പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ ഓഫീസ്
ശ്രീ ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ 400-ാം പ്രകാശ് പുരബ് ആഘോഷവേളയിൽ ചുവപ്പു കോട്ടയിൽ നിന്നുള്ള പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ പ്രസംഗം
Posted On:
21 APR 2022 11:36PM by PIB Thiruvananthpuram
वाहे गुरु जी का खालसा।
वाहे गुरु जी की फ़तह॥
വേദിയിലെ എല്ലാ വിശിഷ്ടാതിഥികളേ , ചടങ്ങിൽ പങ്കെടുത്ത മഹതികളേ , മഹാന്മാരെ കൂടാതെ ഞങ്ങളുമായി വെർച്വലായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ലോകമെമ്പാടുമുള്ള എല്ലാ വിശിഷ്ട വ്യക്തികളേ !
ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ 400-ാമത് പ്രകാശ് പർവ്വിന് സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ മഹത്തായ പരിപാടിയിലേക്ക് ഞാൻ നിങ്ങളെ എല്ലാവരെയും സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. ശബാദ് കീർത്തനം കേട്ടപ്പോൾ തോന്നിയ സമാധാനം വാക്കുകളിൽ പറഞ്ഞറിയിക്കാൻ പ്രയാസമാണ്.
നമ്മുടെ രാജ്യം ഇന്ന് നമ്മുടെ ഗുരുക്കൻമാരുടെ തത്വങ്ങളിൽ സമ്പൂർണ്ണ സമർപ്പണത്തോടെ മുന്നേറുന്നതിൽ എനിക്ക് സന്തോഷമുണ്ട്. ഈ പുണ്യ അവസരത്തിൽ, പത്ത് ഗുരുക്കന്മാരുടെയും പാദങ്ങളിൽ ഞാൻ ആദരവോടെ വണങ്ങുന്നു. ഗുരുവാണിയിൽ വിശ്വാസമർപ്പിക്കുന്ന എല്ലാ ദേശവാസികൾക്കും ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ആളുകൾക്കും പ്രകാശ് പർവ് വേളയിൽ ഞാൻ എന്റെ ഊഷ്മളമായ ആശംസകൾ നേരുന്നു.
സുഹൃത്തുക്കളേ
നിരവധി സുപ്രധാന കാലഘട്ടങ്ങൾക്ക് ചെങ്കോട്ട സാക്ഷ്യം വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഈ കോട്ട ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ സാഹിബ് ജിയുടെ രക്തസാക്ഷിത്വം മാത്രമല്ല, രാജ്യത്തിനുവേണ്ടി വീരമൃത്യു വരിച്ചവരുടെ ആത്മാവിനെ പരീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനു ശേഷമുള്ള 75 വർഷത്തിനിടയിൽ, നിരവധി ഇന്ത്യൻ സ്വപ്നങ്ങൾ ഇവിടെ നിന്ന് പ്രതിധ്വനിച്ചു. അതുകൊണ്ട് തന്നെ 'ആസാദി കാ അമൃത് മഹോത്സവ്' വേളയിൽ ചുവപ്പു കോട്ടയിൽ നടക്കുന്ന ഈ പരിപാടി കൂടുതൽ സവിശേഷമായി മാറി.
സുഹൃത്തുക്കളേ
ഇന്ത്യ വെറുമൊരു രാജ്യം മാത്രമല്ല, മഹത്തായ ഒരു പാരമ്പര്യവും മഹത്തായ പൈതൃകവുമാണ്.
ഋഷിമാരും ഋഷിമാരും ഗുരുക്കന്മാരും ലക്ഷക്കണക്കിന് വർഷത്തെ തപസ്സുകൊണ്ട് ഈ ഭൂമിയെ അലങ്കരിക്കുകയും അവരുടെ ആശയങ്ങളാൽ സമ്പന്നമാക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ പാരമ്പര്യത്തെ ആദരിച്ചുകൊണ്ട്, പത്ത് ഗുരുക്കന്മാർ അതിന്റെ സ്വത്വം സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി അവരുടെ ജീവിതം സമർപ്പിച്ചു.
അതിനാൽ സുഹൃത്തുക്കളെ,
ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം, നിരവധി വർഷത്തെ കൊളോണിയലിസത്തിൽ നിന്നുള്ള ഇന്ത്യയുടെ സ്വാതന്ത്ര്യം ഇന്ത്യയുടെ ആത്മീയവും സാംസ്കാരികവുമായ യാത്രയിൽ നിന്ന് ഒറ്റപ്പെട്ട് കാണാൻ കഴിയില്ല. അതുകൊണ്ട്; ഇന്ന് രാജ്യം 'ആസാദി കാ അമൃത് മഹോത്സവും' ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ 400-ാമത് പ്രകാശ് പർവ്വും സമാനമായ മനോദാര്ഢ്യത്തോടെ ആഘോഷിക്കുകയാണ്.
സുഹൃത്തുക്കളേ ,
അറിവിനും ആത്മീയതയ്ക്കും ഒപ്പം സമൂഹത്തിന്റെയും സംസ്കാരത്തിന്റെയും ഉത്തരവാദിത്തം നമ്മുടെ ഗുരുക്കന്മാർ എപ്പോഴും ഏറ്റെടുത്തു. അവർ തങ്ങളുടെ ആത്മീയ ശക്തിയെ മനുഷ്യരാശിയുടെ സേവനത്തിനുള്ള ഒരു മാധ്യമമായി ഉപയോഗിച്ചു. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജി ജനിച്ചപ്പോൾ ഗുരുവിന്റെ പിതാവ് പറഞ്ഞിരുന്നു-
‘‘दीन रच्छ संकट हरन”।
അതായത്, ഈ കുട്ടി ഒരു വലിയ ആത്മാവാണ്. അവൻ അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ടവരുടെ സംരക്ഷകനായിരിക്കുകയും എല്ലാ പ്രതിസന്ധികളെയും ഇല്ലാതാക്കുകയും ചെയ്യും. അതുകൊണ്ടാണ് ശ്രീ ഗുരു ഹർഗോവിന്ദ് സാഹിബ് അദ്ദേഹത്തിന് ത്യാഗ മാൽ എന്ന് പേരിട്ടത്. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയും തന്റെ ജീവിതത്തിൽ ഈ ത്യാഗം പ്രകടമാക്കിയിരുന്നു. ഗുരു ഗോവിന്ദ് സിംഗ് ജി അദ്ദേഹത്തെ കുറിച്ച് എഴുതിയിട്ടുണ്ട്-
“तेग बहादर सिमरिए, घर नौ निधि आवै धाई।
सब थाई होई सहाई”॥
അതായത്, ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയെ സ്മരിക്കുന്നത് എല്ലാ വിജയങ്ങളും കൊണ്ടുവരും. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിക്ക് അത്തരമൊരു അത്ഭുതകരമായ ആത്മീയ വ്യക്തിത്വമുണ്ടായിരുന്നു. അത്തരം അസാധാരണ കഴിവുകളാൽ അദ്ദേഹം സമ്പന്നനായിരുന്നു.
സുഹൃത്തുക്കളെ ,
ഇവിടെ, ചുവപ്പു കോട്ടയ്ക്കു സമീപം, ഗുരു തേജ് ബഹാദൂറിന്റെ അനശ്വര ത്യാഗത്തിന്റെ പ്രതീകമായ ശീഷ്ഗഞ്ച് സാഹിബ് ഗുരുദ്വാരയുണ്ട്. നമ്മുടെ മഹത്തായ സംസ്കാരത്തെ സംരക്ഷിക്കാൻ ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ ത്യാഗം എത്ര മഹത്തരമായിരുന്നുവെന്ന് ഈ വിശുദ്ധ ഗുരുദ്വാര നമ്മെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. അക്കാലത്ത് രാജ്യത്ത് മതഭ്രാന്തിന്റെ പ്രക്ഷുബ്ധമായിരുന്നു. മതത്തെ തത്ത്വചിന്തയുടെയും ശാസ്ത്രത്തിന്റെയും വിഷയമായി കണക്കാക്കുകയും മതത്തിന്റെ പേരിൽ അക്രമവും സ്വേച്ഛാധിപത്യവും നടത്തുകയും ചെയ്ത സ്വയം അന്വേഷിക്കുന്ന ആളുകൾ ഇന്ത്യയിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ രൂപത്തിൽ തന്റെ സ്വത്വം സംരക്ഷിക്കാനുള്ള പ്രത്യാശയുടെ ഒരു കിരണമാണ് അക്കാലത്ത് ഇന്ത്യ കണ്ടത്. അക്കാലത്ത് ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജി, 'ഹിന്ദ് ദി ചാദർ' (ഹിന്ദുസ്ഥാന്റെ സംരക്ഷകൻ) ആയിത്തീർന്നു, ഔറംഗസേബിന്റെ സ്വേച്ഛാധിപത്യ ചിന്തകൾക്ക് മുന്നിൽ ഒരു പാറ പോലെ നിന്നു. ചരിത്രം സാക്ഷിയാണ്; ഔറംഗസേബും അവന്റെ സ്വേച്ഛാധിപതികളും നിരവധി തലകൾ വെട്ടിമാറ്റിയിട്ടും നമ്മുടെ വിശ്വാസങ്ങളെയും ഭക്തികളെയും നമ്മിൽ നിന്ന് വേർപെടുത്താൻ അവർക്ക് കഴിഞ്ഞില്ല എന്നതിന് ഈ വർത്തമാനകാലം സാക്ഷിയാണ്, ഈ ചെങ്കോട്ട സാക്ഷിയാണ്. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ ത്യാഗം ഇന്ത്യയിലെ നിരവധി തലമുറകൾക്ക് അവരുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ അന്തസ്സും ബഹുമാനവും ആദരവും സംരക്ഷിക്കുന്നതിനായി ജീവിക്കാനും മരിക്കാനും പ്രചോദനം നൽകിയിട്ടുണ്ട്. പ്രധാന ഭരണ ശക്തികൾ അപ്രത്യക്ഷമായി, കൊടുങ്കാറ്റുകൾ ശാന്തമായി, പക്ഷേ ഇന്ത്യ ഇപ്പോഴും ശക്തമായി നിലകൊള്ളുന്നു, അനശ്വരമായി തുടരുന്നു, മുന്നോട്ട് പോകുന്നു. മാനവികതയ്ക്ക് മാർഗനിർദേശം ലഭിക്കുമെന്ന പ്രതീക്ഷയിൽ ലോകം ഒരിക്കൽ കൂടി ഇന്ത്യയിലേക്ക് ഉറ്റുനോക്കുന്നു. 'പുതിയ ഇന്ത്യയുടെ' പ്രഭാവലയത്തിൽ ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജിയുടെ അനുഗ്രഹം എല്ലായിടത്തും നമുക്ക് അനുഭവിക്കാൻ കഴിയും.
സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,
എപ്പോൾ വേണമെങ്കിലും ഇവിടെ ഒരു പുതിയ വെല്ലുവിളി ഉയർന്നുവരുമ്പോഴെല്ലാം, ചില മഹാത്മാക്കൾ ഈ പുരാതന രാജ്യത്തിന് പുതിയ പാതകൾ കാണിച്ചുകൊണ്ട് ദിശാബോധം നൽകുന്നു. നമ്മുടെ ഗുരുക്കന്മാരുടെ സ്വാധീനത്താലും അറിവിനാലും പ്രകാശപൂരിതമാണ് ഇന്ത്യയുടെ ഓരോ പ്രദേശവും ഓരോ കോണും. ഗുരുനാനാക്ക് ദേവ് ജി രാജ്യത്തെ മുഴുവൻ ഒരു നൂലിൽ ഒന്നിപ്പിച്ചു. ഗുരു തേജ് ബഹാദൂറിന്റെ അനുയായികൾ എല്ലായിടത്തും ഉണ്ടായിരുന്നു; പട്നയിലെ പട്ന സാഹിബും ഡൽഹിയിലെ രകബ്ഗഞ്ച് സാഹിബും; ഗുരുക്കളുടെ ജ്ഞാനത്തിന്റെയും അനുഗ്രഹത്തിന്റെയും രൂപത്തിൽ 'ഏക് ഭാരത്' എല്ലായിടത്തും കാണാം.
സഹോദരീ സഹോദരന്മാരേ,
ഗുരുക്കളുടെ സേവനത്തിനായി ഇത്രയധികം കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യാൻ കഴിയുന്നത് എന്റെ സർക്കാരിന്റെ ഭാഗ്യമായി ഞാൻ കരുതുന്നു. സാഹിബ്സാദാസിന്റെ മഹത്തായ ത്യാഗത്തിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി ഡിസംബർ 26 ന് വീർബൽ ദിവസ് ആഘോഷിക്കാൻ കഴിഞ്ഞ വർഷം നമ്മുടെ സർക്കാർ തീരുമാനിച്ചിരുന്നു. സിഖ് പാരമ്പര്യത്തിന്റെ തീർഥാടനങ്ങളെ ബന്ധിപ്പിക്കാൻ നമ്മുടെ ഗവൺമെന്റും അശ്രാന്ത പരിശ്രമം നടത്തുന്നുണ്ട്. പതിറ്റാണ്ടുകളായി കാത്തിരുന്ന കർതാർപൂർ സാഹിബ് ഇടനാഴി നിർമ്മിച്ചതിലൂടെ നമ്മുടെ സർക്കാർ ഗുരുസേവയോടുള്ള പ്രതിബദ്ധത പ്രകടിപ്പിച്ചു. പട്ന സാഹിബ് ഉൾപ്പെടെ ഗുരു ഗോവിന്ദ് സിംഗ് ജിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട സ്ഥലങ്ങളിലെ റെയിൽ സൗകര്യങ്ങളും നമ്മുടെ സർക്കാർ നവീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. 'സ്വദേശ് ദർശൻ യോജന' വഴി പഞ്ചാബിലെ ആനന്ദ്പൂർ സാഹിബും അമൃത്സറിലെ അമൃത്സർ സാഹിബും ഉൾപ്പെടെ എല്ലാ പ്രധാന സ്ഥലങ്ങളെയും ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന ഒരു തീർത്ഥാടന സർക്യൂട്ട് ഞങ്ങൾ നിർമ്മിക്കുന്നു. ഉത്തരാഖണ്ഡിലെ ഹേമകുണ്ഡ് സാഹിബിനായി റോപ്പ് വേ നിർമിക്കുന്ന ജോലിയും നടന്നുവരികയാണ്.
സുഹൃത്തുക്കളേ
ശ്രീ ഗുരു ഗ്രന്ഥ സാഹിബ് ജി നമ്മുടെ ആത്മസാക്ഷാത്കാരത്തിന്റെ വഴികാട്ടിയാണ്, ഒപ്പം നാനാത്വത്തിൽ ഇന്ത്യയുടെ ഏകത്വത്തിന്റെ ജീവനുള്ള രൂപവുമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ്, അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിൽ ഒരു പ്രതിസന്ധി ഉടലെടുക്കുകയും വിശുദ്ധ ഗുരു ഗ്രന്ഥ സാഹിബിന്റെ പകർപ്പുകൾ തിരികെ കൊണ്ടുവരിക എന്ന ചോദ്യം ഉയരുകയും ചെയ്തപ്പോൾ, ഇന്ത്യാ ഗവൺമെന്റ് അതിന്റെ എല്ലാ ശ്രമങ്ങളും നടത്തിയത്. ഗുരു ഗ്രന്ഥ സാഹിബിന്റെ പകർപ്പുകൾ പൂർണ്ണ ബഹുമാനത്തോടെ തലയിൽ ചുമന്ന് തിരികെ കൊണ്ടുവരാൻ മാത്രമല്ല, ദുരിതത്തിലായ നമ്മുടെ സിഖ് സഹോദരങ്ങളെ രക്ഷിക്കാനും ഞങ്ങൾക്ക് കഴിഞ്ഞു. അയൽ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള സിഖ്, ന്യൂനപക്ഷ കുടുംബങ്ങൾക്ക് രാജ്യത്തിന്റെ പൗരത്വം ലഭിക്കുന്നതിന് പൗരത്വ ഭേദഗതി നിയമം വഴിയൊരുക്കി. മാനവികതയ്ക്ക് പ്രഥമസ്ഥാനം നൽകാൻ ഗുരുക്കൾ നമ്മെ പഠിപ്പിച്ചതുകൊണ്ടാണ് ഇതെല്ലാം സാധ്യമായത്. സ്നേഹവും ഐക്യവും നമ്മുടെ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഭാഗമാണ്.
സുഹൃത്തുക്കളേ ,
നമ്മുടെ ഗുരു പറയുന്നു :
भै काहू को देत नहि,
नहि भै मानत आन।
कहु नानक सुनि रे मना,
ज्ञानी ताहि बखानि॥
അതായത്, ജ്ഞാനി ആരെയും ഭയപ്പെടുത്തുന്നില്ല, അവൻ ആരെയും ഭയപ്പെടുന്നില്ല. ഇന്ത്യ ഒരിക്കലും ഒരു രാജ്യത്തിനും സമൂഹത്തിനും ഭീഷണി ഉയർത്തിയിട്ടില്ല. ഇന്നും നാം ലോകത്തിന്റെ ക്ഷേമത്തിൽ ഉത്കണ്ഠാകുലരാണ്. അത് മാത്രമാണ് ഞങ്ങളുടെ ആഗ്രഹം. സ്വാശ്രയ ഇന്ത്യയെ കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ, ലോകത്തിന്റെ മുഴുവൻ പുരോഗതിയുടെ ലക്ഷ്യമാണ് ഞങ്ങൾ നമ്മുടെ മുന്നിൽ വയ്ക്കുന്നത്. ലോകത്തിൽ യോഗയെക്കുറിച്ച് ഇന്ത്യ പ്രചരിപ്പിക്കുകയാണെങ്കിൽ, അത് ലോകമെമ്പാടും നല്ല ആരോഗ്യവും സമാധാനവും കാംക്ഷിച്ചാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഞാൻ ഇന്നലെ ഗുജറാത്തിൽ നിന്ന് മടങ്ങി. അവിടെ ലോകാരോഗ്യ സംഘടനയുടെ പാരമ്പര്യ വൈദ്യത്തിനായുള്ള ആഗോള കേന്ദ്രം ഉദ്ഘാടനം ചെയ്യപ്പെട്ടു. പരമ്പരാഗത വൈദ്യശാസ്ത്രത്തിന്റെ ഗുണഫലങ്ങൾ ലോകത്തിന്റെ എല്ലാ മുക്കിലും മൂലയിലും ഇന്ത്യ എത്തിക്കും, ജനങ്ങളുടെ ആരോഗ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിക്കും.
സുഹൃത്തുക്കളെ ,
ഇന്നത്തെ ഇന്ത്യ ആഗോള സംഘർഷങ്ങൾക്കിടയിലും സമ്പൂർണ്ണ സ്ഥിരതയോടെ സമാധാനത്തിനായി പരിശ്രമിക്കുകയും പ്രവർത്തിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇന്ത്യയുടെ പ്രതിരോധത്തിലും സുരക്ഷയിലും ഇന്ന് ഇന്ത്യ ഒരേപോലെ ദൃഢനിശ്ചയത്തിലാണ്. ഗുരുക്കൾ നൽകിയ മഹത്തായ സിഖ് പാരമ്പര്യമാണ് നമ്മുടെ മുന്നിലുള്ളത്. പഴയ ചിന്താഗതികൾ മാറ്റിവെച്ച്, ഗുരുക്കന്മാർ പുതിയ ആശയങ്ങൾ മുന്നോട്ടുവച്ചു. അവരുടെ ശിഷ്യന്മാർ അത് സ്വീകരിക്കുകയും പഠിക്കുകയും ചെയ്തു. പുതിയ ചിന്തയുടെ ഈ സാമൂഹിക പ്രചാരണം ഒരു പ്രത്യയശാസ്ത്ര നവീകരണമായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ്, പുതിയ ചിന്തയും നിരന്തരമായ കഠിനാധ്വാനവും നൂറു ശതമാനം സമർപ്പണവും ഇന്നും നമ്മുടെ സിഖ് സമൂഹത്തിന്റെ ഐഡന്റിറ്റി. 'ആസാദി കാ അമൃത് മഹോത്സവ' വേളയിൽ രാജ്യത്തിന്റെ ഇന്നത്തെ ദൃഢനിശ്ചയം ഇതാണ്. നമ്മുടെ സ്വത്വത്തിൽ അഭിമാനിക്കണം. 'നാട്ടുകാരിൽ' അഭിമാനിക്കണം; നമുക്ക് ഒരു സ്വാശ്രയ ഇന്ത്യ കെട്ടിപ്പടുക്കണം. ലോകത്തെ പുതിയ ഉയരങ്ങളിലെത്തിക്കുന്ന, ലോകം അംഗീകരിച്ച സാധ്യതകളുള്ള ഒരു ഇന്ത്യയെ നാം കെട്ടിപ്പടുക്കേണ്ടതുണ്ട്. നാടിന്റെ വികസനവും രാജ്യത്തിന്റെ ദ്രുതഗതിയിലുള്ള പുരോഗതിയും നമ്മുടെ ഓരോരുത്തരുടെയും ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. ഇതിനായി എല്ലാവരുടെയും പരിശ്രമം ആവശ്യമാണ്. ഗുരുക്കന്മാരുടെ അനുഗ്രഹത്താൽ ഭാരതം അതിന്റെ മഹത്വത്തിന്റെ നെറുകയിൽ എത്തുമെന്ന് എനിക്ക് ഉറപ്പുണ്ട്. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ നൂറാം വാർഷികം ആഘോഷിക്കുമ്പോൾ, ഒരു പുതിയ ഇന്ത്യ നമ്മുടെ മുന്നിലുണ്ടാകും.
ഗുരു തേജ് ബഹാദൂർ ജി പറയാറുണ്ടായിരുന്നു :
साधो,
गोबिंद के गुन गाओ।
मानस जन्म अमोल कपायो,
व्यर्था काहे गंवावो।
ഈ മനോഭാവത്തോടെ നമ്മുടെ ജീവിതത്തിലെ ഓരോ നിമിഷവും രാജ്യത്തിനായി സമർപ്പിക്കണം. നമുക്കൊരുമിച്ചു രാജ്യത്തെ വികസനത്തിന്റെ പുതിയ ഉയരങ്ങളിലേക്ക് കൊണ്ടുപോകും. ഈ വിശ്വാസത്തോടെ ഒരിക്കൽ കൂടി നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും ഹൃദയം നിറഞ്ഞ അഭിനന്ദനങ്ങൾ!
वाहे गुरु जी का खालसा।
वाहे गुरु जी की फ़तह॥
-ND-
(Release ID: 1819373)
Visitor Counter : 182
Read this release in:
English
,
Urdu
,
Hindi
,
Marathi
,
Bengali
,
Manipuri
,
Assamese
,
Punjabi
,
Gujarati
,
Odia
,
Tamil
,
Telugu
,
Kannada