મંત્રાલયે વિવિધ યોજનાઓ ઘડી છે જેમ કે, ભારતીય રેલ્વે પર સ્ટેશનોના અપગ્રેડેશન/સૌંદર્યીકરણ /આધુનિકીકરણ માટે મોડલ, આધુનિક અને આદર્શ સ્ટેશન યોજના.
‘મોડલ’ સ્ટેશન યોજના 1999 થી 2008 સુધી પ્રચલિત હતી. શરૂઆતમાં આ યોજના હેઠળ ભારતીય રેલ્વેના વિભાગ દીઠ એક સ્ટેશન પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું. વર્ષ 2006માં, યોજના હેઠળ મુસાફરોની વાર્ષિક કમાણીના આધારે તમામ 'A' અને 'B' શ્રેણીના સ્ટેશનોને સમાવવા માટે માપદંડોમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. આ યોજના હેઠળ અપગ્રેડેશન માટે 594 સ્ટેશનોની પસંદગી કરવામાં આવી હતી. તેમાંથી 590 સ્ટેશનો પહેલાથી જ વિકસિત થઈ ચૂક્યા છે. સંદર્ભે, બાકીના 4 સ્ટેશનો, સંબલપુર રોડ સ્ટેશન અને અલનાવર સ્ટેશનને યોજનામાંથી કાઢી નાખવામાં આવ્યા છે, જ્યારે ઉલ્ટાડાંગા અને માલ બજાર સ્ટેશન બંધ કરવામાં આવ્યા છે. ‘મોડલ’ સ્ટેશન યોજના હેઠળ વિકસિત સ્ટેશનોના નામ પરિશિષ્ટ-I માં છે.

‘આધુનિક’ સ્ટેશન યોજના 2006-07 થી 2007-08 સુધી પ્રચલિત હતી. આ યોજના હેઠળ, અપગ્રેડેશન માટે 637 સ્ટેશનોની પસંદગી કરવામાં આવી હતી જે પહેલાથી જ વિકસિત થઈ ચૂક્યા છે. ‘આધુનિક’ સ્ટેશન યોજના હેઠળ વિકસિત સ્ટેશનોના નામ પરિશિષ્ટ-II માં છે.

હાલમાં, સ્ટેશનો પર બહેતર ઉન્નત પેસેન્જર સુવિધાઓ પૂરી પાડવાની ઓળખાયેલી જરૂરિયાતને આધારે ‘આદર્શ’ સ્ટેશન યોજના હેઠળ રેલવે સ્ટેશનોને અપગ્રેડ/આધુનિકીકરણ કરવામાં આવે છે. 'આદર્શ' સ્ટેશન યોજના હેઠળ, વિકાસ માટે 1253 સ્ટેશનોની ઓળખ કરવામાં આવી છે, જેમાંથી અત્યાર સુધીમાં 1213 સ્ટેશનોનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો છે અને બાકીના સ્ટેશનોને નાણાકીય વર્ષ 2022-23 સુધીમાં આદર્શ સ્ટેશન યોજના હેઠળ વિકસાવવાનું લક્ષ્યાંક છે. 'આદર્શ' સ્ટેશન યોજના હેઠળનો વિકાસ પરિશિષ્ટ-III માં છે.

વિવિધ મુસાફરોની સુવિધાઓ જેમાં, અન્ય બાબતોની સાથે, સ્ટેશન બિલ્ડિંગના અગ્રભાગમાં સુધારો, રિટાયરિંગ રૂમ, વેઇટિંગ રૂમ (સ્નાન કરવાની સુવિધા સાથે), મહિલાઓ માટે અલગ વેઇટિંગ રૂમ, ફરતા વિસ્તારનું લેન્ડસ્કેપિંગ, નિર્ધારિત પાર્કિંગ, સંકેતો, પે એન્ડ યુઝ શૌચાલય, આ રેલ્વે સ્ટેશનો પર જરૂરીયાત, મુસાફરોની અવરજવરની માત્રા અને ભંડોળની ઉપલબ્ધતાને આધીન આંતર-સેલ અગ્રતાના આધારે સ્ટેશનની સંબંધિત શ્રેણી અનુસાર ફૂટ ઓવર બ્રિજ, સ્ટેશનમાં પ્રવેશ પર રેમ્પ વગેરે પ્રદાન કરવામાં આવ્યા છે.

તાજેતરમાં, ‘મેજર અપગ્રેડેશન ઓફ રેલ્વે સ્ટેશન’ની નવી એક છત્ર કાર્ય યોજના શરૂ કરવામાં આવી છે. આ યોજનામાં જે સુવિધાઓની કલ્પના કરવામાં આવી છે તેમાં સ્ટેશન બિલ્ડીંગનું પુનઃનિર્માણ/સુધારો/વૃદ્ધિ, સ્ટેશન પરિસરમાં ભીડમુક્ત બિન-વિરોધાભાસી પ્રવેશ/બહાર નીકળો, મુસાફરોના આગમન/પ્રસ્થાનનું વિભાજન, ભીડભાડ વિના પર્યાપ્ત સંમેલન, શહેરની બંને બાજુઓ જ્યાં પણ હોય ત્યાં એકીકરણનો સમાવેશ થાય છે. શક્ય, વપરાશકર્તા મૈત્રીપૂર્ણ સંકેતો, સારી રીતે પ્રકાશિત પરિભ્રમણ વિસ્તાર અને ડ્રોપ ઓફ, પિક અપ અને પાર્કિંગ વગેરે માટેની પૂરતી જોગવાઈ અને જરૂરિયાત અને શક્યતા અનુસાર અન્ય સુવિધાઓની સાથે દિવ્યાંગજનોની તમામ સુવિધાઓ. અત્યાર સુધીમાં આ યોજના હેઠળ બિજવાસન સ્ટેશનના મોટા અપગ્રેડેશનના કામને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

આ ઉપરાંત, ભારતીય રેલ્વે પર સ્ટેશનોનું અપગ્રેડેશન/બ્યુટીફિકેશન/આધુનિકીકરણ/સોફ્ટ અપગ્રેડેશન એ એક સતત અને ચાલુ પ્રક્રિયા છે અને આ અંગેના કામો એકબીજાની અગ્રતા અને ભંડોળની ઉપલબ્ધતાને આધીન જરૂરિયાત મુજબ હાથ ધરવામાં આવે છે. જો કે, સ્ટેશનોના અપગ્રેડેશન/આધુનિકીકરણ માટે અગ્રતા સ્ટેશનની નીચી શ્રેણી કરતાં સ્ટેશનની ઉચ્ચ શ્રેણીને આપવામાં આવે છે જ્યારે કામ મંજૂર કરવામાં આવે છે અને તેનો અમલ કરવામાં આવે છે.

આ માહિતી રેલ્વે, સંચાર અને ઈલેક્ટ્રોનિક અને ઈન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે આજે રાજ્યસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં આપી હતી.

પરિશિષ્ટ-I જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

પરિશિષ્ટ-II જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

પરિશિષ્ટ-III જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

SD/GP/MR

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com