్రాయం ఆధారిత నిర్ణయం తీసుకోవడం, వివక్షత, ప్రత్యేక, భేదాత్మకంగా ప్రవర్తించడంపై దృష్టి సారించాలని భారతదేశం విశ్వసిస్తుంది.
మహమ్మారి ఫలితంపై డబ్ల్యూటిఓ ప్రతిస్పందన ఎంసి-12 ప్రాధాన్యత అంశాలలో ఒకటి, ఇందులో ట్రిప్స్ మినహాయింపు ప్రతిపాదన కూడా ఉంది. జూన్ 2021లో, జిసి చైర్ న్యూజిలాండ్ రాయబారి డేవిడ్ వాకర్‌తో ఫెసిలిటేటర్ నేతృత్వం విధానాన్ని ప్రారంభించింది. ఎగుమతి పరిమితులు; వాణిజ్య సౌలభ్యం, నియంత్రణ పొందిక, సహకారం, సుంకాలు; సేవల పాత్ర; పారదర్శకత, పర్యవేక్షణ; వంటి ఆరు అంశాలను గుర్తించి చర్చించనున్నారు.
భారతదేశం 1 జనవరి 1995 నుండి డబ్ల్యూటిఓలో వ్యవస్థాపక సభ్యునిగా ఉంది. 8 జూలై 1948 నుండి గాట్ సభ్యునిగా కూడా ఉంది. భారతదేశం పారదర్శక, సమ్మిళిత బహుపాక్షిక వాణిజ్య వ్యవస్థను విశ్వసిస్తుంది.  డబ్ల్యూటిఓని బలోపేతం చేయడానికి భారత్ కట్టుబడి ఉంది. డబ్ల్యూటిఓ  ప్రాథమిక సూత్రాలను సంరక్షించాల్సిన అవసరాన్ని గుర్తించింది  భారత్.
 

******