ਡਾ. ਯੋਗਿਤਾ ਕੇ ਅਦਲਾਖਾ, ਇੱਕ ਇੰਸਪਾਇਰ ਫੈਕਲਟੀ ਫੈਲੋ, ਨੇ ਨਯੂਰੋਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਅਤੇ ਓਟਿਜ਼ਮ ਵਰਗੇ ਨਯੂਰੋ-ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟਲ ਡਿਸਆਰਡਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਨਵ-ਅਧਾਰਤ ਮਾਡਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ, ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਦਵਾਈਆਂ ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਮਾਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਲੀਨੀਕਲ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਨਵੀ ਮਾਡਲਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਜਿਹੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਪੈਥੋਫਿਜ਼ੀਓਲੋਜੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਲੋੜ ਹੈ।

 ਇਸ ਲਈ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਐੱਸਟੀ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਇੰਸਪਾਇਰ ਫੈਕਲਟੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ, ਡਾ. ਯੋਗਿਤਾ ਕੇ ਅਦਲਾਖਾ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬ੍ਰੇਨ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ, ਮਾਨੇਸਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਮਾਨਵ ਅਧਾਰਤ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲ ਮਾਡਲ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਇਸ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੁਰ ਕੀਤਾ।ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਟ੍ਰਾਂਸਲੇਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਐੱਨਸੀਆਰ ਬਾਇਓਕਲਸਟਰ, ਫਰੀਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਰਿਸਰਚ ਗਰੁਪ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਨਵੀ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੂਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਲੂਰੀਪੋਟੈਂਟ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ (ਆਈਪੀਐੱਸਸੀਜ਼) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਕੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿਮਾਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ, ਅਰਥਾਤ, ਨਯੂਰਲ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ (ਐੱਨਐੱਸਸੀ) ਵਿੱਚ ਆਈਪੀਐੱਸਸੀ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸ਼ੁੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਨਿਉਰਲ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲ ਦੀ ਫੇਟ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕਰੋਆਰਐੱਨਏ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਨਾਨ-ਕੋਡਿੰਗ ਆਰਐੱਨਏ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਈਕਰੋਆਰਐੱਨਏ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਪਰ ਦੂਜੇ ਜੀਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਯੂਰਲ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਨਯੂਰੋਨਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

 ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਦਿਮਾਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਫੇਟ ਵਿੱਚ ਨਯੂਰੋਨ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਨਾਨ-ਕੋਡਿੰਗ ਐੱਮਆਈਆਰਐੱਨਏ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਯੂਰੋਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਯੋਗਿਤਾ ਨੇ ਇਸ ਘਾਟ ਨੂੰ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਨਵ ਅਧਾਰਤ ਮਾਡਲ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਯੂਰੋਨਸ, ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੀ ਵਿਗੜਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੋਧਾਤਮਕ ਗਿਰਾਵਟ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਸਪਰ ਸੰਪਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਨਵੀ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਖੂਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਲੂਰੀਪੋਟੈਂਟ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲ (ਆਈਪੀਐੱਸਸੀ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਯੂਰਲ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ (ਐੱਨਐੱਸਸੀ) ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਕੀਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਏਐੱਸਡੀ ਅਤੇ ਆਈਡੀ ਵਰਗੇ ਨਯੂਰੋ-ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟਲ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਆਰਐੱਨਏ -137 ਦੇ ਪੱਧਰ ਘੱਟ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮਨੁੱਖੀ ਐੱਨਐੱਸਸੀ ਫੇਟ ਨਿਰਧਾਰਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅੰਡਰਲਾਈੰਗ ਅਣੂ ਵਿਧੀ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਐੱਮਆਈਆਰਐੱਨਏ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਜਰਨਲ "ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਸ" ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਪਹਿਲਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰੇਨ ਇਨਰਿਚਡ ਐੱਮਆਈਆਰਐੱਨਏ -137 ਨਯੂਰੋਨਲ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਈਪੀਐੱਸਸੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਮਨੁੱਖੀ ਨਯੂਰਲ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ।  ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਕਿ miRNA-137 ਨਾ ਸਿਰਫ ਮਾਈਟੋਕੌਂਡਰੀਅਲ (ਪਾਵਰਹਾਊਸ) ਬਾਇਓਜੈਨੇਸਿਸ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਆਕਸੀਡੇਟਿਵ ਫਾਸਫੋਰੀਲੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸੈੱਲ ਦੀ ਏਟੀਪੀ ਜਾਂ ਊਰਜਾ ਕਰੰਸੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਾਈਟੋਕੌਂਡਰੀਅਲ ਸਮਗਰੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਨਵੇਂ ਜਨਮੇ ਨਯੂਰੋਨਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਐੱਨਐੱਸਸੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਾਰ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਐੱਮਆਈਆਰ -137 (miR-137) ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਐੱਨਐੱਸਸੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਉਮਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਯੂਰੋਡੀਜਨਰੇਟਿਵ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਏਐੱਸਡੀ ਅਤੇ ਆਈਡੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

 ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਕੰਮ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਨਾਨ-ਕੋਡਿੰਗ ਐੱਮਆਈਆਰਐੱਨਏ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਦਿਮਾਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਬੁਢਾਪੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਯੂਰੋਡੀਜਨਰੇਟਿਵ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਓਟਿਜ਼ਮ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

 ਡਾ. ਯੋਗਿਤਾ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, "ਡੀਐੱਸਟੀ ਇੰਸਪਾਇਰ ਫੰਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਖੋਜ ਨੇ ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਯੂਰੋਨ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਯੂਰੋਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟਲ ਡਿਸਆਰਡਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਓਟਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟੈਮ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਫੇਟ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਨਾਨ-ਕੋਡਿੰਗ ਐੱਮਆਈਆਰਐੱਨਏ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।"

 ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਵੇਰਵੇ:

 ਡੀਓਆਈ: 10.1002/ਸਟੈਮ .3155.

 ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਯੋਗਿਤਾ ਅਦਲਾਖਾ (yogita.1728[at]gmail[dot]com) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

***********

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਟੀਐੱਮ/ਆਰਆਰ