ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਨੇ ਗੌਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੀਡਿਆ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ,  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਰਨਲ ਆਫ  ਕਲੀਨਿਕਲ ਐਂਡ ਐਕਸਪੇਰੀਮੇਂਟਲ ਹੇਪੇਟਾਲਾਜੀ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਸੋਸਿਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਦ ਸਟਡੀ ਆਫ ਦੀ ਲਿਵਰ (ਆਈਐਨਏਐਸਐਲ) ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਟਿਨੋਸਪੋਰਾ ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ  (ਟੀ.ਸੀ.)  ਜਿਸਨੂੰ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗਿਲੋਯ ਜਾਂ ਗੁਡੁਚੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,  ਉਸਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾਲ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਰੀਜਾਂ ਦਾ ਲਿਵਰ ਫੇਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮੰਤਰਾਲਾ  ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਨਾਕਾਮ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ  ਗਿਲੋਯ ਜਾਂ ਟੀ.ਸੀ. ਨੂੰ ਲਿਵਰ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ  ਵੀ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਰੰਪਰਕ ਔਸ਼ਧੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ,  ਕਿਉਂਕਿ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਗਿਲੋਯ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।  ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਟੀ.ਸੀ. ਬਹੁਤ ਅਸਰਦਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਜੜੀ ਦੇ ਘਟਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ,  ਜਿਸਨੂੰ ਮਰੀਜਾਂ ਨੇ ਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਕਿ ਮਰੀਜਾਂ ਨੇ ਜੋ ਜੜੀ ਖਾਦੀ ਸੀ,  ਉਹ ਟੀ.ਸੀ. ਹੀ ਸੀ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਜੜੀ। ਠੋਸ ਨਤੀਜੇ ’ਤੇ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੀ ਰਾਏ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ ਜਾਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿਸੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਮਾਹਿਰ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕਰਨੀ  ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ।

ਦਰਅਸਲ,  ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਅਧਿਐਨ ਹਨ,  ਜੋ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦੀ ਠੀਕ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਨਤੀਜੇ ਨਿਕਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਟਿਨੋਸਪੋਰਾ ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਇੱਕ ਜੜੀ ਟਿਨੋਸਪੋਰਾ ਕ੍ਰਿਸਪਾ ਹੈ,  ਜਿਸਦਾ ਲਿਵਰ ’ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਅਸਰ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲਿਹਾਜਾ,  ਗਿਲੋਯ ਵਰਗੀ ਜੜੀ ’ਤੇ ਜ਼ਹਰੀਲਾ ਹੋਣ ਦਾ ਠੱਪਾ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਕਤ ਬੂਟੇ ਦੀ ਠੀਕ  ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ,  ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਵੀ ਕਈ ਗਲਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਰੀਜਾਂ ਨੇ ਕਿੰਨੀ ਖੁਰਾਕ ਲਈ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਹ ਜੜੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਵਾਈ  ਦੇ ਨਾਲ ਲਈ ਸੀ ਕੀ। ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਕਾਰਡ ’ਤੇ ਵੀ ਗੌਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਅਧੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਕੁੱਝ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਗਲਤਫਹਮੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੀ ਜੁਗਾਂ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਦਨਾਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਮੁਨਾਸਿਬ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਤਮਾਮ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸਬੂਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ,  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀ.ਸੀ. ਜਾਂ ਗਿਲੋਯ ਲਿਵਰ,  ਧਮਨੀਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਹਨ। ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇੰਟਰਨੇਟ ’ਤੇ ਸਿਰਫ ‘ਗੁਡੁਚੀ ਐਂਡ ਸੇਫਟੀ’ ਟਾਈਪ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ,  ਤਾਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 169 ਅਧਿਐਨਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੀ. ਕਾਰਡਫੋਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਸਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 871 ਜਵਾਬ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਣਗੇ । ਗਿਲੋਯ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ’ਤੇ ਹੋਰ ਅਣਗਿਣਤ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਿਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਔਸ਼ਧੀ ਗਿਲੋਯ ਹੀ ਹੈ। ਗਿਲੋਯ ਵਿੱਚ ਲਿਵਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਤਮਾਮ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸੇਵਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਮਾਣਕ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।  ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਲੀਨਿਕਲ ਅਧਿਐਨ ਜਾਂ ਫਾਰਮਾ ਨੂੰ ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਵਿਪਰੀਤ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।  

ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਲੇਖ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸੀਮਿਤ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਮਾਮ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ,  ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਧਿਐਨਾਂ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟੀ. ਕਾਰਡੀਫੋਲਿਆ ਕਿੰਨੀ ਅਸਰਦਾਰ ਹੈ। ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਯੁਰਵੇਦ ਮਾਹਿਰ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲਈ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੀ। ਪੱਤਰਕਾਰਤਾ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਲੇਖ ਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

 

 *****************

ਐਸ.ਕੇ.