ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਏਰੋਸਪੇਸ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਉਪਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਉੱਚ-ਤਾਕਤ ਵਾਲੇ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ (Al) ਧਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖੋਰ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਧਾਤੂ ਦੇ ਘਟਾਓਣ ’ਤੇ ਆਕਸਾਈਡ ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋ–ਕੈਮੀਕਲ ਵਿਧੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਵੱਧ ਤਾਕਤ ਵਾਲੀਆਂ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ (Al) ਧਾਤਾਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਏਰੋਸਪੇਸ, ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਅਤੇ ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। Al ਧਾਤਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਏਰੋਸਪੇਸ ਕੰਪੋਨੈਂਟਾਂ ਵਿਚ ਲੈਂਡਿੰਗ ਗੀਅਰ, ਵਿੰਗ ਸਪਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਵਿੰਗ ਦਾ ਮੁੱਖ ਢਾਂਚਾਗਤ ਹਿੱਸਾ, ਫਿਊਜ਼ਲੇਜ (ਇਕ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ), ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਸਕਿਨ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਸਤਹ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕੈਬਿਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪਹਿਨਣ, ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਦੀ ਬਿਹਤਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। AI ਧਾਤਾਂ ਲਈ ਖਰਾਬ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੀ ਗਈ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਾਰਡ ਐਨੋਡਾਈਜ਼ਿੰਗ (HA) ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਅਧਾਰਤ ਪਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਲਿਫ਼ਿਊਰਿਕ / ਔਗਜ਼ਾਲਿਕ ਅਧਾਰਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਧੂੰਆਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ ਬਲਕਿ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਸੰਭਾਲਣਾ ਵੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸਵੱਛ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਮਾਈਕਰੋ-ਆਰਕ ਆਕਸਾਈਡੇਸ਼ਨ (MAO) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਾਊਡਰ ਮੈਟਲਰਜੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸਮੱਗਰੀ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐਡਵਾਂਸਡ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ (ARCI) ਵਿਖੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖੋਜ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਇਕ ਅਲਕਲੀਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, HA ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਿਹਤਰ ਪਹਿਨਣ ਅਤੇ ਖੋਰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

MAO ਇੱਕ ਉੱਚ-ਵੋਲਟੇਜ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਐਨੋਡਿਕ-ਆਕਸੀਕਰਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋ–ਕੈਮੀਕਲ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ, ਇੱਕ ਧਾਤ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਕਸਾਈਡ ਫਿਲਮ ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਏਆਰਸੀਆਈ ਟੀਮ ਨੇ ਅੱਗੇ ਸ਼ਾਟ ਪੀਨਿੰਗ (ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਅਲੌਇਜ਼ ਦੀਆਂ ਮਕੈਨੀਕਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ) ਦਾ ਦੋਹਰਾ ਇਲਾਜ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐਮਏਓ ਕੋਟਿੰਗ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਏਆਰਸੀਆਈ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੋਹਰੇ ਇਲਾਜ ਨੇ ਐਰੋਸ ਸਪੇਸ ਅਲ ਐਲਾਇਜ਼ ਦੀ ਜੀਵਨ–ਮਿਆਦ ਵਿਚ ਵਰਨਣਯੋਗ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਐਮਏਓ ਕੋਟਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਦੋਹਰੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਲ ਐਲੋਏਜ਼ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਜੀਵਨ–ਮਿਆਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ‘ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜਰਨਲ ਆੱਵ੍ ਫ਼ਟੀਗ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਏਆਰਸੀਆਈ ਵਿਖੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਐਮਏਓ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਟੈਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਏਆਰਸੀਆਈ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਵਪਾਰਕ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਲੈਬ. ਦੀਆਂ ਐਮਓਓ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (20 ਕੇਵੀਏ), ਬੈਂਚ (75 ਕੇਵੀਏ), ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ (500 ਕੇਵੀਏ ਤਕ) ਤੱਕ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਤਰਕਪੂਰਨ ਵਾਧੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਕਸਟਮ-ਬਿਲਟ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਅਤੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਰੋਸਪੇਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਏਆਰਸੀਆਈ ਵਿਖੇ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਦੇ ਅਤੇ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦੇ ਖਰਾਬ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਤਹਿਤ ਐਰੋਸਪੇਸ ਅਲ ਐਲੋਜ਼ ਦੀ ਉੱਚ-ਚੱਕਰ ਜੀਵਨ–ਮਿਆਦ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ AI, Mg, Ti, Zr ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਲੌਇਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਵਾਧੇ, ਖੋਰ, ਥਰਮਲ ਅਤੇ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਖੋਰ-ਜੀਵਨ–ਮਿਆਦ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 1 (ਏ) ਐਮ ਏ ਓ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਚੈਂਬਰ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਜਦੋਂ ਕੋਟਿੰਗ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ (ਬੀ) ਕੋਟਿੰਗ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਯੋਜਨਾਗਤ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਮ ਐਮਓਓ ਕੋਟਿੰਗ ਦੀ ਸਤਹ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾੱਸ–ਸੈਕਸ਼ਨਲ ਮੌਰਫ਼ੌਲੋਜੀ ਦੇ ਨਾਲ

ਚਿੱਤਰ 2 ਡੁਪਲੈਕਸ ਟ੍ਰੀਟੇਡ ਐਮਓਓ ਕੋਟਿੰਗਜ਼ ਦੋਵਾਂ (ਏ) ਸਾਦੇ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ (ਅ) ਖਰਾਬ-ਥਕਾਵਟ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਚਿੱਤਰ 2 ਡੁਪਲੈਕਸ ਨੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਐਮਓਓ ਕੋਟਿੰਗਜ਼ ਦੋਵਾਂ (ਏ) ਸਾਦੇ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ (ਅ) ਖਰਾਬ-ਥਕਾਵਟ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਉੱਚ-ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਿਨਾਂ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਅਲ ਅਲਾਅ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉੱਚ-ਜੀਵਨ ਮਿਆਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਿੰਕ: https://doi.org/10.1016/j.ijfatigue.2020.105965

ਹੋਰ ਵੇਰਵਿਆਂ ਲਈ, ਡਾ. ਐੱਲ. ਰਾਮਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਿਗਿਆਨੀ–- ‘F’, ਸੈਂਟਰ ਫ਼ਾਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਡ ਕੋਟਿੰਗਜ਼ ਅਤੇ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਏਅਰੋਸਪੇਸ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਆੱਵ੍ ARCI, ਈਮੇਲ ਆਈਡੀ: lrama@arci.res.in ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

********************

ਐੱਸਐੱਸ/ਆਰਪੀ (ਡੀਐੱਸਟੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈੱਲ)