ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਖੋਜਕਰਤਾ ਨੇ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੇ ਨਰਮ, ਲਚੀਲੇ ਅਤੇ ਪਹਿਨਣ ਯੋਗ ਸੰਵੇਦਕ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਲਸ ਰੇਟ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਤਸ਼ਖ਼ੀਸ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉੱਚ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵਾਲਾ ਲਚੀਲਾ ਦਬਾਅ/ਸਟ੍ਰੇਨ ਸੈਂਸਰ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਗਤੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਰੋਬੋਟਿਕਸ, ਪ੍ਰੋਸਟੇਟਿਕਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਨਵੇਸਿਵ ਸਰਜਰੀ ਅਤੇ ਟਿਊਮਰ/ਕੈਂਸਰ ਵਾਲੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਆਈਆਈਟੀ ਬੌਂਬੇ ਤੋਂ ਡਾ. ਦੀਪਤੀ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਐੱਸਟੀ) ਦੇ ਉੱਨਤ ਨਿਰਮਾਣ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਘੱਟ ਖਰਚ ਵਾਲੇ ਪੌਲੀਯੂਰੇਥੇਨ ਫੋਮ (polyurethane foam) ਅਤੇ ਨੈਨੋਮੀਟੇਰੀਅਲ-ਅਧਾਰਤ ਸਿਆਹੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਛੋਹਣਯੋਗ (ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਤਣਾਅ) ਸੰਵੇਦਕ ਬਣਾਏ ਹਨ ਜੋ ਕਈ ਸਬਸਟਰੇਟਾਂ ਨੂੰ ਕੋਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਰਿਡਿਊਸਡ ਗ੍ਰਾਫਿਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਆਰਜੀਓ) ਨੂੰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਮੱਗਰੀ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗ੍ਰਾਫਿਨ ਆਕਸਾਈਡ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫੋਬਿਕ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਮੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਾਫਿਨ ਆਕਸਾਈਡ ਫਲੇਕਸ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਮਗਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘਟੀ ਹੋਈ ਗ੍ਰਾਫੀਨ ਆਕਸਾਈਡ (ਆਰਜੀਓ) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੈਂਸਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸੀ। ਹਾਈਡ੍ਰਾਜ਼ੀਨ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਿਡਿਊਸਿੰਗ ਏਜੰਟ ਅਤੇ ਇੱਕ ਡਿਉਲ-ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਐਡਿਟਿਵ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਂਜੀਸੋਥਿਆਜ਼ੋਲਿਨੋਨ ਅਤੇ ਮਿਥਾਈਲਿਸੋਥਿਆਜ਼ੋਲਿਨੋਨ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਆਰਜੀਓ ਸਿਆਹੀ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਲਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਲਿਕ ਆਰਜੀਓ ਸਿਆਹੀ ਨੂੰ ਮਲਟੀਵਾਲਡ ਕਾਰਬਨ ਨੈਨੋਟਿਊਬਸ (ਐੱਮਡਬਲਯੂਐੱਨਟੀਜ਼) ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਐੱਮਡਬਲਯੂਐੱਨਟੀ − ਆਰਜੀਓ ਸਿਆਹੀ (ਐੱਮਡਬਲਯੂਐੱਨਟੀ − ਆਰਜੀਓ@ਪੀਯੂ ਫੋਮ) ਨਾਲ ਲੇਪ ਕੀਤੇ ਪੌਲੀਯੂਰਥੇਨ (ਪੀਯੂ) ਫੋਮ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਸੈਂਸਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਧਾਰਨ, ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੀ ਪਹੁੰਚ ਲੱਭੀ ਗਈ। ਐੱਮਡਬਲਯੂਐੱਨਟੀ − ਆਰਜੀਓ -ਪੀਯੂ ਫੋਮ ਅਧਾਰਤ ਉਪਕਰਣ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਪੱਖੀ ਦਬਾਅ ਸੰਵੇਦਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਖੋਜ ਜਰਨਲ ਏਸੀਐੱਸ ਅਪਲਾਈਡ ਮੈਟੀਰੀਅਲਸ ਅਤੇ ਇੰਟਰਫੇਸਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਾਨਵੀ ਰੇਡੀਅਲ ਧਮਣੀ ਦੇ ਪਲਸ ਵੇਵਫਾਰਮ ਨੂੰ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਵਿੱਚ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ 'ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ' ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਡਾ. ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਂਸਰਾਂ ਲਈ 3 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੇਟੈਂਟਸ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖੋ -ਵੱਖਰੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਤਣਾਅ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮੋਸ਼ਨ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਟੈਸਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਇਓ-ਮੈਡੀਕਲ ਉਪਕਰਣਾਂ, ਸਕਿਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਅਤੇ ਮਿਨੀਮਲ ਇਨਵੇਸਿਵ ਸਰਜਰੀ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਤ ਉਪਯੋਗ ਹਨ। ਪਹਿਨਣਯੋਗ ਅਤੇ ਰੋਬੋਟਿਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਇਹ ਮੋਹਰੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਰੈਡੀਨੇਸ ਲੈਵਲ ਦੇ ਤੀਜੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਡਾ. ਗੁਪਤਾ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸੈਂਸਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੇਟੈਂਟ ਵੇਰਵੇ:

• ਚਿਤਰਾ ਪਰਮੇਸ਼ਵਰਨ, ਦੀਪਤੀ ਗੁਪਤਾ, "ਹਾਈਡ੍ਰੋਫਿਲਿਕ ਇਲਾਸਟੋਮਰ ਸਪੰਜ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦੀ ਵਿਧੀ", ਇੰਡੀਅਨ ਪੇਟੈਂਟ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨੰ. 201821014916

• ਅਮਿਤ ਤਿਵਾੜੀ, ਜੀ ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ, ਐੱਸ ਬੋਹਮ, ਦੀਪਤੀ ਗੁਪਤਾ, "ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਲਾਅ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਫਾਈਮ ਆਕਸਾਈਡ ਸਿਆਹੀ ਦਾ ਰਿਡਿਊਸਡ ਚਿਪਕਾਅ", ਇੰਡੀਅਨ ਪੇਟੈਂਟ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨੰ. 201721017339

• ਅਮਿਤ ਤਿਵਾੜੀ, ਜੀ. ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ, ਐਸ. ਬੋਹਮ, ਦੀਪਤੀ ਗੁਪਤਾ, "ਪੀਜ਼ੋਰਸਿਸਟਿਵ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਸੈਂਸਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ", ਇੰਡੀਅਨ ਪੇਟੈਂਟ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨੰ. 201721029674

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਿੰਕ: DOI: 10.1021/acsami.7b15252

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਦੀਪਤੀ ਗੁਪਤਾ (diptig@iitb.ac.in) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

**********

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਟੀਐੱਮ/ਆਰਆਰ