ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో జల్ జీవన్ మిషన్ అమలును వేగవంతం చేసేందుకు భారత ప్రభుత్వం రెండవ విడతగా రాష్ట్రానికి  రూ. 360.95 కోట్లు మంజూరు చేసింది. ఇప్పటి వరకు రెండు విడతల్లో 2020-21లో రాష్ట్రానికి రూ. 721.90 కోట్లు విడుదలయ్యాయి. జల్ జీవన్ మిషన్ సత్వర అమలు కోసం 2021-22లో ఉత్తరాఖండ్‌కు కేంద్ర నిధులు రూ. 1,443.80 కోట్లు కేటాయించారు. ఇది 2020-21లో చేసిన కేటాయింపులకు నాలుగు రెట్లు ఎక్కువ.

ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ నేతృత్వంలోని కేంద్ర ప్రభుత్వం దేశవ్యాప్తంగా ప్రతి గ్రామీణ గృహంలో కుళాయి నీటి సరఫరాను అందించడానికి అత్యంత ప్రాధాన్యతనిస్తోంది. దీని కోసం ఆగస్టు 2019 నుండి జల్ జీవన్ మిషన్‌ను రాష్ట్రాల భాగస్వామ్యంతో అమలు చేస్తోంది.

ఉత్తరాఖండ్ డిసెంబర్, 2022 నాటికి 'హర్ ఘర్ జల్' రాష్ట్రంగా మారాలని యోచిస్తోంది. ఉత్తరాఖండ్‌లోని ప్రతి గ్రామీణ ఇంటిలో స్వచ్ఛమైన కుళాయి నీటి సరఫరాను అందించడానికి భారత ప్రభుత్వం రాష్ట్రానికి పూర్తి సహాయాన్ని అందిస్తోంది. పెద్ద బహుళ గ్రామాల తాగునీటి సరఫరా పథకాల ఆమోద ప్రక్రియను వేగవంతం చేస్తూ, గత రెండు నెలల్లో  ఉత్తరాఖండ్‌లోని 11 జిల్లాల్లో విస్తరించి ఉన్న 846 గ్రామాలలో 58.5 వేల గృహాల కోసం రూ.714 కోట్లు రాష్ట్ర స్థాయి స్కీమ్ మంజూరు కమిటీ (ఎస్‌ఎస్‌ఎస్‌ఎస్‌సి) ద్వారా 3 లక్షల మందికి పైగా లబ్ధి చేకూర్చింది. దీంతో సుదూర నీటి వనరుల నుంచి నీటిని తెచ్చుకోవడంలో ప్రతి రోజూ చాలా గంటలు గడిపే మహిళలు, పిల్లలు ఎదుర్కొంటున్న కష్టాలు చాలా వరకు తగ్గుతాయి.

15 ఆగస్టు 2019న జల్ జీవన్ మిషన్ ప్రారంభించిన సమయంలో కేవలం 1.30 లక్షల (8.58%) గ్రామీణ గృహాలకు మాత్రమే కుళాయి నీటి సరఫరా ఉంది. 28 నెలల్లో కోవిడ్-19 మహమ్మారి మరియు లాక్‌డౌన్ అంతరాయాలు ఉన్నప్పటికీ, రాష్ట్రం 6.22 లక్షల (41.02%) కుటుంబాలకు కుళాయి నీటి కనెక్షన్‌ను అందించింది. ఈ విధంగా ఇప్పటి వరకు, రాష్ట్రంలోని 15.18 లక్షల గ్రామీణ కుటుంబాలలో 7.53 లక్షల కుటుంబాలకు (49.60%) వారి ఇళ్లలో కుళాయి నీటి సరఫరా జరుగుతోంది. ఈ క్లిష్ట భూభాగంలో అనేక ప్రాంతాలలో ప్రతికూల వాతావరణ పరిస్థితులు మరియు రవాణా సవాళ్లు ఉన్నప్పటికీ గ్రామాలలో కుళాయి నీటి సరఫరాను అందించడానికి నీటి సరఫరా పనులు ముమ్మరంగా సాగుతున్నాయి. 2021-22లో, రాష్ట్రం 2.64 లక్షల కుటుంబాలకు కుళాయి నీటి కనెక్షన్లను అందించాలని యోచిస్తోంది, ఇప్పటివరకు ప్రతి గ్రామీణ కుటుంబానికి 2,438 గ్రామాలు మరియు 620 బ్లాకులకు కుళాయి నీటి సరఫరా అందించబడింది.

జల్ జీవన్ మిషన్ 'బాటమ్-అప్' విధానాన్ని అనుసరించి వికేంద్రీకృత పద్ధతిలో అమలు చేయబడుతుంది. దీనిలో స్థానిక గ్రామ సంఘం ప్రణాళిక నుండి అమలు వరకు నిర్వహణ వరకు కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. దీని కోసం సమాజంలో పాలుపంచుకోవడం మరియు గ్రామ నీరు & పారిశుద్ధ్య కమిటీ/పానీ సమితిని బలోపేతం చేయడం వంటి కమ్యూనిటీ కార్యకలాపాలను రాష్ట్రం చేపడుతుంది. ఇప్పటి వరకు ఉత్తరాఖండ్ 14,376 గ్రామాలలో పానీ సమితిలనుఏర్పాటు చేసింది మరియు 14,524 గ్రామాలకు గ్రామ కార్యాచరణ ప్రణాళికలు రూపొందించబడ్డాయి. ఏ ఇంటిలోనైనా ప్రాథమిక నీటి నిర్వాహకులు కాబట్టి మహిళలు వారు పాల్గొనడాన్ని ఈ కార్యక్రమం ప్రోత్సహిస్తుంది. 171 ఇంప్లిమెంటింగ్ సపోర్ట్ ఏజెన్సీలు (ఐఎస్‌ఏలు) డిపార్ట్‌మెంట్ ద్వారా మిషన్ గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడానికి, సురక్షితమైన నీటి ప్రాముఖ్యత గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడానికి, సంఘంతో పాలుపంచుకోవడానికి మరియు ప్రోగ్రామ్ అమలు కోసం పంచాయతీ రాజ్ సంస్థలకు మద్దతునిచ్చేందుకు నిమగ్నమై ఉన్నాయి. రాష్ట్రంలో 39,202 మంది మహిళలు ఫీల్డ్ టెస్ట్ కిట్‌లను (ఎఫ్‌టికె) ఉపయోగించి నీటి నాణ్యతను పరీక్షించడానికి శిక్షణ పొందారు. రాష్ట్రంలో 27 నీటి నాణ్యత పరీక్షా ప్రయోగశాలలు సాధారణ ప్రజల కోసం తెరవబడ్డాయి. తద్వారా ప్రజలు తమ నీటి నమూనాలను నామమాత్రపు ధరతో వారు కోరుకున్నప్పుడు పరీక్షించుకోవచ్చు.

దేశంలోని పాఠశాలలు, ఆశ్రమశాలలు మరియు అంగన్‌వాడీ కేంద్రాలలో పిల్లలకు సురక్షితమైన కుళాయి నీటిని అందించడానికి ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ 100 రోజుల కార్యక్రమాన్ని ప్రకటించారు. దీనిని 2 అక్టోబర్ 2020న కేంద్ర మంత్రి శ్రీ గజేంద్ర సింగ్ షెకావత్ ప్రారంభించారు. ఈ కేంద్రాల్లోపిల్లలు మరియు ఉపాధ్యాయులు తాగడానికి, మధ్యాహ్న భోజనం వండడానికి, చేతులు కడుక్కోవడానికి మరియు టాయిలెట్లలో నీటిని ఉపయోగిస్తారు. ఉత్తరాఖండ్‌లోని అన్ని పాఠశాలలు మరియు అంగన్‌వాడీ కేంద్రాలకు వాటి ప్రాంగణంలో కుళాయి నీటి సరఫరా అందించబడింది.

2019లో మిషన్ ప్రారంభంలో దేశంలోని మొత్తం 19.20 కోట్ల గ్రామీణ కుటుంబాలలో 3.23 కోట్ల (17%) మందికి మాత్రమే కుళాయి నీటి సరఫరా ఉంది. కొవిడ్-19 మహమ్మారి మరియు తదుపరి లాక్‌డౌన్‌ల కారణంగా సవాళ్లు ఎదుర్కొన్నప్పటికీ, మిషన్ ప్రారంభించినప్పటి నుండి 5.47 కోట్ల (28.47%) కుటుంబాలకు కుళాయి నీటి సరఫరా అందించబడింది. ప్రస్తుతం 8.70 కోట్ల (45.32%) గ్రామీణ కుటుంబాలు కుళాయిల ద్వారా త్రాగునీటిని పొందుతున్నాయి. గోవా, తెలంగాణ, అండమాన్ & నికోబార్ దీవులు, దాద్రా & నగర్ హవేలీ మరియు డామన్ & డయ్యూ, పుదుచ్చేరి మరియు హర్యానాలు 'హర్ ఘర్ జల్' రాష్ట్రం/యూటీగా మారాయి. అంటే ఆయా రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాల్లోని 100% గ్రామీణ కుటుంబాలకు వారి ఇళ్లలో కుళాయి నీటి సరఫరా ఉంది. 'సబ్‌ కా సాథ్, సబ్‌కా వికాస్, సబ్‌కా విశ్వాస్, సబ్‌కా ప్రయాస్'  అనే ప్రధాన మంత్రి దార్శనికత సూత్రాన్ని అనుసరించి, మిషన్ యొక్క నినాదం 'ఎవ్వరూ మిగిలిపోకుండా అందరికీ' మరియు ప్రతి గ్రామీణ ఇంటికీ కుళాయి నీటి కనెక్షన్ అందించబడుతుంది. ప్రస్తుతం 83 జిల్లాల్లోని ప్రతి ఇంటికి 1.29 లక్షలకు పైగా గ్రామాలకు కుళాయి నీటి సరఫరా జరుగుతోంది.

***