ਆਪ ਸਭ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ। ਵੈਸੇ ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਪ੍ਰਿਯ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਵਿੱਚ,  ਮੈਂ ਆਪ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਅੱਜ ਦਾ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਜ਼ਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਅੰਤਰਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪ ਸਭ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰੀਖਿਆ ਦੀ ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਸਹੀ ਹਾਂ ਨਾ? ਮੈਂ ਸਹੀ ਹਾਂ ਨਾ?  ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਟੈਂਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਨਾ? ਅਗਰ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ–ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗੀ। ਕਿ ਇਹ ਕੀ ਕਰੇਗਾ। ਸੱਚ ਵਿੱਚ ਦੱਸੋ ਕਿਸ ਨੂੰ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ, ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ? ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੈ ਉਹ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਕਰਨ। ਅੱਛਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲੋਕ ਹਨ, ਅੱਛਾ।  ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਮੰਮੀ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੈ ਉਹ ਕੌਣ–ਕੌਣ ਹਨ? ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਉਹ ਹੀ ਹਨ। ਕੱਲ੍ਹ ਵਿਕ੍ਰਮ ਸੰਵਤ ਨਵਾਂ ਵਰ੍ਹਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਵੈਸੇ ਵੀ ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨਾ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਆਪ ਸਭ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ। ਲੇਕਿਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਗਜ਼ਾਮ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਮਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲੈ ਪਾਉਂਦੇ।  ਲੇਕਿਨ ਅਗਰ ਇਗਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣਾ ਦੇਈਏ। ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੰਗ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਦਾ ਸਾਡਾ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਅਸੀਂ ਸਾਡੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਭਰ ਦੇਈਏ, ਉਮੰਗ, ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਸਥਾਨ ਕਰੀਏ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਸੀਂ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ। ਕਈ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਮੈਨੂੰ ਭੇਜੇ ਵੀ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਡੀਓ ਮੈਸੇਜ ਵੀ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੀਡੀਓ ਮੈਸੇਜ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਥਾਨ–ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ  ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਕੱਢੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਜਿਤਨਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਉਤਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਾਂਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਇਸ ਵਾਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਾਹਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹਾਂ। ਬਸ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਵਾਰ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਰਹਿ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਆਈ, ਵਗੈਰਾ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਕੰਮ ਕਰਾਂਗਾ ਇਸ ਵਾਰ ਕਿ ਅੱਜ ਜਿਤਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਜੋ ਸਵਾਲ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਅਗਰ ਸਮਾਂ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਕਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਮੌਕਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਆਡੀਓ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਜਾਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਰਿਟਨ ਟੈਕਸਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਨਮੋ ਐਪ ’ਤੇ ਸਾਰੇ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇੱਥੇ ਛੁੱਟ ਗਈਆਂ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਖਾਂਗਾ ਤਾਕਿ ਤੁਸੀਂ ਨਮੋ ਐਪ ’ਤੇ ਜਾ ਕੇ  ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਵਾਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮਾਇਕ੍ਰੋ ਸਾਈਟ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਤਾਂ ਉੱਥੇ ’ਤੇ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤਾਂ ਆਓ ਅਸੀਂ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਪ੍ਰਾਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੌਣ ਹੈ?

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Honorable Prime Minister Sir, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਤੁਹਾਡਾ ਪ੍ਰੇਰਕ ਅਤੇ ਗਿਆਨਵਰਧਕ ਉਦਬੋਧਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਗਿਆਨਪੂਰਨ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਸੀਂ ਸਭ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਾਣਯੋਗ, ਤੁਹਾਡੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਅਤੇ ਅਨੁਮਤੀ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਸ਼ੁਭ-ਅਰੰਭ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਧੰਨਵਾਦ ਮਾਨਯਵਰ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਨਗਰੀ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਸਕੂਲ ਦੀ ਕਲਾਸ 12ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਖੁਸ਼ੀ ਜੈਨ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖੁਸ਼ੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਇਹ ਅੱਛੀ ਬਾਤ ਹੈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਅਸੀਂ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਰੀਖਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਖੁਸ਼ੀ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਰਹੇ।

ਖੁਸ਼ੀ: ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਾਹਿਬ (ਮਹੋਦਯ) ਨਮਸਕਾਰ, ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਖੁਸ਼ੀ ਜੈਨ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਲਾਸ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਸਕੂਲ ਆਨੰਦ ਵਿਹਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹਾਂ। ਮਾਨਯਵਰ, ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਘਬਰਾਹਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਤਿਆਰੀ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?  ਧੰਨਵਾਦ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਖੁਸ਼ੀ, ਮਾਨਯਵਰ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਅਤਿਅੰਤ ਸਮ੍ਰਿੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਦੇ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਕਲਾਸ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਏ. ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਸ਼ਰਮਾ  ਕੁਝ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਉਤਸੁਕ ਹਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (ਸਮਕਸ਼) ਆਪਣੀ ਬਾਤ ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਏ. ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਸ਼ਰਮਾ: ਨਮਸਕਾਰ ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ, ਮੈਂ ਏ. ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬ ਮੱਧ ਰੇਲਵੇ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਵਿਦਿਆਲਾ ਨੰ. 1 ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਕਲਾਸ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਆਰਟਸ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਨ ਜੀ (ਮਹੋਦਯ) ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੁਝ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ – ਮੈਂ ਪਰੀਖਿਆ ਸਬੰਧੀ ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਿਪਟਾਂ? ਅਗਰ ਮੇਰੇ ਅੰਕ ਅੱਛੇ ਨਹੀਂ ਆਏ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅਗਰ ਮੈਨੂੰ ਅਪੇਖਿਅਤ (ਉਮੀਦ ਅਨੁਸਾਰ) ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਅਗਰ ਮੇਰੇ ਗ੍ਰੇਡ ਅੱਛੇ ਨਹੀਂ ਆਏ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਿਪਟਾਂ?

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਸ਼੍ਰੀਧਰ, From the land where the Sabarmati Sant Mahatama Gandhi Ji started his Satyagrah Movement, I invite Keni Patel a Call 10th student of Vadodra who honestly seeks your guidance on similar challenges faced by her.  Keni please ask your question. 

Keni Patel: Greeting Prime Minister Sir, My name is Keni Patel, I am from Tree House High School, Vadodra, Gujarat from Class 10th. My Question is how to overcome the stress of completing the whole syllabus with the proper revision and hence advance in result & How to take proper sleeping and rest during the examination time. Thank You Sir.

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Keni, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਕੈਨੀ ਪਟੇਲ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਵਿਅਥਿਤ (ਦੁਖੀ) ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਅਨੇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ exam stress ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੇ ਹਨ। ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਤਣਾਅ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਹਨ।  ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ,

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਏਕ ਸਾਥ (ਇਕੱਠੇ) ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਤਨੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਲਏ ਹਨ ਕਿ ਐਸਾ ਲਗ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਪੈਨਿਕ ਤੋਂ ਗੁਜਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਦੇਖੋ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਡਰ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ ਕੀ? ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹੋ।  ਅਤੇ ਹੁਣ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ਤੋਂ ਆਖ਼ਰੀ ਸਿਰੇ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹੋ। ਇਤਨਾ ਬੜਾ ਸਮੰਦਰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਿਨਾਰੇ ’ਤੇ ਡੁੱਬਣ ਦਾ ਡਰ ਇਹ ਤਾਂ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਬਾਤ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਾਤ ਤੈਅ ਕਰ ਲਓ ਕਿ ਪਰੀਖਿਆ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹਿਜ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਛੋਟੇ – ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪੜਾਅ ਹਨ। ਅਤੇ ਉਸ ਪੜਾਅ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਗੁਜਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਗੁਜਰ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਇਤਨੀ ਵਾਰ ਅਸੀਂ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਇਗਜ਼ਾਮ ਦਿੰਦੇ ਦਿੰਦੇ ਦਿੰਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਇਗਜ਼ਾਮ ਪਰੂਫ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗੁਜਰੇ ਹੋ। ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਛੋਟਾ ਮਤ (ਨਾ) ਮੰਨੋ। ਦੂਸਰਾ, ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਪੈਨਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਿਪੇਅਰਡਨੈੱਸ (ਤਿਆਰੀ) ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਹੈ। ਕਹਿਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਵਾਂਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ,  ਇਸ ਬੋਝ ਨੂੰ ਜਿਊਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਰ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਛੁਟ ਗਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਇੱਕ ਅੱਧ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਤਨੀ ਮਿਹਨਤ ਚਾਹੀਦੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੋਵੇਗੀ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ।  ਲੇਕਿਨ ਜੋ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ‍ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਕੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਓਵਰਕਮ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਾਕੀਦ ਹੈ। ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵਿੱਚ ਮਤ ਰਹੋ। ਪੈਨਿਕ ਕ੍ਰਿਏਟ ਹੋ ਐਸਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਤਾਂ ਪਨਪਣ ਹੀ ਮਤ ਦਿਓ। ਜਿਤਨੀ ਸਹਿਜ ਦਿਨਚਰਿਆ (ਰੁਟੀਨ) ਤੁਹਾਡੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਓਨੀ ਹੀ ਸਹਿਜ ਦਿਨਚਰਿਆ (ਰੁਟੀਨ) ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸੋ। ਐਕਸਟ੍ਰਾ ਘੱਟ ਅਧਿਕ ਜੋੜਨਾ ਤੋੜਨਾ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰੇ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ਡਿਸਟਰਬੈਂਸ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ। ਉਹ ਇਹ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚਲੋ ਮੈਂ ਵੀ ਇਹ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਐਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਛੇ ਮਾਰਕਸ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਮੈਂ ਵੀ ਉਹ ਕਰਾਂਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਕੁਝ ਮਤ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਿਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਹੀ ਕਰੋ ਜੋ ਇਤਨੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹੋ। ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਰੋ। ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਭਰੋਸਾ ਹੈ ਤੁਹਾਡੇ ’ਤੇ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ, ਉਮੰਗ ਨਾਲ, ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਇੱਕ ਫੈਸਟਿਵ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਇਗਜ਼ਾਮ ਦੇ ਪਾਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਰਹਾਂਗੇ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ:  Thank You Hon’ble Prime Minister Sir,  for teaching us to except exam as a natural experience to believe in ourselves.  Hon’ble Prime Minister Sir,  the next question comes from Mysore,  in Karnataka renowned for its heritage destinations and national parks,  Tarun MB who is a class 11th student here seeks a solution to his problem,  Tarun may be have your question please. 

Tarun: Good Morning Sir, I am Tarun MB studying in class 11th at Jawahar Navodaya Vidyalaya, Mysuru, Karnataka. I express my sincere attitude in being given an opportunity to participate in the 5th addition of Pariksha Pe Charcha 2022. My Question to Hon’ble Prime Minister Shri Narendra Modi Ji, Sir, How can a student be focused while studying in morning because there is so many distractions like Youtube, Whatsapp and other social Media app. It is very difficult to study online because of this Sir, is there any solution for this? Thank You sir.

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank you Tarun, Hon’ble Prime Minister Sir, Sahid Ali a class 10th Student of Silver Oax School Delhi Containment Board is eager to ask his question on a similar subject,  Sahid please ask your question.

Sahid: ਨਮਸਕਾਰ ਮਹੋਦਯ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੈਂ ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਲੀ ਸਿਲਵਰ ਓਕਸ ਸਕੂਲ ਦਿੱਲੀ ਕੈਂਟੋਨਮੈਂਟ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ 10ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਔਨਲਾਈਨ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਗੇਮਿੰਗ ਦੀ ਐਡਿਕਸ਼ਨ ਐਡਿਕਸ਼ਨ ਜਿਹੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਕਰੀਏ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਸਾਡਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰੋ। 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ:  Thank You Shahid,  Hon’ble Sir, Keertana Nair, a class 10th Student from Thiruvananthapuram, Kerala is plagued by the same problem and expects to receive guidance from you. Sir, Keertana’s Question has been received from Times Now. Keertana please ask your Question. 

Keertana: Hi I am Keertana from Class 10th in Krisal school Thiruvananthapuram, Kerala. As we all know our classes have shifted online during the pandemic. There are so much distraction in our homes in the form of mobile, social media etc. Sir, so my question is, how can we improve the learning through online classes. 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Keertana, Hon’ble Sir, Online education has challenged not only students but teachers too. Mr. Chandachudeshwaran M a teacher from Krishnagiri seeks guidance and direction from you. Sir, please ask your question.

Chandachudeshwaran M: ਨਮਸਤੇ Hon’ble Prime Minister Sir, I am  Chandachudeshwaran from the Ashok Lallan School, Hosur Tamilnadu. My question is - As a teacher, conducting online teaching and learning has become a challenge, How does to face it Sir, ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯ (ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਨ ਜੀ)। 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Sir, Hon’ble Prime Minister Sir, Tarun, Shahid Keertana and Chandachudeshwaran Sir and all ensures about the online education has caused them to be addicted to and distracted by social media during the last two years. Hon’ble Sir from different part of the country we have received many similar questions. All of those, these are the selected ones that some of everyone’s concerns. I request you to please guide them Sir. 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਧਰ– ਉੱਧਰ ਭਟਕ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਔਨਲਾਈਨ ਰੀਡਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਤਾਂ ਸਚਮੁੱਚ ਵਿੱਚ ਰੀਡਿੰਗ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਕਿ ਰੀਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਕਰਾਵਾਂਗਾ।  ਲੇਕਿਨ ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਗਏ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਕੜ ਲਿਆ ਹੈ। ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਔਨਲਾਈਨ ਜਾਂ ਔਫਲਾਈਨ ਇਸ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੇ ਹੋਣਗੇ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਤੁਹਾਡਾ ਸਰੀਰ ਕਲਾਸਰੂਮ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਟੀਚਰ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਹੋਣਗੀਆਂ। ਲੇਕਿਨ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਤਨ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕੋਈ ਖਿੜਕੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ ਲੇਕਿਨ ਮਨ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੈ ਤਾਂ ਸੁਣਨਾ ਹੀ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਜਿਸਟਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਔਫਲਾਈਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਮਾਧਿਅਮ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਮਾਧਿਅਮ ਔਨਲਾਈਨ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਔਫਲਾਈਨ, ਅਗਰ ਮੇਰਾ ਮਨ ਉਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ,  ਉਸ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਖੋਜੀ ਮਨ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੀਆਂ ਬਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਪਕੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਜਾਂ ਔਫਲਾਈਨ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ, ਜਿਵੇਂ ਯੁਗ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਧਿਅਮ ਵੀ ਬਦਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।  ਹੁਣ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਗੁਰੂਕੁਲ ਚਲਦੇ ਸਨ, ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪੇਪਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਤਾਂ ਐਸੇ ਹੀ ਕੰਠਸਥ ਤੋਂ ਸਭ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰਵਣਸ਼ਕਤੀ (ਸੁਣਨ ਸ਼ਕਤੀ) ਇਤਨੀ ਤੇਜ਼ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਕਿ ਸੁਣਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਠਸਥ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕੰਨ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਕੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਯੁਗ ਬਦਲ ਗਿਆ ਪ੍ਰਿੰਟਿਡ ਮੈਟੀਰੀਅਲ ਆ ਗਿਆ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਆਉਣ ਲਗੀਆਂ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਢਾਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਇਵੈਲਿਊਏਸ਼ਨ ਲਗਾਤਾਰ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਤੇ ਇਹ ਹੀ ਤਾਂ ਮਾਨਵ ਜੀਵਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ।  ਤਾਂ ਉਹ ਇਵੈਲਿਊਏਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਕਿ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਡਿਜੀਟਲ ਗੈਜੇਟ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ, ਨਵੇਂ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀਕਲ ਟੂਲ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਬੜੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬੜੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਔਪਰਚਿਉਨਿਟੀ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਵੀ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਔਨਲਾਈਨ ਸਾਡੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਿਵਾਰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਟਾਈਮ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਮੰਨ ਲਓ ਆਪ ਆਪਣੇ ਟੀਚਰ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਨੋਟਸ ਅਤੇ ਸਟੈਂਡਰਡ ਮੈਟੀਰੀਅਲ ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਅਵੇਲਬਲ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੇਖਾਂਗੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਵੈਲਿਊ ਐਡੀਸਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਕਹੋਗੇ ਹਾਂ ਟੀਚਰ ਨੇ ਇਤਨਾ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਇਤਨਾ ਯਾਦ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਇੱਥੇ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੈਨੂੰ ਅੱਛੀਆਂ ਮਿਲ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਅੱਛੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਜੋੜ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਕਤ ਬਹੁਤ ਵਧਾ ਦੇਣਗੇ।  ਔਨਲਾਈਨ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਲਾਭ ਇਹ ਹੈ ਆਖਰਕਾਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਅਰਜਨ  (ਪ੍ਰਾਪਤ) ਕਰਨਾ ਹੁਣ ਔਨਲਾਈਨ ਅਤੇ ਔਫਲਾਈਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਪਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਹੈ ਔਫਲਾਈਨ ਬਣਨ ਦੇ ਲਈ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕਿਤਨਾ ਗਿਆਨ ਪਾਉਣਾ ਹੈ, ਕਿਤਨਾ ਅਰਜਿਤ ਕਰਨਾ (ਕਮਾਉਣਾ) ਹੈ। ਮੈਂ ਔਨਲਾਈਨ ਜਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜਿਸ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਜੋ ਵੀ ਅਵੇਲੇਬਲ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ’ਤੇ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਈਪੈਡ ’ਤੇ ਲੈ ਆਵਾਂਗਾ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਅੰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਾਂਗਾ। ਅਤੇ ਔਫਲਾਈਨ ਜੋ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਪਾਇਆ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਪਨਪਣ ਦੇ ਲਈ ਮੈਂ ਅਵਸਰ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਔਫਲਾਈਨ ਉਸ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲਵੋ ਜਿੱਥੇ ਸਾਊਥ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਆਖਰ ਵਿੱਚ ਵਣੱਕਮ ਕਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ  ਬਾਤ ਹੋਈ। ਟੀਚਰ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਾਂਗਾ। ਕਿ ਮਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਤੁਸੀਂ ਡੋਸਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਕਿਹੜੇ ਇੰਗ੍ਰੇਡੀਐਂਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਭ ਦੇਖ ਕਰ ਲਿਆ ਲੇਕਿਨ ਪੇਟ ਭਰੇਗਾ ਕੀ? ਵਧੀਆ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਡੋਸਾ ਤੁਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ’ਤੇ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਸਾਰੇ ਇੰਗ੍ਰੇਡੀਐਂਟ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੇਟ ਭਰੇਗਾ ਕੀ? ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਗਿਆਨ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਡੋਸਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਪੇਟ ਭਰੇਗਾ ਕਿ ਨਹੀਂ ਭਰੇਗਾ? ਤਾਂ ਔਨਲਾਈਨ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡਾ ਅਧਾਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਪਯੋਗ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਔਫਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।  ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਉਹ, ਤੁਹਾਡੇ ਜੋ ਟੀਚਰ ਹਨ ਉਹ,  ਤੁਹਾਡਾ ਜੋ ਸਰਾਉਂਡਿੰਗ ਹੈ ਉਹ, ਬਹੁਤ ਸੀਮਿਤ ਸਾਧਨ ਸਨ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ। ਅੱਜ ਅਸੀਮਿਤ ਸੰਸਾਧਨ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਤਨਾ ਵਿਆਪਕ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਖ਼ੁਦ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਿਤਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਉਤਨੀ ਹੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਡਾਪਟ ਕਰਦੇ ਜਾਵੋਗੇ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਸਰ ਸਮਝੋ। ਲੇਕਿਨ ਇੱਧਰ–ਉੱਧਰ ਭਟਕ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਫਿਰ ਟੂਲ ਵੀ ਅਵੇਲੇਬਲ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਤੁਹਾਡੇ ਹਰ ਗੈਜੇਟ ਵਿੱਚ ਟੂਲ ਹੈ। ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਾਰਨਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਇਹ ਕਰੋ, ਇਹ ਮਤ (ਨਾ) ਕਰੋ, ਹੁਣ ਰੁਕ ਜਾਓ, ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਅਰਾਮ ਕਰੋ, ਹੁਣ 15 ਮਿੰਟ ਦੇ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਆਉਣਾ ਹੈ। ਉਹ 15 ਮਿੰਟ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਟੂਲ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਡਿਸਿਪਲਿਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।  ਜੋ ਔਨਲਾਈਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੂਲਸ ਦਾ ਮੈਕਸੀਮਮ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰਾ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਨਾ ਇਹ ਵੀ ਉਤਨਾ ਹੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਜਿਤਨਾ ਆਇਪੈਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸਣ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸਣ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।  ਉਸ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗੁਣਾ ਆਨੰਦ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸਣ ਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਦਿਨ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਲ ਅਜਿਹੇ ਨਿਕਾਲੋ (ਕੱਢੋ) ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਔਨਲਾਈਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੋਗੇ, ਔਫਲਾਈਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੋਗੇ। ਇਨਰ ਲਾਈਨ ਹੋਵੋਗੇ। ਜਿਤਨਾ ਅੰਦਰ ਜਾਵੋਗੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰੋਗੇ। ਅਗਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਸੰਕਟ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਕਠਿਨਾਈ ਪੈਦਾ ਕਰਨਗੇ।

ਪ੍ਰਸ‍ਤੁਤਕਰਤਾ:  ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਮੂਲਮੰਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਕਾਗਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਸਫ਼ਲਤਾ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗੀ।  ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਵੈਦਿਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਪਾਣੀਪਤ ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ ਸੁਸ਼੍ਰੀ ਸੁਮਨ ਰਾਣੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਿਕਾ ਹੈ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੁਸ਼੍ਰੀ ਸੁਮਨ ਰਾਣੀ ਮੈਮ,  ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।   

ਸੁਮਨ ਰਾਣੀ:  ਨਮਸਕਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਜੀ ਮੈਂ ਸੁਮਨ ਰਾਣੀ ਟੀ.ਜੀ.ਟੀ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸ,  ਡੀਏਵੀ ਪੁਲਿਸ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ, ਸਰ ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਕਿ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੌਸ਼ਲ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਅਵਸਰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਗੇ (ਕਰੇਗੀ)?  ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯ।  

ਪ੍ਰਸ‍ਤੁਤਕਰਤਾ:  ਧੰਨਵਾਦ ਮੈਮ, ਮਾਨਯਵਰ ਪੂਰਬ ਦੇ ਸਕੌਟਲੈਂਡ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੇਘਾਲਿਆ ਦੀ ਈਸਟ ਖਾਸੀ ਹਿਲਸ ਦੀ ਕਲਾਸ 9ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸ਼ੀਲਾ ਵੈਸ਼ਣਵੀ ਤੁਹਾਥੋਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ।  ਸ਼ੀਲਾ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੱਖੋ।  

Sheela Vaishnav:  Good Morning Sir,  I am Sheela Vaishnav of Jawahan Navodaya Vidyalaya East Khasi Hills Meghalaya studying in class 9th.  My Question to Hon’ble Prime Minister is – How Provisions of National Education Policy will empower students’ life in particular and society in general and pathway for Naya Bharat.  Thank You Sir. 

ਪ੍ਰਸ‍ਤੁਤਕਰਤਾ:  Thank You Sheela. ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨਵੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵੀ ਸਵਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਰੁਚੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਕਰੀਏ? ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਿਤਾਰਥ ਕਰੋ? 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ:  ਜਰਾ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਤਨੇ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਵੀ ਕਠਿਨ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਹੈ ਇਹ ਨਿਊ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕਹੀਏ,  ਇਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਹੈ।  NEP,  ਕੁਝ ਲੋਕ N ਨੂੰ ਨਿਊ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।  ਐਕਚੁਅਲੀ ਇਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਹੈ।  ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਅੱਛਾ ਲਗਿਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨਿਰਧਾਰਣ ਵਿੱਚ ਇਤਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਨਵਾਲਵਮੈਂਟ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਗਾ,  ਇਤਨੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ ਹੈ।  2014 ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੇ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ,  ਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਅਸੀਂ ਲਗੇ ਸਾਂ। ਕਰੀਬ ਛੇ-ਸੱਤ ਸਾਲ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਬ੍ਰੇਨਸਟੌਰਮਿੰਗ ਹੋਇਆ, ਹਰ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਹੋਇਆ।  ਪਿੰਡ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਇਆ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਟੂਡੈਂਟ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਇਆ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਇਆ, ਸ਼ਹਿਰ  ਦੇ ਸਟੂਡੈਂਟ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਹੋਇਆ।  ਬੁਆਏਜ਼ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਨੇ ਕਿਹਾ,  ਗਰਲਸ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਦੂਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਯਾਨੀ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰੇਨਸਟੌਰਮਿੰਗ ਹੋਇਆ।  ਉਸ ਸਭ ਦੇ ਜਿਸਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗੇ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਲੋਕ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸੀ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਚਰਚਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਡਰਾਫਟ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ।  ਉਸ ਡਰਾਫਟ ਨੂੰ ਫਿਰ ਲੋਕਾਂ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 15-20 ਲੱਖ ਇਨਪੁਟਸ ਆਏ।  ਯਾਨੀ ਇਤਨਾ ਬੜਾ ਐਕਸਰਸਾਈਜ਼ ਇਤਨੀ ਵਿਆਪਕ ਐਕਸਰਸਾਈਜ਼ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਆਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਨੂੰ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੌਲਿਟਿਕਲ ਪਾਰਟੀ,  ਸਰਕਾਰ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੋਂ ਤਾਂ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਵਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਢੂੰਢਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।  ਲੇਕਿਨ ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਦਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ  ਦੇ ਹਰ ਤਬਕੇ ਵਿੱਚ ਪੁਰਜੋਰ ਸੁਆਗਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਭ ਅਭਿਨੰਦਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।  ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼  ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ,  ਦੇਸ਼  ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ,  ਦੇਸ਼  ਦੇ ਟੀਚਰਸ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼  ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।  ਹੁਣ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਖੇਲਕੂਦ ਇੱਕ ਐਕਸਟਰਾ ਐਕਟੀਵਿਟੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਤੁਹਾਨੂੰ ਜੋ ਪੰਜਵੀ,  ਛੇਵੀਂ, ਸੱਤਵੀਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੇ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇਗਾ।  ਹੁਣ ਇਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।  ਯਾਨੀ ਖੇਲਕੂਦ,  ਖੇਡਣਾ ਖਿਡਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾ ਖੇਲੇ ਕੋਈ ਖਿਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।  ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਖਿੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਖੇਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।  ਟੀਮ ਸਪਿਰਿਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ,  ਸਾਹਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ,  ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀਸਪਰਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।  ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਸਿੱਖਦੇ ਹਾਂ,  ਖੇਲ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।  ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੀ,  ਐਕਸਟਰਾ ਐਕਟੀਵਿਟੀ ਸੀ।  ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦਿੱਤੀ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹੋਂ ਕਿ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਖੇਲਕੂਦ ਵਿੱਚ ਜੋ ਰੁਚੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਮਿਲੀ ਹੈ।  ਪਰ ਮੈਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ, ਕਹਿਣ ਲਈ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਕੀ ਅਸੀਂ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ  ਦੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕੀ?  ਮੈਂ ਆਪ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਦਾ ਹਾਂ।  20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸੋਚ,  20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ,  20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਨੀਤੀ,  ਇਸ ਨਾਲ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕੀ?  ਜਰਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਦੱਸੋ ਨਾ।  

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਨਹੀਂ ਸਰ!  

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕਦੇ ਨਾ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ,  ਸਾਰੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਢਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਢਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?  ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਵੌਲਵ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਠਹਿਰ ਜਾਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਠਹਿਰ ਜਾਵਾਂਗੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਪਿਛੜ ਜਾਵਾਂਗੇ।  ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਵੈਸੇ ਇਸ ਦਰਮਿਆਨ ਸਮੇਂ ਜਿਤਨਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ,  ਲੇਕਿਨ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ,  ਹੁਣ ਜਿਵੇਂ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਿਸੋਰਸੇਜ  ਦੇ ਕਾਰਨ,  ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਾ  ਦੇ ਕਾਰਨ,  ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਭ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ  ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਢੱਰੇ ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਕਿ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਡਾਕਟਰ ਬਣਨਾ ਹੈ।  ਲੇਕਿਨ ਸਾਡਾ ਜੋ ਇੰਸਟਿੰਕਟ ਹੈ ਉਹ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ।  ਮੈਨੂੰ ਵਾਇਲਡ ਲਾਇਫ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰੈਸਟ ਹੈ,  ਮੈਨੂੰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰੈਸਟ ਹੈ, ਮੈਨੂੰ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰੈਸਟ ਹੈ,  ਮੈਨੂੰ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰੈਸਟ ਹੈ,  ਮੈਨੂੰ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ, ਹੁਣ ਕਾਰਨਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ ਮੈਡੀਕਲ  ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਚਲਿਆ ਗਿਆ।  ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਗਏ ਹਾਂ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਘੁਸੇ ਤੁਸੀਂ,  ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਪਵੇਗਾ ਦੂਜੇ ਕਿਨਾਰੇ ’ਤੇ।  ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਅਜਿਹਾ ਜ਼ਰੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਵੇਸ਼  ਕਰ ਲਿਆ ਲੇਕਿਨ 1 ਸਾਲ 2 ਸਾਲ  ਦੇ ਬਾਅਦ ਲਗਿਆ ਕਿ ਭਈ ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ,  ਮੇਰਾ ਰਸਤਾ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ,  ਮੇਰਾ ਤਾਂ ਮਿਜਾਜ ਉਹ ਹੈ, ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ,  ਤਾਂ ਹੁਣ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਅਵਸਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸਨਮਾਨ  ਦੇ ਨਾਲ ਅਵਸਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।  ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿਰਫ਼ ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ,  ਇਹ ਐਨਫ ਨਹੀਂ ਹੈ,  ਹੁਨਰ ਵੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ,  ਸਕਿੱਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।  ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਿਲੇਬਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।  ਤਾਕਿ ਉਸ ਦਾ  ਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅਵਸਰ ਮਿਲੇ।  ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਈ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਅੱਜ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇਖ ਕੇ ਆਇਆ।  ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਦਾ ਕੀ ਰਿਫਲੈਕਸ਼ਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,  ਉਹ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ  ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ,  ਮੈਂ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ  ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਯਾਨੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਸੀ।  ਆਨੰਦ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅੱਠਵੀਂ -ਦਸਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਬੱਚੇ 3D ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਨੰਦ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅੱਠਵੀਂ- ਦਸਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੈਦਿਕ ਮੈਥਮੈਟਿਕਸ ਦੀ ਐਪ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਟੂਡੈਂਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।  ਨੰਦਿਤਾ ਅਤੇ ਨਿਵੇਦਿਤਾ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ,  ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਸੀ।  ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।  ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਟੂਡੈਂਟ ਖੋਜ ਲਏ ਹਨ।  ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਹਨ,  ਲੇਕਿਨ ਗੁਰੂ ਬਣ ਗਏ ਹਨ।  ਹੁਣ ਦੇਖੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਤੋਂ ਉਹ ਡਰੇ ਨਹੀਂ ਹਨ,  ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ।  ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕੁਝ ਸਕਲਪਚਰਸ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ।  ਕੁਝ ਚੰਗੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਤਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ,  ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਜ਼ਨ ਸੀ।  ਐਸੇ ਹੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕਾਰਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।  ਮੈਂ ਉਸੇ ਵਿਜ਼ਨ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਸੀ,  ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੋਇਆ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਵਸਰ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਤਨੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਪਾਲਿਸੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਂਗੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਉਤਰਾਂਗੇ,  ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋ ਮਲਟੀਪਲ ਬੈਨੇਫਿਟਸ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣਗੇ।  ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਦੇਸ਼ਭਰ  ਦੇ ਟੀਚਰਸ ਨੂੰ,  ਦੇਸ਼ ਭਰ  ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ,  ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਤਾਕੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਬਰੀਕੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਉਤਾਰਨ  ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਡਿਵੈਲਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜਿਤਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰੀਕੇ ਹੋਣਗੇ ਉਤਨੇ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਗੇ,  ਮੇਰੀਆਂ ਸ਼ੁਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਹਨ। 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ:  Honourable Prime Minister sir,  now we are absolutely confident that the National Education Policy will redefine the meaning of education for us and our future is brilliant.  ਅਸੀਂ ਖੇਡਾਂਗੇ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਖਿੜਾਂਗੇ।  Honourable Sir,  Roshni of Rajkiya Kanya Inter College in the industrial town of Ghaziabad seeks respected Prime Ministers help and guidance on certain issues.  Roshni, please ask your question.

ਰੋਸ਼ਨੀ:  ਨਮਸਕਾਰ ਮਹੋਦਯ!  ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੈਂ ਰੋਸ਼ਨੀ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆ ਇੰਟਰ ਕਾਲਜ ਵਿਜੈ ਨਗਰ ਗਾਜੀਆਬਾਦ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 11ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹਾਂ।  ਮਾਨਵਰ (ਸਰ) ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪਰੀਖਿਆ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੋਂ? ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਪਰੀਖਿਆ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਬਸ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲਈਏ? ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਸਾਡਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰੋ,  ਧੰਨਵਾਦ।  

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ:  Thank you Roshni.  ਪੰਜ ਨਦੀਆਂ  ਦੇ ਖੇਤਰ, ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਭੂਮੀ ਸਥਿਤ ਸਮ੍ਰਿੱਧ ਰਾਜ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਕਿਰਨਪ੍ਰੀਤ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।  ਕਿਰਨਪ੍ਰੀਤ,  ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।  

ਕਿਰਨਪ੍ਰੀਤ:  Good morning honourable Prime Minister sir,  my name is Kiranpreet Kaur of class 10.  I studied in Bloom Public Senior Secondary School,  Kalyansukha,  District Bhatinda,  Punjab.  Sir,  my question to you is how do I deal with my family’s disappointment if my results are not good,  I dont have negativity against my parents because I know they need more reassurance than I do.  Thank you sir,  please guide me.  

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ:  ਧੰਨਵਾਦ ਕਿਰਨਪ੍ਰੀਤ।  Honourable Prime Minister sir,  like many of us,  Roshni and Kiranpreet also find a challenge to deal with the expectation of their parents and teachers,  we look forward to your advice.  Honourable sir.  

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ:  ਰੋਸ਼ਨੀ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾੜੀਆਂ ਵੱਜੀਆਂ,  ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ?  ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਵਾਲ ਸਟੂਡੈਂਟ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ,  ਤੁਸੀਂ ਬੜੀ ਚਤੁਰਾਈ ਨਾਲ ਪੇਰੈਂਟਸ ਅਤੇ ਟੀਚਰ ਲਈ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਵੀ ਹੋਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਥੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਦੇ ਪੇਰੈਂਟਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟੀਚਰਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਇੱਥੋਂ ਕਹਿ ਦੇਵਾਂ ਤਾਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਆ ਜਾਵੇ।  ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ  ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਹੈ ਟੀਚਰਸ ਦਾ,  ਤੁਹਾਡੇ ’ਤੇ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਹੈ ਪੇਰੈਂਟਸ ਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਲਝਣ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੁਝ ਕਰਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ  ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਕੁਝ ਕਰਾਂ।  ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹੋ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ,  ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਚਿੰਤਾ ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।  ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਪੇਰੈਂਟਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਟੀਚਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸੁਪਨੇ ਲੈ ਕੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋ ਜਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਸੁਪਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਅਧੂਰੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ,  ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਕਾਲ ਵਿੱਚ,  ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ,  ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਏ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਦਿਨ ਰਾਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਸ ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਉਹ ਬਣਾ ਕੇ  ਰਹਾਂਗਾ।  ਯਾਨੀ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ,  ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ,  ਆਪਣੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ-ਆਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਇੰਜੈਕਟ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋ।  ਬੱਚਾ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਤੁਹਾਡੀ) ਰਿਸਪੈਕਟ ਕਰਦਾ ਹੈ,  ਮਾਂ - ਬਾਪ ਦੀ ਬਾਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ,  ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਟੀਚਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਦੇਖੋ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਕਰਨਾ ਹੈ ਇਹ ਕਰੋ,  ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ,  ਸਾਡੀ ਤਾਂ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜੋ ਕਨਫਿਊਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਨਟ੍ਰੈਕਟਟ੍ਰੀ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਤੋਂ  ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਾਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ,  ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਟੀਚਰ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।  ਪਰਿਵਾਰ  ਦੇ ਹਰ ਲੋਕ ਨੂੰ ਟੀਚਰ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੀ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਟੀਚਰ ਪਰੀਚਿਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।  ਟੀਚਰ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਤੋਂ ਪੇਰੈਂਟ ਪਰੀਚਿਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।  ਯਾਨੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਚਾਹੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀ ਹੋਵੇ,  ਚਾਹੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀ ਹੋਵੇ,  ਹਰ ਕੋਈ ਇੱਕ ਹੀ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਹੋਇਆ ਹੈ?  ਬੱਚਾ ਦਿਨ ਭਰ ਕੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ,  ਜਾਣਦੇ ਨਹੀਂ ਹਨ,  ਟੀਚਰ ਨੂੰ ਸਿਲੇਬਸ ਨਾਲ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਹੈ,  ਮੇਰਾ ਸਿਲੇਬਸ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ,  ਮੇਰਾ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ।  ਮੈਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਇਆ,  ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ,  ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਸਿਲੇਬਸ ਪੂਰਾ ਕਰਾਂ।  ਉਹ ਮੇਰਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਬੱਚੇ ਦਾ ਮਨ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਚਾਹੇ ਪੇਰੈਂਟਸ ਹੋ ਜਾਂ ਟੀਚਰਸ ਹੋਣ ਜਾਂ ਸਕੂਲ ਦਾ ਐਨਵਾਇਰਨਮੈਂਟ ਹੋਵੇ,  ਅਸੀਂ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ,  ਉਸ ਦੀ ਰੁਚੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ,  ਉਸ ਦੀ ਅਪੇਖਿਆ (ਉਮੀਦ),  ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਆਬਜ਼ਰਵ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।  ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਸਮਝਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਮਾਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਉਹ ਲੜਖੜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਰੋਸ਼ਨੀ  ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸਾਰੇ ਪੇਰੈਂਟਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਟੀਚਰਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਆਸ਼ਾ ਅਪੇਖਿਆ (ਉਮੀਦ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬੋਝ ਵਧ ਜਾਵੇ,  ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰ ਬੱਚੇ  ਦੇ ਪਾਸ ਇੱਕ ਸਟ੍ਰੈਂਥ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,  ਹਰ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨੂੰ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਤਰਾਜੂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਟ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਵੇ ਲੇਕਿਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ (ਉਸ ਨੂੰ) ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਕਤ  ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਹੈ।  ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ, ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮੀ ਹੈ।  ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋ।  ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਕਮੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹੋ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਦੂਰੀ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਚਾਹਾਂਗਾ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਵੀ,  ਹੁਣ ਇਹ ਤਾਂ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਨਾ ਸੁਣੋ,  ਮੈਂ ਇਹ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਟੀਚਰ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਸੁਣੋ,  ਇਹ ਤਾਂ ਸਲਾਹ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੋਗੀ,  ਸੁਣਨਾ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਹੈ।  ਉਹ ਜੋ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਧਰਤੀ ਵੀ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਨਿਰਜੀਵ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਬੀਜ ਬੀਜਾਂਗੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਉਸੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਦੂਸਰਾ ਵੀ ਬੀਜੋਗੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਿਕਲ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਵਟ ਬਿਰਖ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ਉਹ ਉਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ,  ਕਿਹੜਾ ਬੀਜ ਬੋਇਆ ਹੈ ਉਸ ਉੱਤੇ ਹੈ।  ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਤੁਸੀਂ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅਡੌਪਟ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ।  ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ  ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਦਮ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹੋ।  ਤੁਸੀਂ ਜੀ ਜਾਨ ਨਾਲ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ ਜਾਓਗੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ ਬੋਝ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਆਵੇਗੀ ਲੇਕਿਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਗਰਵ (ਮਾਣ) ਕਰਨ ਲਗ ਜਾਵੇਗਾ, ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸੋਚਦੇ ਸਾਂ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਕੀਤਾ,  ਅੱਜ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਨਾਮ ਰੋਸ਼ਨ  ਹੋ ਗਿਆ।  4 ਲੋਕਾਂ  ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਤਾਰੀਫ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।  ਜੋ ਕੱਲ੍ਹ ਤੱਕ ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੀ ਹੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਗੌਰਵ ਗਾਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਹੱਸਦੇ ਖੇਡਦੇ ਉਮੰਗ  ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਮਿਨੀਮਮ ਰਿਕਵਾਇਰਮੈਂਟ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ,  ਅਤਿਰਿਕਤ ਜੋ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ ਅੱਗੇ ਵਧੋਂਗੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਅਭਿਭਾਵਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀਆਂ ਆਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅਪੇਖਿਆਵਾਂ (ਉਮੀਦਾਂ) ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਤੇ ਆਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਟਿ-ਕੋਟਿ ਧੰਨਵਾਦ। Honourable Prime Minister sir, from the culturally rich city of Delhi, Vaibhav a class 10th student, of Kendriya Vidyalaya Janakpuri, honestly seeks your council regarding his problem. Vaibhav please ask your question. 

ਵੈਭਵ: ਨਮਸਕਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਵੈਭਵ ਕਨੌਜਿਯਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਲਾਸ ਦਸਵੀਂ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਜਨਕਪੁਰੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ। ਮਹੋਦਯ (ਸ਼੍ਰੀ ਮਾਨ ਜੀ) ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਕਿ  how to stay motivated and succeed when we have so many of backlog?

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਵੈਭਵ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਅਸੀਂ ਬੱਚੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਾਡੇ ਅਭਿਭਾਵਕ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸੁਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ ਜੋ ਝਾੜਸੁਗੁੜਾ ਉੜੀਸਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਭਿਭਾਵਕ ਹਨ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਪੇਖਿਆ (ਉਮੀਦ) ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੁਜੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਸੁਜੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੀ: ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨਮਸਕਾਰ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਸੁਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ। ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੀਏ? ਧੰਨਵਾਦ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਸਥਾਪਤਯ (ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ) ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੇ ਧਨੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਕਲਾਸ 12ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਕੋਮਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੁਹਾਥੋਂ ਆਪਣੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਹੱਲ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕੋਮਲ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਕੋਮਲ: ਨਮਸਕਾਰ ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਮਹੋਦਯ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਕੋਮਲ ਸ਼ਰਮਾ ਹੈ ਮੈਂ ਸਰਕਾਰੀ ਗਰਲਸ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਬਗਰੂ ਜੈਪੁਰ ਕਲਾਸ 12ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹਾਂ ਮੇਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਤੁਹਾਥੋਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਸਹਿਪਾਠੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਕਿਵੇਂ ਦੇਵਾਂ?

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਕੋਮਲ। Honourable Prime Minister sir, Aren Epen, a class 10th student of Qatar is overwhelmed by a similar problem, Eran please go ahead and ask a question. 

Aran: Namaste sir, greetings from MES Indian school, Doha, Qatar. My name is Aran Epen of class 10th. My question is to the honorable Prime Minister of India are these- how to stop myself from procrastinating and how to keep away exam fears and the sense of lack of preparation. 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank you Aran. Honourable Prime Minister sir, Vaibhav, Mr. Pradhan ji, Komal and Eran are eager to gain from your wisdom on how to handle the problem of lack of motivation and how to sustain commitment to academics. Also, many other students from all over India want to know how to ensure that they participate equally in extracurricular activities to be well integrated individuals. Kindly guide all of us sir. 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਮੈਂ ਇਹ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਈ ਇੰਜੈਕਸ਼ਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇੰਜੈਕਸ਼ਨ ਅਸੀਂ ਲਗਵਾ ਲਈਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ ਦਾ ਐਸ਼ਯੋਰੈਂਸ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਫਾਰਮੁਲਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਕਦੇ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਗਲਤੀ ਹੋਵੇਗੀ ਲੇਕਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਆਬਜ਼ਰਵ ਕਰੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿਮੋਟਿਵੇਟੇਡ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲੇਗਾ ਤੁਸੀਂ ਦਿਨ ਭਰ ਦੇਖੋਗੇ ਸਪਤਾਹ ਭਰ ਦੇਖੋਗੇ ਮਹੀਨੇ ਭਰ ਦੇਖੋਗੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਪਕੜ ਪਾਓਗੇ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਜਦੋਂ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਉਹ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਠਿਨ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਹਤਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲਵੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨੰਬਰ ਬੌਕਸ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਵੋ ਠੀਕ ਹੈ ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਹਿਜ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੋਟੀਵੇਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਬਾਤਾਂ ਸਹਿਜ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੋਟੀਵੇਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਆਈਡੈਂਟਿਫਾਈ ਕਰੋ ਮੰਨ ਲਵੋ ਤੁਸੀਂ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਗਾਣਾ ਸੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਹੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਂ ਯਾਰ ਸੋਚਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਐਸਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅਚਾਨਕ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਮੋਟੀਵੇਟ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੁਸੀਂ ਪਕੜ ਲਿਆ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਕਰੇਗਾ ਹਾਂ ਇਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਐਨਾਲਿਸਿਸ ਕਰਦੇ ਰਹੋ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪਵੋ। ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਜਾ ਕੇ ਨਾ ਕਹੋ ਯਾਰ ਮੇਰਾ ਮੂਡ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਮਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਵੀਕਨੈੱਸ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਹਰ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ sympathy ਚਾਹੋਗੇ, ਫਿਰ ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਮੰਮੀ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਬੈਠੇ ਹਨ ਜ਼ਰਾ ਮੈਨੂੰ ਪੁਚਕਾਰੇ ਫੁਲਕਾਰੇ, ਮੈਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਮੇਰਾ ਲਾਲਨ ਪਾਲਨ ਕਰਨ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵੀਕਨੈੱਸ ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ ਡਿਵੈਲਪ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਕੁਝ ਪਲ ਤਾਂ ਅੱਛੇ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਿੰਪੈਥੀ ਗੇਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਪਯੋਗ ਨਾ ਕਰੋ। ਕਦੇ ਨਾ ਕਰੋ। ਹਾਂ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਆਈਆਂ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਆਈ, ਹਤਾਸ਼ਾ ਆਈ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਜਾਵਾਂਗਾ, ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਜਮ ਕੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੰਗ ਕਰਾਂਗਾ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਮੇਰੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਨੂੰ ਮੈਂ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਵਾਂਗਾ, ਮੈਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਹੁਣ ਮੰਨ ਲਵੋ ਤੁਹਾਡੇ ਹੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 3 ਸਾਲ ਦਾ ਬੱਚਾ ਹੈ 2 ਸਾਲ ਦਾ ਬੱਚਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਲੈਣਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਦੂਰ ਤੋਂ ਦੇਖਦੇ ਰਹੋ ਕਿ ਉਹ ਗਿਰ ਜਾਵੇਗਾ ਪਹੁੰਚ ਨਵੀਂ ਪਾਵੇਗਾ ਥੱਕ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ ਫਿਰ ਆਵੇਗਾ ਫਿਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਸਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਠੀਕ ਹੈ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਛੱਡਾਂਗਾ ਇਹ ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨ ਕੀ ਕਿਸੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਸੀ ਕੀ? ਉਸ 2 ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਿਨਿਸਟਰ ਕਹਿਣ ਦੇ ਲਈ ਗਿਆ ਸੀ ਕੀ? ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਿਨਿਸਟਰ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਸੀ ਕੀ? ਅਰੇ ਮੇਰਾ ਬੇਟਾ ਜਰਾ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਓ, ਦੌੜੋ, ਐਸਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕੀ, ਜੀ ਨਹੀਂ। ਈਸ਼ਵਰ ਨੇ ਇੱਕ ਇਨਹੇਰੈਂਟ ਕੁਆਲਿਟੀ ਅਸੀਂ ਸਭ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਹ ਡ੍ਰਾਇਵਿੰਗ ਫੋਰਸ ਬਣਦੀ ਹੈ ਛੋਟੇ ਬਾਲਕ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਬਜ਼ਰਵ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕੋਈ ਦਿੱਵਯਾਂਗ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਢੂੰਢ ਲਏ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਅੱਛੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਅਸੀਂ minutely observe ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਖੋ ਭਾਈ ਈਸ਼ਵਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਤਨੀਆਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਤਾਂ ਦੌੜ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ ਅਗਰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਜੋ ਨਿਰੀਖਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਸੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ। ਸਾਡੇ ਆਸ ਪਾਸ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰੀਏ। ਉਸ ਦੀ ਵੀਕਨੈੱਸੇਸ ਨੂੰ ਔਬਜ਼ਰਵ ਨਾ ਕਰੀਏ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਮਾਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਮੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਮਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਦੇਖੋ। ਤੁਸੀਂ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ correlate ਕਰੋਗੇ, ਕਿੱਥੇ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਐਸਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਈਸ਼ਵਰ ਨੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੱਥ ਪੈਰ ਸਭ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਚੁੱਪ ਬੈਠਿਆ ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਦੌੜਨ ਲਗ ਜਾਓਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਸਰਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਕੀ। ਆਪ ਆਪਣੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਵੀ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਲਵੋ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਕਿਉਂ ਲੇਵੇ ਜੈਸੇ ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਰੀ ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਹੈ Exam Warriors ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਇਗਜ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਇੱਕ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਦਿਉ Hey Dear exam ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਿਖੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋ, ਮੈਂ ਇਹ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਹ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਹ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਤਨਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਹ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਤਨੇ ਨੋਟ ਭਰੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਟੀਚਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇਤਨੇ ਇਤਨੇ ਘੰਟੇ ਬੈਠਿਆ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਮੰਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਤਨਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ ਹੈ ਮੈਂ ਮੇਰੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇ ਅੱਛੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੇ ਇਤਨਾ ਅੱਛਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ ਅਰੇ, ਮੈਂ ਇਤਨਾ ਸਿੱਖ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਮੇਰਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਤੁਸੀਂ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਮੇਰਾ exam ਲੈਣ ਵਾਲੇ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ exam ਲੈ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਨੀਚੇ ਗਿਰਾ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿਉ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੀਚੇ ਗਿਰਾ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਦੇ ਤਾਂ ਕਰੋ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਮੈਂ ਇਹ ਜੋ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ, ਸਹੀ ਹੈ ਗਲਤ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਐਸਾ ਕਰੋ, ਇੱਕ ਵਾਰ replay ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਓ। Replay ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਵਾਂਗੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮਿਲੇਗੀ। ਜੈਸੇ ਮੰਨੋ ਕਲਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਕੇ ਆਏ ਹੋ, ਤੁਹਾਡੇ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਦੋਸਤ ਹਨ, ਬੈਠੋ ਅਤੇ ਅੱਜ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਟੀਚਰ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ। ਫਿਰ ਦੂਸਰਾ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਸਿਖਾਓ, ਫਿਰ ਤੀਸਰਾ ਦੋਸਤ ਹੋਰ ਤਿੰਨ ਨੂੰ ਸਿਖਾਵੇ, ਫਿਰ ਚੌਥਾ ਦੋਸਤ......ਯਾਨੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਜਿਤਨਾ ਜਿਸ ਨੇ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਪਰੋਸੇਗਾ। ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਵੇਗਾ ਦੇਖੋ ਯਾਰ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਬਿੰਦੂ ਨੂੰ ਪਕੜਿਆ ਸੀ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਆਇੰਟ ਨੂੰ ਪਕੜਿਆ ਸੀ, ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਛੁਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਚਾਰੋ ਲੋਕ ਜਦੋਂ replay ਕਰਨਗੇ ਉਸ ਬਾਤ ਨੂੰ, ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਕਰੋ, ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸੁਣਾ-ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਦੇਖੋ, ਉਹ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਘਟੀ ਹੋਵੇ, ਬੜੇ-ਬੜੇ ਪੌਲਿਟਿਕਲ ਲੀਡਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਟੀਵੀ ਵਾਲੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਨਾ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ, ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ, ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰੌਂਪਟਿੰਗ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਟੀਵੀ ਵਾਲਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਚਾਰੀ ਨੂੰ ਟੀਵੀ ਕੀ ਹੈ, ਮਾਲੂਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਲਿਆ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋ, ਬੜੇ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਸਾਰਾ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕੈਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫਿਰ ਐਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫਲਾਉਣਾ ਐਸਾ, ਢਿਕਣਾ ਐਸੇ ਯਾਨੀ ਪਰਫੈਕਟਲੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੱਸੀਆਂ, ਕਿਉਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ replay ਬੜੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜੋਗੇ ਤਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਕ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Honorable Prime Minister Sir, Thank You for giving us the Mantra to think, observe and believe. Howsoever tall the summit, we assure you that we will never give up? ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਆਪਣੀ ਕਲਾ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖੰਮਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਤੋਂ ਯਾਦਵ ਅਨੁਸ਼ਾ ਜੋ ਕਿ 12ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੈ, ਤੁਹਾਥੋਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਨੁਸ਼ਾ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਅਨੁਸ਼ਾ: ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨਮਸਕਾਰ। ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਅਨੁਸ਼ਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਗਵਰਮੈਂਟ ਜੂਨੀਅਰ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ 12ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਖੰਮਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਤੋਂ ਹਾਂ। ਸਰ, ਮੇਰਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਿਅਕ ਸਾਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਮਝ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਲੇਕਿਨ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰੋ। ਧੰਨਵਾਦ ਸਰ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ- ਧੰਨਵਾਦ ਅਨੁਸ਼ਾ। ਮਾਨਯਵਰ, ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਨਮੋ ਐਪ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਨਕਰਤਾ ਗਾਇਤ੍ਰੀ ਸਕਸੈਨਾ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰੀਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਐਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ ਉਹ ਵੀ ਪਰੀਖਿਆ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦਕਿ ਪਰੀਖਿਆ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹੀ ਜਵਾਬ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਐਸੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਲਈ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਯਵਰ, ਅਨੁਸ਼ਾ ਤੇ ਗਾਇਤ੍ਰੀ ਸਕਸੈਨਾ ਦੇ ਜੈਸੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਅਨੇਕ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸਮਰਣ(ਯਾਦ) ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਿਤਾਰਥ ਕਰੋ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਸ਼ਾਇਦ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮੈਂ ਭੁੱਲ ਗਿਆ। ਲੇਕਿਨ ਆਪ ਅਗਰ ਦੇਖੋਗੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ exam ਦੇ ਟਾਈਮ ‘ਤੇ ਅਚਾਨਕ ਐਸੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਨਿਕਲਣ ਲਗਣਗੀਆਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਦੇ exam ਦੇ ਬਾਅਦ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਵੇਗਾ ਕਿ ਅਰੇ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਚਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਆ ਗਿਆ ਲੇਕਿਨ ਮੇਰਾ ਜਵਾਬ ਬਹੁਤ ਅੱਛਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਮਤਲਬ ਕਿਤੇ ਸਟੋਰ ਸੀ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅੰਦਰ ਸਟੋਰ ਸੀ। ਅਤੇ ਉਹ ਸਟੋਰ ਕਿਉਂ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਭਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਦ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਨ, cupboard ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਅੰਦਰ ਉਹ ਗਿਆ। ਅਗਰ cupboard ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ, ਕਿਤਨਾ ਹੀ ਪਰੋਸਦੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਧਿਆਨ ਸ਼ਬਦ ਐਸਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਯੋਗਾ, ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ, ਹਿਮਾਲਿਆ, ਰਿਸ਼ੀ-ਮੁਨੀ, ਉੱਥੇ ਜੋੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਬੜਾ ਸਿੰਪਲ ਜਿਹਾ ਮਤ ਹੈ, ਧਿਆਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕੀ ਹੈ। ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਹੋ ਲੇਕਿਨ ਤੁਸੀਂ ਹਾਲੇ ਸੋਚਦੇ ਹੋਵੋਗੇ ਕਿ ਮੰਮੀ ਘਰ ‘ਤੇ ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਉਹ ਢੂੰਡਦੀ ਹੋਵੇਗੀ ਮੈਂ ਕਿਸ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠਿਆ ਹਾਂ। ਮਤਲਬ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਹੋ, ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੰਮੀ ਟੀਵੀ ਦੇਖਦੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠਿਆ ਹੋਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂਗਾ ਕਿ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂਗਾ। ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਇੱਥੇ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਤੁਹਾਡਾ ਧਿਆਨ ਉੱਥੇ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਤੁਸੀਂ ਬੇਧਿਆਨ ਹੋ। ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਉੱਥੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਬੇਧਿਆਨ ਹੋ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਇਤਨੀ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋ ਤੁਸੀਂ, ਇਤਨੀ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋ। ਇਹ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਸਾਇੰਸ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਨੱਕ ਪਕੜ ਕੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਬੈਠਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੀ। ਬਹੁਤ ਸਰਲ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਪਲ ਨੂੰ ਜੀਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਅਗਰ ਉਸ ਪਲ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਜੀ ਭਰ ਕੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੇ ਹੋਣਗੇ, ਸਵੇਰੇ ਚਾਹ ਪੀਂਦੇ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਰੇ ਪਾਣੀ ਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਚਲੋ ਜਲਦੀ ਨਹਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਚਲੋ। ਮੈਂ ਨਹੀਂ, ਮੈਨੂੰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਕਹੋਗੇ ਨਾਸ਼ਤਾ ਗਰਮ ਹੈ ਉਹ ਠੰਢਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਫਿਰ ਵੀ ਕਹਿਣਗੇ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਹੈ। ਤਦੇ ਮੈਂ ਮਾਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਭੈਣਾਂ ਐਸੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਜਰਾ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਅੱਜ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਕੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ 99 ਪਰਸੈਂਟ ਇਹ ਦੱਸਦਾ ਹਾਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਪਾਉਣਗੇ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਹੈੱਡਲਾਈਨ ਕੀ ਸੀ। ਕਿਉਂ, ਉਹ ਨਾ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹਨ ਨਾ ਉਹ ਉਸ ਪਲ ਨੂੰ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਦਤਨ ਪੰਨੇ ਘੁਮਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅੱਖਾਂ ਦੇਖ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਵੀ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਅਗਰ ਰਜਿਸਟਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ memory chip ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਇਹ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਕਰੋ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ..... ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜੀ ਸੁਗਾਤ ਹੈ, ਅਗਰ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪੁੱਛੇਗਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਹਾਂਗਾ ਉਹ ਸੁਗਾਤ ਵਰਤਮਾਨ ਹੈ। ਜੋ ਇਸ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਜਾਣ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਜੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਵਰਤਮਾਨ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ question mark ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ memory ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਸ ਪਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗਵਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। 

ਦੂਸਰਾ, memory ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ exam ਨਾਲ ਹੈ ਇਹ ਸੋਚੋਗੇ ਤਾਂ ਫਿਰ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ, ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਹੋ। ਅਗਰ ਮੰਨ ਲਓ, ਤੁਹਾਡੇ ਕਿਸੇ ਦੋਸਤ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਯਾਦ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ’ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਤਾਂ ਉਹ memory ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿਨ ਯਾਦ ਰਿਹਾ। ਲੇਕਿਨ ਉਹ memory ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਟੈਲੀਫੋਨ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ, ਅਰੇ ਵਾਹ! ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਇਤਨਾ ਯਾਦ ਸੀ। ਮਤਲਬ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਤੁਹਾਡਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਾਰਨ ਕੀ ਸੀ ਉਹ memory। ਮੈਮੋਰੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਕੈਟੇਲਿਕ ਏਜੰਟ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ (ਯਾਦ) ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪਰੀਖਿਆ ਤੱਕ, ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਨਾ ਕਰੀਏ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਦੇ ਚਲੋ। ਜਿਤਨਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਾਂਗੇ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਜੁੜਦੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।  

ਦੂਸਰਾ, ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਦੋ ਬਰਤਨ ਲਓ। ਦੋ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰੋ। ਪਾਣੀ ਭਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ coin ਰੱਖੋ, ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ। ਪਾਣੀ ਸ਼ੁੱਧ ਹੈ, ਸਵੱਛ ਹੈ, ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹੈ, ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਰਤਨ ਹਨ, ਦੋਨੋਂ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਉਸ ਵਿੱਚ coin ਹਨ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖੋ। ਲੇਕਿਨ ਇੱਕ ਬਰਤਨ ਹੈ ਜੋ ਹਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਾਣੀ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹੇਠ coin ਹੈ, ਦੂਸਰਾ ਸਥਿਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਜੋ ਸਥਿਰ ਪਾਣੀ ਵਾਲਾ coin ਹੈ, ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ perfect ਦਿਖਦਾ ਹੈ, ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਸ ’ਤੇ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਜੋ ਪਾਣੀ ਹਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਹੀ coin, ਉਹੀ ਸਾਈਜ਼ ਹੈ, ਉਤਨਾ ਹੀ ਗਹਿਰਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਦਿਖਦਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂ, ਪਾਣੀ ਹਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਰਤਨ ਹਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਮਨ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡੋਲਦਾ ਰਹੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਸੋਚੀਏ ਕਿ ਉਸ ਵਿੱਚ  coin ਜੋ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ exam ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਖੋ ਇਹ ਬਗਲ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਉੱਪਰ ਦੇਖਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਲਿਖਦਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਜਾਵਾਂਗਾ...ਯਾਨੀ ਦਿਮਾਗ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਲਗਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਦਿਮਾਗ ਇਤਨਾ ਹਾਲਡੋਲ- ਹਾਲਡੋਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਅੰਦਰ ਮੈਮੋਰੀ ਰੂਪੀ ਜੋ  coin  ਹੈ ਨਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਦਿਖਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰ ਲਓ। ਮਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿੱਕਤ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ deep breathing  ਕਰ ਲਓ, ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਵਾਰ ਗਹਿਰੇ ਸਾਹ ਲਓ। ਇੱਕ ਦਮ ਸੀਨਾ ਤਾਣ ਕੇ, ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਪਲ ਬੈਠੋ, ਮਨ ਸਥਿਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੀ ਉਹ  coin ਜੈਸੇ ਦਿਖਣ ਲਗਦਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਡੀ ਮੈਮੋਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਈ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਉੱਭਰ ਕੇ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਈਸ਼ਵਰ ਨੇ ਜਿਸ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ extra energy ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੀ। ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ, ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਜੋ internal product  ਹੈ ਨਾ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।  

ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਲੋਕ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਕੁਝ ਤਾਂ ਕਦੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ’ਤੇ ਵੀ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ available  ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਸ਼ਤਾਬਦਾਂਗੀ ਲੋਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਸੌ ਚੀਜ਼ਾਂ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਇਸ ਦੀ ਬੜੀ  ਪ੍ਰਚਲਨ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਂਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਵੀ ਟ੍ਰੇਂਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਅੱਜ ਆਪ ਪਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗਾ, ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਮਨ ਸਥਿਰ ਰੱਖੋ। ਆਪ ਅਪਣੇ ਪਾਸ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪਈਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ,ਤੁਹਾਨੂੰ ਦਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਸਮਰਣ ( ਯਾਦ) ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਤਾਕਤ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਜਿਸ ਸਨੇਹਪੂਰਨ ਸਰਲਤਾ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਧਿਆਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਸਿਖਾਈ, ਨਿਸ਼ਚੈ ਹੀ ਮੇਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਾ ਮਨ ਖਿੜ ਉੱਠਿਆ ਹੈ। ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਖਣਿਜ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਸਮ੍ਰਿੱਧ ਰਾਜ, ਮਨੋਰਮ ਪ੍ਰਯਟਨ ਸਥਲ ਰਾਰਾਮਗੜ੍ਹ, ਝਾਰਖੰਡ ਤੋਂ ਕਲਾਸ ਦਸਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਸ਼ਵੇਤਾ ਕੁਮਾਰੀ ਤੁਹਾਥੋਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਵੇਤਾ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੱਖੋ।

ਸ਼ਵੇਤਾ: ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਨਮਸਕਾਰ। ਮੈਂ ਸ਼ਵੇਤਾ ਕੁਮਾਰੀ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਦਿਆਲਾ ਪਟਾਰਾਟੂ ਦੀ 10ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ productivity ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਅਧਿਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਭ ਮੈਨੂੰ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ? ਧੰਨਵਾਦ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਸ਼ਵੇਤਾ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਨਮੋ ਐਪ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਘਵ ਜੋਸ਼ੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਦੁਬਿਧਾ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬਾਪ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰੋ ਫਿਰ ਖੇਲਕੂਦ ਕਰੋ। ਲੇਕਿਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੇਡਣ-ਕੁੱਦਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਰਾਘਵ ਅਤੇ ਸ਼ਵੇਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਿਹੇ ਕਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਓ ਕਿ ਉਹ ਐਸਾ ਕੀ ਕਰਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ productivity ਸ੍ਰੇਸ਼ਠਤਮ ਹੋਵੇ। ਸਾਡੀ ਸਭ ਦੀ ਦੁਬਿਧਾ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰੋ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ। 

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਇਹ ਗੱਲ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਦਉਪਯੋਗ ਹੋਵੇ। ਜਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸਮਾਂ ਇਹ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਉਸ ਦਾ ਉਤਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਭ ਮਿਲੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਅੱਛੀ ਸੋਚ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਵੀ ਸੋਚ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਮੈਂ ਜੋ ਸਮਾਂ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਜੋ ਸਮਾਂ ਖਪਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਉਸ ਦਾ ਮੈਨੂੰ outcome ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। Output  ਤਾਂ ਦਿਖੇਗਾ, outcome ਨਹੀਂ ਦਿਖੇਗਾ। 

ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਦਤ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿਤਨਾ invest ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਤਨਾ ਮੈਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਕਿ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਅਸੀਂ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਹ ਆਦਤ ਸਾਨੂੰ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਈ ਮੈਂ ਅੱਜ mathematic ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕਰਨਾ ਸੀ ਉਹ ਮੈਂ ਕਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਇਆ । ਉਸ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸਵਾਲ ਮੈਨੂੰ ਕਠਿਨ ਲਗਦੇ ਸਨ ਉਹ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਸਹਿਜ ਹੋ ਗਏ ਕਿ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ। ਮਤਲਬ ਮੇਰਾ outcome improve ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ analyses ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ analyses ਦੀ ਆਦਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਇੱਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਰਦੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕਰਦੇ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿ ਅਰੇ ਉਹ ਜ਼ਰਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਟਾਈਮ-ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਸਰਲ ਹੈ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਿਯ ਹੈ ਅਸੀਂ ਘੁੰਮ-ਫਿਰ ਕੇ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਘੁਸ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਮਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਚਲੋ ਇਸੇ ਨੂੰ ਕਰ ਲਈਏ, ਕਿਉਂ, ਆਨੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੋ ਘੱਟ ਪਸੰਦ ਹੈ, ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਠਿਨ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ, ਸਾਡੀ ਬੌਡੀ ਜੋ ਹੈ ਨਾ, ਉਹ ਬੌਡੀ...ਸ਼ਬਦ ਮੇਰਾ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਸਰਲਤਾ ਲਈ ਦੱਸ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ਮੇਰੀ ਬੌਡੀ cheater ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਤੈਅ ਕਰੋ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੈਠਣਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਵੇਂ, ਐਸੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਤੁਹਾਡਾ ਬੌਡੀ cheating ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਮਨ ਤੋਂ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਐਸੇ ਬੈਠਣਾ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੀ ਦੇਰ ਵਿੱਚ ਢਿੱਲੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਯਾਨੀ ਜੋ original  ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਉੱਥੇ ਬੌਡੀ ਤੁਹਾਡੀ ਢਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹੋ ਕੇ ਐਸੇ ਕਰ ਲਵੋਗੋ, ਫਿਰ ਹੋ ਜਾਵੋਗੇ। ਮਤਲਬ ਇਹ ਬੌਡੀ ਜਿਵੇਂ cheater  ਹੈ ਨਾ ਵੈਸੇ ਮਨ ਵੀ cheating ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਦੇ-ਕਦੇ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਸ cheating ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਮਨ ਸਾਡਾ cheater  ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਚੀਜ਼ ਮਨ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਵੇ ਅਸੀਂ ਉਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ... ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਸ਼੍ਰੇਯ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਯ ਦੀ ਬਾਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜੋ ਚੀਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਯਸਕਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਚੀਜ਼ ਪ੍ਰਿਯ ਹੈ, ਵਿਅਕਤੀ ਸ਼੍ਰੇਯਸਕਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪ੍ਰਿਯ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਸ਼੍ਰੇਯਸਕਰ ਹੈ ਉਸ ’ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਚਿਪਕ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਬਹੁਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਤਰਫ਼ ਅਗਰ ਮਨ cheating  ਕਰਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲੈ ਆਓ। ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ productivity  ਤੁਹਾਡਾ outcome ਵਧੇਗਾ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਦੂਸਰਾ, ਇਹ ਜੋ ਸੋਚਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੱਛਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਮੈਂ ਸਵੇਰੇ ਪੜ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੱਛਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਕਹੇ ਖਾਣਾ ਖਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਂ ਤਾਂ ਅੱਛਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਭੁੱਖਾ ਰਹਿ ਕੇ ਪੜ੍ਹਾਂ। ਇਹ ਹਰੇਕ ਦਾ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ observe ਕਰੋ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ comfortable ਹੋ।  Actually  ਹੋ ਆਪ comfort  ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹੋ। ਅਗਰ ਆਪ comfort  ਨਹੀਂ ਹੋ ਉਸ ਪਰਿਸਰ ਤੋਂ, ਬੈਠਣ ਤੋਂ, ਉੱਠਣ ਤੋਂ ਤਾਂ ਆਪ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਓਗੇ। ਹੁਣ ਕੁਝ ਲੋਕ ਕੈਸੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦੋਂ ਨੀਂਦ ਆਵੇਗੀ ਉਸ ਨੂੰ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਮੂਵੀ ਦੇਖੀ ਸੀ। ਉਸ ਮੂਵੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਝੁੱਗੀ-ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਪਾਸ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜਾਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਕੋਈ ਅੱਛੀ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਰਹਿਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਸੀਬ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨੀਂਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਨੀਂਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਫਿਰ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ ਖਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ’ਤੇ ਅਤੇ ਰੇਲ ਦੀ ਪਟੜੀ ਦੀ ਜੋ ਆਵਾਜ਼ ਖਟਾਖਟ ਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਟੈਪ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਟੇਪ ਰਿਕਾਰਡਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਸੌਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੀਂਦ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਉਹ comfort ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ…ਹੁਣ ਹਰੇਕ ਲਈ ਤਾਂ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਈ ਟ੍ਰੇਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਵੇਗੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਵੇਗੀ, ਹਰੇਕ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ comfort ਲਗਿਆ।

ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰੈੱਸ਼ਰ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾ ਰੱਖੋ। ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਨੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਸ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਅਡਜਸਟ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਸਤਾ ਛੱਡਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਉਸ comfort ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਮ ਹੈ ਤੁਹਾਡੀ ਪੜ੍ਹਾਈ। ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਮ ਹੈ maximum outcome। ਉਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਹਟਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੇਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫਲਾਣਾ ਵਿਅਕਤੀ 12 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, 14 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, 18 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ...ਸੁਣਨਾ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ actually 18 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬੜਾ lesson ਹੈ। ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਾਂ ਤਾਂ ਕੇਕਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੀ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬੜੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ। ਖ਼ੁਦ ਤਾਂ ਪੰਜਵੀਂ-ਸੱਤਵੀਂ ਕਲਾਸ ਤੱਕ ਹੀ ਪੜ੍ਹੇ ਸਨ ਲੇਕਿਨ ਅਨੇਕ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ, ਦਰਜਨਾਂ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਪਦਮ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਸਨਮਾਨਿਤ ਸਨ। ਉਹ ਜੀਵਿਤ ਰਹੇ ਸਨ 103 ਸਾਲ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਸਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦਾ  official  ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬੜਾ ਨਿਕਟ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜਿਹਾ ਸੀ, ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਤਦ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਤੀਰਥ ਖੇਤਰਾਂ ’ਤੇ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਲਿਆ। ਇੱਕ ਵ੍ਹੀਕਲ ਵਿੱਚ ਸਾਂ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ। ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਸ ਬਹੁਤ ਘੱਟ luggage ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ luggage ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖਣ-ਪੜ੍ਹਨ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਨ। ਕਿਧਰੇ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਕਰੌਸਿੰਗ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਰੁਕ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਟ੍ਰੇਨ ਪਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਹੇਠ ਉਤਰ ਕੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਟਹਿਲਾਂਗੇ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਸੀਂਗ-ਚਣਾ ਵੇਚਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਲੈ ਕੇ ਖਾਵਾਂਗੇ, ਅਸੀਂ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ...ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਗੱਡੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਥੈਲੇ ਤੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਕੱਢਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਕਦਮ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੋ ਉਮਰ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ 80 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਯਾਨੀ ਸਮੇਂ ਦਾ ਕਿਵੇਂ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨਾ, outcome  ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਇਤਨੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਿਲੈਕਸ ਹੋਣਾ, ਘੁੰਮਣਾ, ਫਿਰਨਾ, ਦੇਖਣਾ, ਬਾਕੀ ਉਹ ਸਾਰਾ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਰਿਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Honorable Sir, Thank You for making us understand the importance of self analysis and realizing that we should learn joyfully for rising to excellence. Honorable Prime Minister Sir, Erica George, student of class 9th from the beautiful lush green land with eucalyptus forest, Udhampur, Union territory of Jammu & Kashmir seeks your guidance.  Erica, please ask you question. 

ਏਰਿਕਾ ਜਾਰਜ: Honorable Prime Minister Sir, I am Erica George from APS Udhampur, Jammu & Kashmir from 9th. Sir the question that I want to ask   is that now a days there is a lot of competition especially in academic fields and in a country like India. In this case, there are lot of people who are really very talented and knowledgeable. But due to some reason, they could not appear for the exams. Maybe they could not choose the right path or maybe they did not have the proper counselling. So Sir, in this case what can we do for these people, so that the talent of these people does not go to waste instead can be utilized in a fruitful manner.Thank You Sir. 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Erica, Honorable Prime Minister Sir, Hariom Mishra, a class 12th student from industrial hub Gautam Buddha Nagar is preparing for his board exams and wishes to ask a similar question that has been invited by a competition organize by Zee TV. Hariom Please ask you question. 

ਹਰੀਓਮ: ਨਮਸਕਾਰ ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਹਰੀਓਮ ਮਿਸ਼ਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਕੈਂਬ੍ਰਿਕ ਸਕੂਲ ਨੌਇਡਾ ਦੀ 12ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਅੱਜ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਸਾਲ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਅਡਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਲ ਬੋਰਡ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਪੈਟਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਹਨ। ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਬਦਲਾਵਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਅਸੀਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁਣ ਬੋਰਡ ਪਰੀਖਿਆ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਈਏ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਕਾਲਜ ਦੀ ਅਡਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਈਏ। ਸਾਨੂੰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ, ਆਪਣੀ ਤਿਆਰੀ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਰੀਏ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank You Hariom. Honorable Prime Minister Sir, Just like Erica and Hari Om, many students from different parts of the country have expressed their anxiety and concern about whether to focus on studies, competitive exams, board exam preparation or collage admission. We all seek your guidance Honorable Prime Minister Sir.  

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਵੈਸੇ ਦੋ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸਵਾਲ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਦਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ exam ਦੇਵਾਂ ਜਾਂ ਉਹ exam ਦੇਵਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੀ ਸਮੇਂ ਦੋ-ਦੋ exam ਹਨ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਾਂ। ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ exam ਦੇ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗਲਤੀ ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ exam ਦੇ ਲਈ ਪੜ੍ਹਾਂਗਾ, ਫਿਰ ਮੈਂ ਇਸ exam ਦੇ ਲਈ ਪੜ੍ਹਾਂਗਾ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੋਇਆ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜੜੀਆਂ-ਬੂਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਰਹੇ ਹੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡਾ ਕੰਮ ਅਸਾਨ ਕਰ ਦੇਣ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ exam ਅਲੱਗ ਲਗਦੇ ਹਨ, ਕਠਿਨ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਾਂਗੇ ਫਿਰ ਉਹ ਬੋਰਡ ਦਾ exam ਹੈ ਜਾਂ entrance exam  ਹੈ ਜਾਂ ਜੌਬ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਜਾਂ exam ਹੈ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ exam, ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸਾਖਿਆਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਆਤਮਸਾਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ exam ਦਾ ਰੂਪ ਕੀ ਹੈ, ਉਹ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ  exam  ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ’ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਖਪਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯੋਗ ਸਿੱਖਿਅਤ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ, ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਬਣਨ ਦੇ  ਲਈ ਅਸੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰੀਏ। ਫਿਰ ਪਰਿਣਾਮ ਜੋ ਮਿਲੇਗਾ ਸੋ ਮਿਲੇਗਾ। ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲੀ ਆਵੇਗੀ ਉੱਥੇ ਉਸ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਾਂਗੇ, ਦੂਸਰਾ ਆਵੇਗਾ, ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਾਂਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਮੁਕਾਬਲਾ ਇਸ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ..ਹੁਣ ਮੈਂ ਖਿਡਾਰੀ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ,ਉਹ ਖਿਡਾਰੀ ਖੇਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਾਰੰਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸ ਲੈਵਲ ਦੀ ਗੇਮ ਦੇ ਲਈ ਖੇਡਣਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਮਿਹਨਤ। ਫਿਰ ਉਹ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਆਪਣਾ ਕਰਤੱਬ ਦਿਖਾਵੇਗਾ, ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇਗਾ ਉੱਥੇ ਕਰਤੱਬ ਦਿਖਾਵੇਗਾ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡੇਗਾ ਉੱਥੇ ਕਰਤੱਬ ਦਿਖਾਵੇਗਾ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਖੇਡੇਗਾ ਉੱਥੇ ਕਰਤੱਬ ਦਿਖਾਵੇਗਾ। ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਵੀ evolve ਹੁੰਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਫਲਾਣੇ exam ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਜੜੀ-ਬੂਟੀ, ਉਸ exam ਦੇ ਲਈ ਇਹ ਜੜੀ-ਬੂਟੀ, ਉਸ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਨਿਕਲ  ਕੇ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਇਹ ਸੰਪੁਟ ਹੈ, ਮੈਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਅਗਰ ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰਸਤਾ ਢੂੰਢਾਂਗਾ। ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 

ਦੂਸਰਾ, ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ, ਦੇਖੋ ਦੋਸਤੋ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜੀ ਸੁਗਾਤ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜੀ। ਫਿਰ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਐਸੇ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਰਹਾਂਗੇ ਬਸ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਅਸੀਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਹਾਂ ਬਸ। ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸੱਚ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ invite ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤਦ ਹੀ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਕਸੌਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਹਾਂਗਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਦੇ ਛੁੱਟੀ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ, ਪੜ੍ਹਨਾ ਨਹੀਂ, exam ਨਹੀਂ, ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਭਾਈ-ਭੈਣ ਬੈਠ ਕੇ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਲਗਾਓ। ਤੁਸੀਂ ਚਾਰ ਰੋਟੀਆਂ ਖਾਂਦੇ ਹੋ, ਮੈਂ ਪੰਜ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਪੰਜ ਖਾਂਦੇ ਹੋ ਮੈਂ ਛੇ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਅਰੇ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਮਾਧਿਅਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡਾ ਖ਼ੁਦ ਦਾ ਵੀ evolution ਕਰਨ ਲਗਦਾ ਹੈ।

ਦੂਸਰਾ, ਮੈਂ ਜਿਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਹਾਂ ਜਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਿਸ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਸੀਬ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਸੀਬ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਭਾਗਵਾਨ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜੋ ਭਾਗ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੈਨਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਤਨੀ ਬੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਤਾਂ choice ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਅਵਸਰ ਵੀ ਅਨੇਕ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਇਤਨੇ ਅਵਸਰ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਦੋ ਕਿਸਾਨ ਹੋਣ, ਮੰਨ ਲਓ ਉਸ ਦੀ  ਵੀ ਦੋ ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਹੈ ਇਸ ਦੀ  ਵੀ ਦੋ ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਹੈ ਚਲੋ ਭਾਈ, ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਗੰਨੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਦੇ ਰਹੋ ਆਪਣਾ ਗੁਜਾਰਾ ਚਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰਾ ਕਿਸਾਨ ਹੈ, ਉਹ  ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ-ਨਹੀਂ, ਦੋ ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਐਸਾ ਕਰਾਂਗਾ – ਵੰਨ-ਥਰਡ ਇਹ ਕਰਾਂਗਾ, ਵੰਨ-ਥਰਡ ਇਹ ਕਰਾਂਗਾ, ਵੰਨ-ਥਰਡ ਇਹ ਕਰਾਂਗਾ, ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਹ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਇਹ ਕਰਾਂਗਾ, ਇਹ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਂਗੇ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਦੋ ਏਕੜ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਐਸੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਬੈਠਾ ਹੋਇਆ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ,  ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਠਹਿਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਰਿਸਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਨਵੀਂ ਚੀਜ਼ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇਤਨਾ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਵੈਸਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਗਰਵ (ਮਾਣ) ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਤਨੀ  ਸਪਰਧਾ (ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ) ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਰੂਵ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਅਨੇਕ choice ਹਨ। ਇਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ, ਉਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ, ਉਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ, ਇਹ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਰਸਤਾ, ਇਹ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ ਰਸਤਾ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ opportunity ਮੰਨੀਏ, ਇੱਕ ਅਵਸਰ ਮੰਨੀਏ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਵਸਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਾਂਗਾ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਇਸ ਅਵਸਰ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਜਾਣ ਨਹੀਂ ਦੇਵਾਂਗਾ, ਇਹ ਭਾਵ ਅਗਰ ਪੈਦਾ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇਸ ਯੁਗ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜੀ ਸੁਗਾਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪ ਅਨੁਭਵ ਕਰੋਗੇ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਨਵਸਾਰੀ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਭਿਭਾਵਕ ਸੁਸ਼੍ਰੀ ਸੀਮਾ ਚਿੰਤਨ ਦੇਸਾਈ ਤੁਹਾਡੇ ਸਨਮੁੱਖ (ਸਾਹਮਣੇ) ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਹੋਦਯਾ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਬਾਤ ਰੱਖੋ।

ਸੀਮਾ ਚਿੰਤਨ ਦੇਸਾਈ: ਜੈ ਸ਼੍ਰੀਰਾਮ, ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਨਿਸਟਰ ਮੋਦੀ ਜੀ, ਨਮਸਤੇ। I am Seema Chintan Desai from Navsari, A Parent. ਸਰ, ਤੁਸੀਂ ਇਤਨੇ ਸਾਰੇ youngsters ਦੇ ਆਇਕੌਨ ਹੋ। Reason. ਆਪ ਸਿਰਫ਼ ਬੋਲਦੇ ਨਹੀਂ, ਜੋ ਬੋਲਦੇ ਹੋ ਉਹ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋ। ਸਰ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਭਾਰਤੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਬਾਲਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਅਨੇਕ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਚਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਗਤੀ ਦੇ ਲਈ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦਿਓ। ਧੰਨਵਾਦ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਮਹੋਦਯਾ । ਮਾਨਯਵਰ, ਸੀਮਾ ਚਿੰਤਨ ਦੇਸਾਈ ਜੀ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਬਾਲਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਿੰਤਿਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਤੋਂ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਮੰਤਵ ਕੀ ਹਨ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ,

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਫੀ ਬਦਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਬਾਤ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਲਿਮਿਟਿਡ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਤਨੀ ਹੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ, ਚਲੋ ਬੱਚਾ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਤਾਂ ਕੁਝ ਕਮਾਏਗਾ ਅਤੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੁਝ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਰੇ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਕੇ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਨੌਕਰੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਰਵਾਉਣੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਸੁਰਾਲ ਜਾਵੇਗੀ, ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰ ਲਵੇਗੀ। ਇਸ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਕਾਲਖੰਡ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅੱਜ ਵੀ ਕੁਝ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਚੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਲੇਕਿਨ by and large ਅੱਜ ਸਥਿਤੀਆਂ ਬਦਲੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਾਜ ਕਦੇ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕਦਾ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇਖੇ ਹੋਣਗੇ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਣਗੇ ਕੀ ਭਾਈ ਬੇਟਾ ਤਾਂ ਹੋਣਾ ਹੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਤਾਕਿ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆਵੇਗਾ। ਬੇਟੀ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਸਸੁਰਾਲ ਚਲੀ ਜਾਵੇਗੀ ਉਹ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਹੈ। ਐਸੀ ਵੀ ਇੱਕ ਸੋਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅਤੇ ਕਦੇ ਤਾਂ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਇਤਿਹਾਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ ਹੁਣ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਈ ਬੇਟੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਬੇਟੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੇ ਸੁਖ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੁਢਾਪੇ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਲਈ ਖ਼ੁਦ ਨੇ ਸ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਖਪਾ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਬੇਟਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਉਹ ਬੇਟੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਐਸੇ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇਖੇ ਹਨ ਕਿ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਬੇਟੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਬੇਟਿਆਂ ਦੇ ਪਾਸ ਚਾਰ ਬੰਗਲੇ ਹਨ। ਸੁਖ-ਚੈਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ। ਦੁਖ ਕਦੇ ਦੇਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਸੇ ਵੀ ਬੇਟੇ ਮੈਂ ਦੇਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਬਾਤ ਹੈ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੇਟੇ-ਬੇਟੀ ਏਕ ਸਮਾਨ, ਕੋਈ ਭੇਦਭਾਵ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁਗ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਯੁਗ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਗਾੜ ਆਏ ਹਨ। ਆਉਣ ਦੇ ਕੁਝ ਕਾਰਨ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ। ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਗਰਵ(ਮਾਣ) ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੀ ਗੱਲ ਯਾਦ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਹਿੱਲਿਆ ਦੇਵੀ ਦਾ ਨਾਮ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਬੈਸਟ ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ। ਕਦੇ ਵੀਰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਆਏ ਤਾਂ ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀਬਾਈ ਦਾ ਨਾਮ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਲਈ। ਬੇਟੀਆਂ ਹੀ ਤਾਂ ਸਨ। ਯਾਨੀ ਕੋਈ ਯੁਗ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਵਿਦੂਸ਼ੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਬੇਟੀਆਂ ਨੇ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਅੱਜ ਸਥਿਤੀ ਬਦਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਜੋ ਨਵੇਂ ਬੱਚੇ ਸਕੂਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਨਾ, ਤਾਂ ਬੇਟਿਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਿਸਾਬ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਜੋ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀਆਂ aspirations ਹਨ ਉਮੀਦਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਕਰ ਗੁਜਰਨ ਦਾ ਜੋ ਜਜ਼ਬਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗਰਵ (ਮਾਣ) ਕਰੇ, ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਅਵਸਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਵਸਰ ਸਾਨੂੰ ਇੰਸਟੀਟਿਊਸ਼ਨਲਾਈਜ਼ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰ ਲਵੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਖੇਲਕੂਦ ਵਿੱਚ। ਅੱਜ ਖੇਲਕੂਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਖੇਲ ਚਲਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਰੋਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਖੇਤਰ ਦੇਖੋ ਇਤਨੇ ਬੜੇ-ਬੜੇ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਦੇਖੋਗੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਤਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ। ਹੁਣ 10ਵੀਂ-12ਵੀਂ ਦੇ ਰਿਜ਼ਲਟ ਦੇਖ ਲਓ ਬੇਟਿਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਟੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਰਕ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਸ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੰਖਿਆ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਅੱਜ ਹਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲਈ ਬੇਟੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਅਸੈੱਟ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਬੜਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਅੱਛਾ ਹੈ ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਜਿਤਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਉਤਨਾ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋ ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਹੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ, ਅੱਛੀ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ। 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇਲੈਕਟਿਡ ਭੈਣਾਂ ਹਨ। ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ actually ਚੋਣਾਂ ਦੇ  ਬਾਅਦ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਚੁਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 53 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ 54 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ 55 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਜ਼ਰਵ ਸੀਟ ਤੋਂ ਤਾਂ ਜਿੱਤਦੀਆਂ ਹੀ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਸਾਧਾਰਣ ਸੀਟ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿੱਤ ਕੇ 55 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੱਕ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ 45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ’ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਮਾਜ ਦਾ ਵੀ ਮਾਤਾਵਾਂ-ਭੈਣਾਂ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਤਦੇ  ਤਾਂ ਜਾ ਕੇ ਉਹ ਜਨਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਬਣਕੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਅੱਜ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦੇ ਕਾਲਖੰਡ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ women MP ਹਨ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੁਣਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਲੇ ਉਹ ਪੰਜਵੀਂ ਹਨ ਤਾਂ ਸੱਤਵੀਂ ਵਾਲੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤਣ ਸੱਤ ਦੇ  ਸਾਹਮਣੇ ਗਿਆਰ੍ਹਵੀਂ ਵਾਲੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨਗੇ। ਯਾਨੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਭਾਵ ਹਰ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਆਪ education field ਦੇਖ ਲਓ। ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਤਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰਫ਼ੋਂ ਮੰਗ ਆਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਪਾਲੀਟੀਕਲ ਪਾਰਟੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ। ਲੇਕਿਨ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਜਲੂਸ ਕੱਢਣਗੇ ਕਿ ਟੀਚਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਇਤਨਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਰਾਖਵਾਂਕਰਣ ਤੈਅ ਕਰੋ। ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਟੀਚਰ ਸਾਡੀਆਂ ਮਾਤਾਵਾਂ-ਭੈਣਾਂ ਹਨ। ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਰਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ੋਰ ਸੇਵਾਭਾਵ, ਮਾਤ੍ਰਭਾਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਜ ਨਰਸਿੰਗ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਨਰਸਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਨ-ਬਾਨ-ਸ਼ਾਨ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। Even ਪੁਲਿਸਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਪੁਲਿਸਿੰਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੱਜ ਸਾਡੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਐੱਨਸੀਸੀ ਵਿੱਚ ਬੇਟੀਆਂ, ਸੈਨਿਕ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਟੀਆਂ, ਆਰਮੀ ਵਿੱਚ ਬੇਟੀਆਂ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਇਸ ਲਈ institutionalized ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਤੇ ਮੈਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਬੇਟੇ-ਬੇਟੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਾ ਕਰੋ। ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਅਵਸਰ ਦੇਵੋ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸਮਾਨ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਨ ਅਵਸਰ ਨਾਲ ਹੀ ਅਗਰ ਬੇਟਾ 19 ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਬੇਟੀ 20 ਕਰੇਗੀ। 

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਬੇਟੀਆਂ ਘਰ, ਸਮਾਜ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ੋਭਾ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਉਡਾਣ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦ। Hon’ble Prime Minister Sir, we are privileged and bless to have received first hand inside and inspiration from you today. Keeping in mind your valuable time I now invite the two final questions. Dumpala Pavitra Rao a class twelve student from Kendriya Vidyalya Sector-8, R.K. Puram, New Delhi is curious to know the answer to have question. Pavitra Rao Kindly ask your Question.

Pavitra Rao: ਨਮਸਕਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੈਂ ਪਵਿੱਤਰਾ ਰਾਓ, ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਦਿਆਲਾ, ਸੈਕਟਰ – 8, ਆਰ. ਕੇ. ਪੁਰਮ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 12ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹਾਂ। ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਹੋਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੇ ਲਈ ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੀ ਕਦਮ ਉਠਾਉਣੇ ਹੋਣਗੇ? ਤੁਹਾਡੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਸਵੱਛ ਤਾਂ ਹੋਇਆ ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਭਾਲ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਵੇ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕਰੋ, ਧੰਨਵਾਦ ਸਰ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: Thank you Pavitra, ਮਾਨਯਵਰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ 11ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਚੇਤੰਨਯ ਲੇਲੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉੱਠਣ ਵਾਲੇ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚੇਤੰਨਯ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੋ।

ਚੇਤੰਨਯ: ਪ੍ਰਣਾਮ, ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ, ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਚੇਤੰਨਯ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਲਾਸ 11ਵੀਂ ਦਾ ਡੀ.ਏ.ਵੀ. ਵਿਦਿਆਲਾ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਾਂ। ਮੇਰਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਧੰਨਵਾਦ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਧੰਨਵਾਦ ਚੇਤੰਨਯ, Hon’ble Prime Minister Sir, the youth of India just like Pavitra & Chaitanya want to breath in a clean & Green India. A dream close to your heart we all wish to know how to keep India & our environment pristine and perfect in every sense of the world, we all look forward to your guidance. Sir,

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਵੈਸੇ ਇਹ ਪਰੀਕਸ਼ਾ ਪੇ ਚਰਚਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਵਿਸ਼ਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਜਿਵੇਂ ਪਰੀਖਿਆ ਦੇ ਲਈ ਚੰਗਾ environment ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਹੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੱਛੇ environment ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਮਾਂ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਅਵਸਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਲਕ-ਬਾਲਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਕਿ ਠੀਕ ਹੈ ਮੋਦੀ ਜੀ ਨੇ ਕਹਿ ਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਲੇਕਿਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕੀ? ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਬਾਤ ਕਹੀ ਸੀ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਇਹ ਵੀ ਅਚਰਜ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਇਹ ਤਾਂ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਪੇਸ ਦੀ ਬਾਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਬਾਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਬਾਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਦਮੀ ਕੈਸਾ ਹੈ ਜੋ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਬਾਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਅਸਚਰਜ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਜੋ ਵੀ ਆਸ਼ੰਕਾਵਾਂ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਅਗਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਮੇਰੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਦ ਅਗਰ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਲਕ-ਬਾਲਿਕਾਵਾਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਪਹੁੰਚੇ ਹਾਂ। ਅਗਰ ਉਸ ਦਾ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਲਕ-ਬਾਲਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਐਸੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਸੁਣੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ 5-5, 6-6 ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ, ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਟੋਕਿਆ ਹੈ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 10 ਵਾਰ ਕਿ ਇੱਧਰ ਨਾ ਸੁੱਟੋ ਮੋਦੀ ਜੀ ਨੇ ਮਨ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇੱਧਰ ਨਾ ਸੁੱਟੋ ਮੋਦੀ ਜੀ ਨੂੰ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਲਗੇਗਾ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਉਸੇ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਾਤ ਸਹੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਪੂਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਨਵਾਇਰਮੈਂਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਮਿਸ ਯੂਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਜੋ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰ ਅੱਜ ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਜਾਂ ਮੇਰੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਹੈ, ਅੱਜ ਅਗਰ ਮੈਂ ਕਿਤੇ ਨਦੀ ਦੇਖ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਅੱਜ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਪੇੜ ਦੀ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹਾਂ। ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰਾ ਕੋਈ contribution ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਰੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਛੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਮੈਂ ਅੱਜ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੀ ਮੇਰੇ ਬਾਅਦ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ? ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ? ਅਗਰ ਮੈਂ ਬਚਾਵਾਂਗਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਦੇਵਾਂਗਾ ਕੀ? ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਿਣ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਅੱਗੇ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਨਾਲ ਸਫ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮੰਨ ਲਓ ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਕਿ ਭਈ ਸਿੰਗਲ ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਸਾਡੇ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਸਿੰਗਲ ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਸ਼ਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਡ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ’ਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਰੈਪਰ ਲਿਪਟ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਕਾਰਡ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਇਹ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ। ਤਾਂ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਕਿਵੇਂ ਬਣੇ। ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਸਿੰਗਲ ਯੂਜ਼ ਪਲਾਸਟਿਕ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਤਾਂ ਅਸੀਂ environment ਲਈ ਕੁਝ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਗਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਗ ਜਾਣ ਤਾਂ ਅੱਜ ਜੋ ਸਾਡੇ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ ਆਰੋਗਯ ਮੇਲੇ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਆਰੋਗਯ ਮੇਲੇ ਲਗਾਉਂਦਾ ਸਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਮੈਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਡੈਂਟਲ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਸਾਂ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਮੋਤੀਆਬਿੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੋਤੀਆਬਿੰਦ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਸਨ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਗਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 40 KG ਪਲਾਸਟਿਕ ਨਿਕਲਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਅਗਰ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਸੰਵੇਦਨਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਛਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਲੋ ਭਈ ਹਲਕੀ-ਫੁੱਲਕੀ ਥੈਲੀ ਹੈ, ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਅੱਛਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਹੁਣ ਉਸ ਯੂਜ਼ ਐਂਡ ਥ੍ਰੋਅ ਕਲਚਰ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਰੀਯੂਜ਼, ਰੀਸਾਈਕਲ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਆਦਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਾਂਗੇ, ਉਤਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਾਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਜਿਤਨੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ optimum utilization ਕਰਾਂਗੇ, ਅਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਾਂਗੇ। ਅੱਜ ਦੇਖੋ ਸਾਡੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕ ਗੈਜੇਟਸ, ਇਹ ਵੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣੇ scrap policy ਕੱਢੀ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਕਿ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰੋ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕਮਾਈ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਗੱਡੀ ਲਿਆਓ। ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ 'ਚ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਚਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ sensitive ਹਾਂ ਕੀ ? ਅਤੇ ਇਹ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਗਰ ਇਹ ਸੁਭਾਅ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ COP-26 ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। UK ਵਿੱਚ ਕਾਨਫਰੰਸ ਹੋਈ ਸੀ, ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਕਿ lifestyle is a problem. ਸਾਡੀ ਜੋ ਲਾਇਫਸਟਾਈਲ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਮਿਸ਼ਨ ਲਾਈਫ ਦੇ ਲਈ ਉੱਥੇ ਸ਼ਬਦ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿ  lifestyle for environment, ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਹੈ, ਚਾਰ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਮਕਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਲਿਫਟ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਰੇ ਅਸੀਂ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰੀਏ, ਅਸੀਂ ਚੜ੍ਹ ਜਾਵਾਂਗੇ ਕੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੈਲਥ ਨੂੰ ਵੀ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਸੀਂ environment ਨੂੰ ਮਦਦ ਕਰਾਂਗੇ।  ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਵਾਂਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ P-3 ਮੂਵਮੈਂਟ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। Pro-Planet-People. ਇਹ  P-3 ਮੂਵਮੈਂਟ ਉਸ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਜੁੜਨ ਅਤੇ conscious ਰਹਿਕੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਪਾਵਾਂਗੇ। ਦੂਸਰਾ ਅੱਜ ਜਦ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲ ਅੱਜ ਦੀ ਜੋ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸਫ਼ਲ ਨਾਲ ਗੁਜਰਦੀ ਹੋਈ ਤਦ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਮਤਲਬ ਇਹ 25 ਸਾਲ ਤੁਹਾਡੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਹੈ, ਤੁਹਾਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਇਸ 25 ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਵੇ ਤਾਕਿ ਜੋ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ  'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਅਸੀਂ ਗਰਵ (ਮਾਣ) ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ  ਆਨ-ਬਾਨ-ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਚਿਹਰਾ ਉੱਚਾ ਰੱਖ ਕੇ ਮਨਾ ਸਕੀਏ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੰਪਲ ਜਿਹਾ ਮਾਰਗ ਹੈ ਕਰਤੱਵ ‘ਤੇ ਬਲ ਦੇਣਾ। ਅਗਰ ਮੈਂ ਮੇਰੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮਤਲਬ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਲਈ ਮੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਨਿਕਲਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ। ਅੱਜ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਨਹੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੜਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਲੜਨਾ ਨਾ ਪਵੇ। ਇਹ ਸਾਡਾ ਕਰਤੱਵ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਕਰਤੱਵ ਦਾ ਉਪਾਅ ਵੀ ਸਾਡੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਹੈ।  ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਕਰਤੱਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਡੇ ਲਈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਦੇਖੋ, ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿਤੇ ਮੋਦੀ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਮੋਦੀ ਦੀ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਰਾ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਜੈ-ਜੈਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੇਕਿਨ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਜੋ ਵੈਕਸੀਨੇਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਕੂਲੀ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਵੈਕਸੀਨੇਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਦੌੜ-ਦੌੜ ਕੇ ਵੈਕਸੀਨ ਲੈ ਲਿਆ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਬੜੀ ਘਟਨਾ ਹੈ ਜੀ। ਆਪ ਸਭ ਦਾ ਵੀ ਕਿਸ ਦਾ ਵੈਕਸੀਨੇਸ਼ਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਕਰੋ, ਸਭ ਦਾ ਵੈਕਸੀਨੇਸ਼ਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ? ਅਗਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐਸੇ ਸਵਾਲ ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਕੋਈ ਹਿਮੰਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਕਰਕੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਮਤਲਬ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਤੱਵ ਦਾ ਪਾਲਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਨ-ਬਾਨ-ਸ਼ਾਨ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਹੋਵੇ, ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਸਜਗਤਾਪੂਰਵਕ ਅਗਰ ਲਗਾਂਵਾਗੇ, ਕੰਮ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇੱਛਿਤ ਪਰਿਣਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਪ੍ਰਸਤੁਤਕਰਤਾ: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪਰੀਕਸ਼ਾ ਪੇ ਚਰਚਾ 2022 ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਜਿਹੇ ਕਰੋੜਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਉਮੰਗ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਲਲਕ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਕ੍ਰਿਤੱਗ ਹਾਂ ਮਾਣਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਆਪ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਲਈ ਅਤਿਅੰਤ ਆਭਾਰੀ ਹਾਂ।This brings us to the end of this splendid morning of inspiration and encouragement of moments that forever will stay in our reminisces. We express our heartful gratitude and thanks to Hon'ble Prime Minister Sh. Narendra Modi ji for having speared his valuable time to be here with us and for inspiring us with his magnetic persona. Thank you so much sir.

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜੀ: ਆਪ ਸਭ, ਤੁਹਾਡੇ ਅਨਾਊਂਸਰ ਆ ਜਾਣ ਇੱਥੇ ਸਾਰੇ, ਸਭ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਓ। ਕੁਝ ਇੱਧਰ ਆ ਜਾਣ, ਕੁਝ ਇੱਧਰ ਆ ਜਾਣ। ਦੇਖੋ ਅੱਜ ਮੈਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੇ ਇਤਨੇ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕੰਡਕਟ  ਕੀਤਾ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਮੈਂ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰਦਾ ਸਾਂ। ਅਜਿਹੀ ਸਮਰੱਥਾ ਇੱਥੇ ਬੈਠੇ ਹਰ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਦੇਖਦੇ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਜੋ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ  ਹੋਣਗੇ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸਵਾਲ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮੈਂ ਫਿਰ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ  ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਆਲਿਟੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਗਰ ਉਸ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਡਿਵੈਲਪ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਨੰਦਿਤ ਰਹੋਗੇ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਬਣਨਾ। ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਸੀਂ ਗੁਣ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਕੁਆਲਿਟੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਬਣਦੇ ਹਾਂ। ਉਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਤਾਕਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਤਾਕਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਸਾਡਾ ਸੁਭਾਅ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਦੇਖੋ ਅੱਛੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰੀਏ, ਕੈਸੇ ਅੱਛਾ ਹੈ ਉਹ ਔਬਜ਼ਰਵ ਕਰੀਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰੀਏ, ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰੀਏ, ਇਨੋਵੇਟ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰੀਏ, ਜੋੜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਯਤਨ ਕਰੀਏ ਅਗਰ ਅਸੀਂ ਈਰਖਾਭਾਵ ਪਨਪਣ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ,ਦੇਖੋ ਯਾਰ ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਗਿਆ, ਦੇਖੋ ਉਸ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅੱਛਾ ਹੈ, ਦੇਖੋ ਯਾਰ ਇਹ ਇਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਇਤਨਾ ਅੱਛਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਅਗਰ ਇਹੀ ਕੰਪੀਟੀਸ਼ਨ ਮਨ ਵਿੱਚ ਪਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ  ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ-ਹੌਲ਼ੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ  ਕਦੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦੇ। ਅਸੀਂ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਸਮਝਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਦੇ ਲਈ ਆਪ ਸਭ ਨੂੰ ਤਾਕੀਦ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ, ਜੋ ਅੱਛਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹੈ,ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤੁਹਾਡਾ ਝੁਕਾਅ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦਾ ਸਮਝਣ ਦਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਮਦਾ ਮਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਵੀ ਈਰਖਾ ਦਾ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ,ਕਦੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ  ਪ੍ਰਤੀਸ਼ੋਧ (ਬਦਲੇ) ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਅਸੀਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ  ਅਤੇ ਸੁਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਪਾਵਾਂਗੇ। ਇਸ ਇੱਕ ਅਪੇਖਿਆ (ਉਮੀਦ)ਦੇ ਨਾਲ, ਮੈਂ ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪ ਸਭ ਦਾ  ਬਹੁਤ- ਬਹੁਤ ਅਭਿਨੰਦਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ  ਅਭਿਨੰਦਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹੁਣ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦਾ  ਅਭਿਨੰਦਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਕਿਤਨਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਆਪ ਸਭ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਭ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੋਦੀ ਪਰੀਕਸ਼ਾ ਪੇ ਚਰਚਾ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਗਜ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ਟੀਚਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ  ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਮਾਲੂਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੇਰਾ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਲਾਭ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੈਂ 50 ਸਾਲ ਛੋਟਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਕੇ Grow ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਆਸ਼ਾ-ਆਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਾਰਯਕ੍ਰਮ ਮੈਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਆਪ  ਨੂੰ ਢਾਲਣ ਦੇ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਨੂੰ ਘੜਨ ਦੇ ਲਈ, ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਲਈ, ਆਪ ਸਭ ਨੇ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਆਭਾਰੀ ਹਾਂ।

ਬਹੁਤ- ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ। 

********************

ਡੀਐੱਸ/ਐੱਸਟੀ/ਡੀਕੇ/ਏਵੀ/ਐੱਨਐੱਸ