କରୋନା ମହାମାରୀର ଅବସାନ ପାଇଁ ଭାରତ ନିଜସ୍ୱ ଜ୍ଞାନକୌଶଳ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଟିକା ବାହାର କରିଛି । ଭାରତ ବାୟୋଟେକ୍‌ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କୋଭାକ୍‌ସିନ୍‌ ଏବଂ ଜାଇଡସ୍‌ କାଡିଲା କଂପାନୀ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଜାଇକଭ୍‌-ଟିକା ମହାମାରୀ ଆକ୍ରାନ୍ତ ପୃଥିବୀରେ  ଆଶାର କିରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିଛି । ଏହି ଦୁଇଟି ଟିକାକୁ ପରୀକ୍ଷାମୂଳକଭାବେ ମଣିଷ ଶରୀରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ଡ୍ରଗ କଣ୍ଟ୍ରୋଲର ଜେନେରାଲ (ସିଡିଏସ୍‌ସିଓ) ପକ୍ଷରୁ ଅନୁମତି ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି । ଏହି ଟିକା ପରୀକ୍ଷାରେ ସଫଳ ହେଲେ ଏକ ଅନିଶ୍ଚିତ ପର୍ଯ୍ୟାୟର ଅବସାନ ଆରମ୍ଭ ହେବ । ବିଗତ ବର୍ଷଗୁଡିକରେ ଭାରତ ବିଶ୍ୱର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଟିକା ଉତ୍ପାଦନକାରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରଭାବେ ନିଜକୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଇଛି । ୟୁନିସେଫ୍‌କୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଥିବା ଟିକା ମଧ୍ୟରୁ 60 ଶତାଂଶ ଭାରତରେ ତିଆରି । କରୋନା ବିରୋଧୀ ଟିକା ବିଶ୍ୱର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ବିକଶିତ ହୋଇପାରେ; କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ଉତ୍ପାଦକମାନଙ୍କ ସଂପୃକ୍ତି ବିନା ଏହିସବୁ ଟିକାର ଉତ୍ପାଦନ ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁସାରେ ହେବା ସହଜ ନୁହେଁ ।

ଟିକା ଦୌଡ଼

ବିଶ୍ୱରେ 140ରୁ ଅଧିକ କରୋନା ପ୍ରତିଷେଧକ ଟିକା ଏବେ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଏବଂ ବିକାଶର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ରହିଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଏଜେଡ୍‌ଡି 1222 ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଟିକା ଯାହା ବିକାଶ ପ୍ରକ୍ରିୟାର ସର୍ବାଗ୍ରେ ରହିଛି । ଅକ୍ସଫୋର୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଜେନର ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଦ୍ୱାରା ଏହି ଟିକା ବିକଶିତ ହୋଇଛି । ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ-ସୁଇଡେନ ବହୁ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଔଷଧ ନିର୍ମାଣକାରୀ କଂପାନୀ ଅନୁମତି ପାଇଛି । ଏହି କଂପାନୀର ସଦର କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଇଂଲଣ୍ଡର କେମ୍ବ୍ରିଜରେ ରହିଛି । ସେହିଭଳି ୱାଶିଂଟନସ୍ଥିତ ଏକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଗବେଷଣା କେନ୍ଦ୍ର କାଇଜର ପରମାନେଣ୍ଟ, ଏମ୍‌ଆରଏନ୍‌ଏ 1273 ନାମକ ଏକ ଟିକା ବିକଶିତ କରିଛି । ଏହାର ଉତ୍ପାଦନ ଦାୟିତ୍ୱ ଆମେରିକା କଂପାନୀ ମଡର୍ଣ୍ଣା ଫର୍ମାସ୍ୟୁଟିକାଲକୁ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହି ଟିକାର ଉତ୍ପାଦନ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ସଂପୃକ୍ତ ଦୁଇଟି ସଂସ୍ଥା କରୋନା ଟିକା ଉତ୍ପାଦନ କରିବାକୁ ଭାରତୀୟ ଔଷଧ ନିର୍ମାତାଙ୍କ ସହ ଇତିମଧ୍ୟରେ ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିସାରିଛନ୍ତି ।

ସମାନ୍ତରାଳଭାବେ ଭାରତୀୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସମୂହ ଦେଶରେ ଟିକା ବିକଶିତ କରିବାକୁ ଗବେଷଣା ଓ ଉନ୍ନୟନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଲାଗିଛନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ମୌଳିକ ବିଜ୍ଞାନଭିତ୍ତିକ ତଥ୍ୟ ପୁଣେ ସ୍ଥିତ ଜାତୀୟ ଭୂତାଣୁ ବିଦ୍ୟା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଏବଂ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ସ୍ଥିତ ସେଲୁଲାର ଏବଂ ମଲିକୁଲାର ବାୟୋଲଜି ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରୁ ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଉଛି । ପୁଣେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଆଇସିଏମ୍‌ଆର ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିବାବେଳେ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନଟି ସିଏସ୍‌ଆର ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ । ଛଅଟି ଭାରତୀୟ କଂପାନୀ ଏହି କରୋନା ପ୍ରତିଷେଧକ ଟିକା ତିଆରି କାମରେ ଲାଗିଛନ୍ତି । ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଏଯାବତ୍‌ ବିକଶିତ 140 ଟିକା ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇ ଭାରତୀୟ କରୋନା ଟିକା କୋଭାକ୍‌ସିନ ଓ ଜାଇକଭ-ଡି’କୁ ମିଶାଇ 11ଟି ଏବେ ମଣିଷ ଶରୀରରେ ପରୀକ୍ଷା ହେବା ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।

ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ବ୍ୟବସ୍ଥା

ପାଥୋଜେନରୁ ଆଣ୍ଟିଜେନ ଏବଂ ମଣିଷର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ କୋଷଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ ଆଣ୍ଟିବଡି (ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି)କୁ ମିଶାଇ ଏକ ଅନୁକୂଳ ଯୋଡି ତିଆରି କରାଯାଇପାରିବ ବୋଲି ଆଶା କରାଯାଉଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପାଥୋଜେନରେ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ମଲିକୁଲାର ଷ୍ଟ୍ରକଚର ସବୁ ଥାଏ, ଯାହା ଆଣ୍ଟିଜେନ ନାମରେ ପରିଚିତ । ଏସବୁ ଏକ ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଡିଜାଇନ ବା ଆକାରର ଉପରିଭାଗ ସଦୃଶ୍ୟ । ଏହା ଥରେ ଜୀବାଣୁ ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ମଣିଷର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ଆଣ୍ଟିବଡି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଯାହା ଆଣ୍ଟିଜେନ ସହିତ ଖାପ୍‌ ଖାଏ ।

ଆମ ଶରୀରର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ 10 ହଜାର ଆକାର, ପ୍ରକାର ଓ ରଙ୍ଗର ଆଣ୍ଟିବଡି ରହିଛି । ଯଦି ଶରୀର କ୍ଷତି ସାଧନ କରୁଥିବା କୌଣସି ପାଥୋଜେନ ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କରେ, ତେବେ ତାକୁ ଶତ୍ରୁଭାବେ ଚିହ୍ନଟ କରି ଆମର ଶରୀରର ପ୍ରାକୃତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନିଜ ପାଖରେ ମହଜୁଦ ଥିବା ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ମଧ୍ୟରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧକ ବାହାର କରି ତାହାର ମୁକାବିଲା କରେ । ଯେତେବେଳେ ଉପଯୁକ୍ତ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତିର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ପାଥୋଜେନ ଆସେ ତାହା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥାଏ ଏବଂ ମଣିଷକୁ ଆଉ ସଂକ୍ରମିତ କରେ ନାହିଁ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ମ୍ୟାଚିଂ କୁହାଯାଏ ।

ତେବେ ମାଇକ୍ରୋ ଅର୍ଗାନିଜିମ୍‌ ଯଦି କୋଭିଡ-19 ଭଳି ଅପରିଚିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ପ୍ରଥମଥର ପାଇଁ ଏହା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ ଶରୀରରେ ଥିବା ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ପାଖରେ ତାହାର ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଅସ୍ତ୍ର ନଥାଏ; କିନ୍ତୁ କାଳକ୍ରମେ ଶରୀର ଏହି ଆଣ୍ଟିବଡି ତିଆରି କରେ ଏବଂ ଏହି ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ତାହା ଆଣ୍ଟିବଡିଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହି ଆଣ୍ଟିବଡି ସୃଷ୍ଟି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମଣିଷର ସଂକ୍ରମଣ ସ୍ୱଳ୍ପ କିମ୍ବା ଗୁରୁତର ହୋଇଥାଏ । ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶକ୍ତିଶାଳୀ ରହିଲେ ବାହ୍ୟ ଜୀବାଣୁ ବା ଭୂତାଣୁକୁ ଶୀଘ୍ର ନଷ୍ଟ କରିଥାଏ  ଏବଂ ସଂକ୍ରମଣ ଦୂର କରିହୁଏ ।

ଟିକା ଏକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯଦ୍ଦ୍ୱାରା ମଣିଷ ଶରୀରରେ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ପ୍ରବେଶ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଜୀବାଣୁର ଆଣ୍ଟିଜେନଗୁଡିକୁ ଶରୀର ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଲେ ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଶରୀରରେ ଆଣ୍ଟିବଡି  ପେୟାରିଂର ବିକାଶ ସହିତ ଇମୋଲୋଜିକାଲ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏଥିପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପଦ୍ଧତି ରହିଛି । କରୋନା ଭୂତାଣୁ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହାର ଆଣ୍ଟିଜେନକୁ ମଣିଷର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଇ ଶରୀରରେ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ ସୁଦୃଢ କରାଯାଉଛି । ଏଥିପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ଆନୁବଂଶିକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଟେକ୍‌ନୋଲଜି ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି । ଭାରତରେ ଯେଉଁ ଦୁଇ ପଦ୍ଧତିରେ ଏହି ଟିକା ତିଆରି କରାଯାଉଛି, ତାହା ଇନ୍‌ଆକ୍ଟିଭେଟେଡ ଭାଇରସ୍‌ ଓ ଡିଏନ୍‌ଏ ପ୍ଲାଜମିଡ ପଦ୍ଧତିରେ ବିକଶିତ ।

ଏସବୁ ଟିକା କାମ କରେ କିପରି

ଆମେ ସମସ୍ତ ଭୂତାଣୁକୁ ତାପ କିମ୍ବା ଫର୍ମାଲଡିହାଇଡ ବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ନିଷ୍କ୍ରିୟ କିମ୍ବା ନିଃଶେଷ କରିପାରିବା । ତେବେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଆଣ୍ଟିଜେନ ମଲିକୁଲାର ଷ୍ଟ୍ରକ୍ଚର ଅକ୍ଷୁଣ୍ଣ ରହିବ । ଏହି ନିଷ୍କ୍ରିୟ ଭୂତାଣୁ ଆଉ ସଂକ୍ରମଣ କିମ୍ବା ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ସମର୍ଥ ହେବେ ନାହିଁ କାରଣ ସେସବୁର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନଥିବ । ଭାରତ ବାୟୋଟେକ୍‌ର କୋଭାକ୍‌ସିନ ଟିକା ଏହି ଭୂତାଣୁକୁ ବ୍ୟବହାର କରୁଛି । କରୋନା ଆକ୍ରାନ୍ତ ଜଣେ ରୋଗୀଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା କରାଯାଇଥିବା ଭୂତାଣୁକୁ ଜାତୀୟ ଭୂତାଣୁ ବିଦ୍ୟା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ବିକଶିତ କରି ଇନଆକ୍ଟିଭେଟେଡ ଭାଇରସ୍‌ ଭେକ୍‌ସିନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଛି ।

କରୋନା ଭୂତାଣୁର ଉପରିଭାଗରେ ଯେଉଁ ସ୍ପାଇକ (କ୍ଷୁଦ୍ର ଖୁଣ୍ଟି) ସବୁ ରହିଛି ତାହା ପ୍ରୋଟିନରେ ଆଛାଦିତ । ଏହି ଭୂତାଣୁ ମଣିଷ ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ଏହି ପ୍ରୋଟିନଯୁକ୍ତ ସ୍ପାଇକଗୁଡିକ ଶ୍ୱାସତନ୍ତ୍ରର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ଅଠାପରି କାମୁଡି ଧରେ । ଏହାପରେ ଏହି ଭୂତାଣୁ ମଣିଷର ବିଭିନ୍ନ କୋଷକୁ ଆକ୍ରାନ୍ତ କରି ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ । ଭୂତାଣୁର ଜୀବନ ନାଟିକା ହେଉଛି ଏହି ସ୍ପାଇକ । ସେହିଗୁଡିକୁ ଅକାମୀ କରିଦେଲେ ଏହାର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟେ । ଗୋଟିଏ କରୋନ ଭୂତାଣୁ ମଣିଷ ଶରୀରେ ଥରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ 10 ଘଣ୍ଟାରେ ଏହାର ଏକ ହଜାର ପ୍ରତିରୂପ ସୃଷ୍ଟି କରି ମଣିଷର ସମଗ୍ର କୋଷ ବ୍ୟବସ୍ଥାକୁ କାବୁ କରିନିଏ ଏବଂ ଶେଷରେ ରୋଗୀକୁ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପକାଏ । ଏବେ ଯେଉଁ ଟିକା ବିକଶିତ ହେଉଛି ତାହା ଏହି ସ୍ପାଇକ୍‌ ପ୍ରୋଟିନକୁ ନଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ । ଏହା ଫଳରେ ଭୂତାଣୁ କୋଷକୁ କାମୁଡି ଧରିପାରିବ ନାହିଁ କିମ୍ବା ନିଜର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ ନାହିଁ ।

ସ୍ପାଇକ ପ୍ରୋଟିନର ଜେନୋମିକ୍‌ କୋଡକୁ ଏକ ନିରୀହ ଡିଏନ୍‌ଏ ପ୍ଲାଜମିଡ ସହ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ । ଏହି ପରିବର୍ଦ୍ଧିତ ପ୍ଲାଜମିଡ ଡିଏନ୍‌ଏ ଭାଇରାଲ ସ୍ପାଇକ ପ୍ରୋଟିନର ଜେନେଟିକ କୋଡକୁ ମଣିଷ କୋଷରେ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଏ । ଏହା ପରେ ସେଲୁଲାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଡିଏନ୍‌ଏର ଅନୁବାଦ କରି ଜେନୋମରେ ଏନ୍‌କୋଡ ହୋଇଥିବା ଭାଇରାଲ ପ୍ରୋଟିନ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଏ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମଣିଷର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବିଜାତିକ ପ୍ରୋଟିନକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ଏହା ବିରୋଧରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଆଣ୍ଟିବଡି ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହି ଟିକା ନେବା ପରେ ଆମେ ଯଦି କୌଣସି ସମୟରେ କରୋନା ଭୂତାଣୁ ଦ୍ୱାରା ସଂକ୍ରମିତ ହେବା, ସେତେବେଳେ ସ୍ପାଇକ ପ୍ରୋଟିନକୁ ଠାବ କରି ଶରୀରରୁ ତୁରନ୍ତ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହେବ । ଫଳରେ ଭୂତାଣୁକୁ ଏହି ପ୍ରତିରୋଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଦ୍ୱାରା ତୁରନ୍ତ ନିଃଶେଷ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହା ଫଳରେ ମଣିଷ ସଂକ୍ରମିତ ହେବନି କିମ୍ବା ରୋଗ ମହାମାରୀ ରୂପ ନେବନାହିଁ ।

**********