ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ); ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ), ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰ, ਪਰਸੋਨਲ, ਜਨਤਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ, ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਤੇ ਪੁਲਾੜ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਫ਼ਿਊਲ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਈਂਧਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਰਾਜ ਸਭਾ ’ਚ ਇੱਕ ਸੁਆਲ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਜੁਆਬ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ 2021 ’ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਰੂਪ–ਰੇਖਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ‘ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਮਿਸ਼ਨ’ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਫ਼ਿਊਲ ਸੈੱਲ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਵਿਭਾਗਾਂ / ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ:

ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਐਸਟੀ – DST) ਨੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ 'ਤੇ ਖੋਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ‘ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ’ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ, ਵੰਡ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ, ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ, ਆਰਥਿਕ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਫੀਡ–ਸਟੌਕ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਿਆਉਣਾ, ਪਾਵਰ ਗ੍ਰਿੱਡ ਦੀ ਲਚਕਤਾ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਉਪਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਕਾਸੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ। ਡੀਐਸਟੀ (DST) ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਧੀਨ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੇ 29 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਦੋ ਊਰਜਾ ਭੰਡਾਰ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਡੀਐਸਟੀ (DST) ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ "ਐਡਵਾਂਸਡ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ" ਵੀ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੱਗਰੀ, ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ, ਝਿੱਲੀ, ਬਾਲਣ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਜ਼ਰਸ ਅਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮੱਗਰੀ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ 'ਤੇ ਖੋਜ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਡੀਐਸਟੀ (DST) ਨੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਫ਼ਿਊਲ ਸੈੱਲ ਲਈ ‘ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਐਕਸੀਲੈਂਸ’ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।

ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਸੀਐਸਆਈਆਰ – CSIR) ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਮਿਲੇਨੀਅਮ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (CSIR-NMITLI) ਅਧੀਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੂਰੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ਿਊਲ ਸੈਲ ਕਾਰ ਵਿਕਸਤ ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਵਦੇਸ਼ੀ 10 ਕਿਲੋਵਾਟ ਦਾ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ ਸਟੈਕ, ਪਲਾਂਟ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ, ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਸਿਲੰਡਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਡਰਾਈਵ ਰੇਲ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।  ਮੈਸ. ਥਰਮੈਕਸ ਲਿਮਿਟੇਡ, ਪੁਣੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਦਯੋਗ ਭਾਈਵਾਲ ਵਜੋਂ ਮੈਸਰਜ਼ KPIT ਟੈਕਨਾਲੌਜੀਜ਼ ਲਿਮਟਿਡ, ਪੁਣੇ ਨੇ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਟਾਵਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ ਪੌਲੀਮਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਮੈਂਬਰੇਨ (PEM) ਫ਼ਿਊਨ ਸੈੱਲ ਆਧਾਰਤ 5kW ਸਥਿਰ ਬਿਜਲੀ ਬੈਕਅੱਪ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।

ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲਾ (ਐਮਐਨਆਰਈ) ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਅਧਾਰਤ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਐਮਐਨਆਰਈ (MNRE) ਨੇ ਉੱਚ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਮਗਰੀ ਵਾਲੇ 20kW ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ ਵਾਲੇ ਪੌਲੀਮਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਮੈਂਬ੍ਰੇਨ ਫਿਊਲ ਸੈੱਲ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪਾਊਡਰ ਮੈਟਲਰਜੀ ਐਂਡ ਨਿਊ ਮਟੀਰੀਅਲਜ਼ (ਏਆਰਸੀਆਈ – ARCI), ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਡਵਾਂਸਡ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

<><><><><> 

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਟੀਐੱਮ/ਆਰਆਰ

(Release ID: 1744538) Visitor Counter : 173