पत्र सूचना कार्यालय

હાઇલાઇટ્સ

પરિચય

DHRUV64ના લોન્ચ સાથે ભારતે તેની સેમિકન્ડક્ટર સફરમાં એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્ન હાંસલ કર્યું છે. તે માઇક્રોપ્રોસેસર ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ (MDP) હેઠળ સેન્ટર ફોર ડેવલપમેન્ટ ઓફ એડવાન્સ્ડ કમ્પ્યુટિંગ (C-DAC) દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ સંપૂર્ણ સ્વદેશી માઇક્રોપ્રોસેસર છે. DHRUV64 દેશને વિશ્વસનીય, સ્વદેશી પ્રોસેસર ટેકનોલોજી પ્રદાન કરે છે. તે વ્યૂહાત્મક અને વ્યાપારી એપ્લિકેશનોને ટેકો આપવા સક્ષમ છે. આ ભારત દ્વારા અદ્યતન ચિપ ડિઝાઇનમાં આત્મનિર્ભરતાના પ્રયાસમાં એક મોટી પ્રગતિ દર્શાવે છે.

DHRUV64 આધુનિક સ્થાપત્ય સુવિધાઓ સાથે બનાવવામાં આવ્યું છે. તે ઉચ્ચ કાર્યક્ષમતા, સુધારેલ મલ્ટીટાસ્કીંગ ક્ષમતા અને સુધારેલ વિશ્વસનીયતા પ્રદાન કરે છે. તેની અદ્યતન ડિઝાઇન બાહ્ય હાર્ડવેર સિસ્ટમ્સની વિશાળ શ્રેણી સાથે સીમલેસ એકીકરણને સક્ષમ કરે છે. પ્રોસેસરનું આધુનિક બાંધકામ ઉચ્ચ-પ્રદર્શન ચિપ્સ માટે ઉપયોગમાં લેવાતી તકનીકોનો લાભ લે છે. આ DHRUV64ને 5G ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, ઓટોમોટિવ સિસ્ટમ્સ, કન્ઝ્યુમર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, ઔદ્યોગિક ઓટોમેશન અને ઇન્ટરનેટ ઓફ થિંગ્સ (IoT) જેવા ક્ષેત્રો માટે યોગ્ય બનાવે છે.

ભારત માટે DHRUV64નું વ્યૂહાત્મક મહત્વ

DHRUV64 એ સુરક્ષિત અને આત્મનિર્ભર સેમિકન્ડક્ટર ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાના ભારતના પ્રયાસોમાં એક મુખ્ય સીમાચિહ્નરૂપ છે. તે અદ્યતન પ્રોસેસર વિકાસમાં દેશની સ્વદેશી ક્ષમતાઓને મજબૂત બનાવે છે. તે મહત્વપૂર્ણ ડિજિટલ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને ટેકો આપે છે અને તેથી, આયાતી માઇક્રોપ્રોસેસર્સ પર લાંબા ગાળાની નિર્ભરતા ઘટાડે છે.

ભારત વિશ્વભરમાં ઉત્પાદિત તમામ માઇક્રોપ્રોસેસર્સમાંથી લગભગ 20% ઉપયોગ કરે છે. DHRUV64નો વિકાસ ભારતમાં સેમિકન્ડક્ટર ઇકોસિસ્ટમને આગળ વધારવા માટે સંપૂર્ણપણે આધુનિક પ્રોસેસર પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરવા માટે ભારતના વિશાળ પ્રતિભા આધારનો ઉપયોગ કરે છે.

DHRUV64 પહેલા, ભારતે તાજેતરના વર્ષોમાં તેના સ્વદેશી માઇક્રોપ્રોસેસર વિકાસ ઇકોસિસ્ટમનું વિસ્તરણ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. મુખ્ય ઉદાહરણોમાં સામેલ છે:

• SHAKTI (2018, IIT મદ્રાસ): વ્યૂહાત્મક, અવકાશ અને સંરક્ષણ એપ્લિકેશનો માટે રચાયેલ;
• AJIT (2018, IIT બોમ્બે): ઔદ્યોગિક અને રોબોટિક્સ એપ્લિકેશનો માટે માઇક્રોપ્રોસેસર;
• VIKRAM (2025, ISRO–SCL): નેવિગેશન, માર્ગદર્શન અને મિશન કામગીરી જેવા અવકાશ એપ્લિકેશનો માટે વિકસિત પ્રોસેસર; ભારે જગ્યાની પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવા માટે રચાયેલ;
• THEJAS64 (2025, C-DAC): ઔદ્યોગિક ઓટોમેશન માટે રચાયેલ.
• શક્તિ (2018, IIT મદ્રાસ): વ્યૂહાત્મક, અવકાશ અને સંરક્ષણ એપ્લિકેશનો માટે રચાયેલ;

શક્તિ, અજીત, વિક્રમ, THEJAS અને હવે DHRUV64 જેવા સ્વદેશી પ્રોસેસરોનો વિકાસ વ્યૂહાત્મક રીતે મહત્વપૂર્ણ છે. આ પ્રોસેસરો ભારતીય પ્રોસેસર ઇકોસિસ્ટમના નિર્માણને પ્રોત્સાહન આપે છે.

ભારતના R&D અને નવીનતા પર DHRUV64ની અસર

• DHRUV64 એક સ્થાનિક માઇક્રોપ્રોસેસર ટેકનોલોજી પ્રદાન કરે છે જે સ્ટાર્ટઅપ્સ, શિક્ષણવિદો અને ઉદ્યોગોને વિદેશી પ્રોસેસરો પર આધાર રાખ્યા વિના સ્વદેશી કમ્પ્યુટિંગ ઉત્પાદનો બનાવવા, પરીક્ષણ કરવા અને સ્કેલ કરવા સક્ષમ બનાવવા માટે રચાયેલ છે.
• DHRUV64 ઓછા ખર્ચે નવા સિસ્ટમ આર્કિટેક્ચર માટે પ્રોટોટાઇપ વિકાસને સમર્થન આપે છે.
• ભારતમાં પહેલાથી જ વિશ્વના 20% ચિપ ડિઝાઇન એન્જિનિયરો છે. DHRUV64 કુશળ સેમિકન્ડક્ટર ચિપ વ્યાવસાયિકોની મજબૂત પાઇપલાઇન બનાવવામાં વધુ મદદ કરે છે.
• DHRUV64ની સફળતા ધનુષ અને ધનુષ+ પ્રોસેસરો માટે રોડમેપને વેગ આપે છે. તેઓ હવે વિકાસમાં છે.

DHRUV64 રોલઆઉટ અને ભારતનો ડિજિટલ ઇન્ડિયા RISC-V (DIR-V) પ્રગતિ

ભારત સરકારે આત્મનિર્ભર ભારતના વિઝનને આગળ વધારવા માટે ડિજિટલ ઇન્ડિયા RISC-V (DIR-V) પ્રોગ્રામ શરૂ કર્યો. તેનો ઉદ્દેશ્ય ભારતને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સિસ્ટમ ડિઝાઇન અને મેન્યુફેક્ચરિંગ (ESDM) માટે વૈશ્વિક હબ તરીકે સ્થાપિત કરવાનો છે. આ પહેલ RISC-V-આધારિત માઇક્રોપ્રોસેસરનો સંપૂર્ણ પોર્ટફોલિયો વિકસાવે છે. આ પ્રોસેસર્સ ઉદ્યોગ, વ્યૂહાત્મક ક્ષેત્રો અને ગ્રાહક ટેકનોલોજીમાં એપ્લિકેશનોને શક્તિ આપશે.

RISC-V એક ખુલ્લું પ્લેટફોર્મ છે અને ભારત માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

RISC-V એક ખુલ્લું સ્ત્રોત છે જે ચિપ ડિઝાઇન માટે સૂચનાઓનો સમૂહ પૂરો પાડે છે. તેની કોઈ લાઇસન્સિંગ જવાબદારીઓ નથી, અને ઉત્પાદન ઉદ્યોગો, સ્ટાર્ટઅપ્સ અને સંશોધન સંસ્થાઓ દ્વારા શેર કરાયેલ નવીનતાઓ પાઇપલાઇનમાં ઉમેરી શકાય છે.

• વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ઉપયોગ માટે DIR-V પ્રોગ્રામ હેઠળ સ્વદેશી માઇક્રોપ્રોસેસર્સની સંપૂર્ણ ચિત્ર બનાવવામાં મદદ કરે છે.
• તે શેર કરેલ નવીનતા માટે સામાન્ય સાધનો અને ધોરણોને પ્રોત્સાહન આપે છે, કંપનીઓ વચ્ચે અને કંપનીઓની અંદર સહયોગમાં સુધારો કરે છે.

DHRUV64 ભારતના સ્વદેશી ચિપ રોડમેપને આગળ ધપાવી રહ્યું છે.

DHRUV64નું લોન્ચિંગ ભારતના સ્વ-નિર્ભર માઇક્રોપ્રોસેસર ઇકોસિસ્ટમને ગોઠવવા તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. ઓપન-સોર્સ બિલ્ડર્સનો ઉપયોગ કરીને, DHRUV64 લાઇસન્સિંગ જવાબદારીઓને દૂર કરે છે. આ બધા પ્લેટફોર્મ પર લાંબા ગાળાના ઉપયોગને સમર્થન આપે છે.

DHRUV64 એ DIR-V પ્રોગ્રામ હેઠળ ઉત્પાદિત ત્રીજી ચિપ છે, જેનો પ્રાથમિક ધ્યેય ભારતમાં ભવિષ્ય માટે તૈયાર માઇક્રોપ્રોસેસરનું ઉત્પાદન કરવાનો છે.

• પહેલી ચિપ, THEJAS32, મલેશિયામાં સિલ્ટેરા સુવિધા ખાતે બનાવવામાં આવી હતી.
• બીજી ચિપ, THEJAS64, સેમિકન્ડક્ટર લેબ્સ (SCL) ખાતે સ્થાનિક રીતે બનાવવામાં આવી હતી.
• વધુમાં, DHANUSH64 અને DHANUSH64+ સિસ્ટમ્સ ઓન અ ચિપ (SoC) ડિઝાઇન, અમલીકરણ અને આર્કિટેક્ચરમાં અલગ રહે છે.

DHRUV64 ભારતની સ્વદેશી માઇક્રોપ્રોસેસર ટેકનોલોજી વિકસાવવાની મજબૂત ક્ષમતાઓ પર આધારિત છે. DIR-V ફર્સ્ટની સતત પ્રગતિ દેશની સર્કિટરીને વિસ્તૃત-સ્પેક્ટ્રમ માઇક્રોપ્રોસેસર ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા માટે વિસ્તૃત કરે છે. [1]

પ્રોસેસર વિકાસને પ્રોત્સાહન આપતી સંસ્થાકીય ઇકોસિસ્ટમ

એક મજબૂત સેમિકન્ડક્ટર ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાના ભારતના પ્રયાસોને મુખ્ય રાષ્ટ્રીય એજન્સીઓ દ્વારા સંચાલિત સંકલિત સંસ્થાકીય માળખા દ્વારા સમર્થન આપવામાં આવે છે. આ સંસ્થાઓ સ્વદેશી પ્રોસેસર ડિઝાઇન અને વિકાસને સક્ષમ બનાવતી નીતિ દિશા અને કાર્યક્રમ સપોર્ટ પૂરો પાડે છે.

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલય (MeitY): MeitY ભારતના પ્રોસેસર અને સેમિકન્ડક્ટર પહેલને આગળ વધારવામાં કેન્દ્રિય ભૂમિકા ભજવે છે. તે માઇક્રોપ્રોસેસર ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ, DIR-V, C2S અને ઇન્ડિયા સેમિકન્ડક્ટર મિશન જેવી યોજનાઓ હેઠળ નીતિ સપોર્ટ, ભંડોળ અને લાંબા ગાળાના આયોજન દ્વારા રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમોનું માર્ગદર્શન આપે છે. આ પગલાંએ દેશના ડિઝાઇન ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવ્યું છે અને સ્વદેશી પ્રોસેસર વિકાસમાં સતત પ્રગતિને સક્ષમ બનાવી છે.

C-DAC: C-DAC ભારતના સ્વદેશી પ્રોસેસર્સની ડિઝાઇનનું નેતૃત્વ કરે છે. તે MeitYના મુખ્ય કાર્યક્રમો હેઠળ પ્રોસેસર બૌદ્ધિક ગુણધર્મો (IPs), સિસ્ટમ-ઓન-ચિપ્સ (SoCs), વિકાસ બોર્ડ અને સંબંધિત સાધનો બનાવે છે, જે સંપૂર્ણ સ્થાનિક પ્રોસેસર ઇકોસિસ્ટમના વિકાસને ટેકો આપે છે. સંસ્થા હવે RISC-V રોડમેપ, ધનુષ અને ધનુષ+માં આગામી પ્રોસેસર્સ પર કામ આગળ વધારી રહી છે. આ આવનારા પ્રોસેસર્સ ભારતના સ્થાનિક RISC-V ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવશે અને વ્યૂહાત્મક અને વ્યાપારી ઉપયોગ માટે ઉપલબ્ધ સ્વદેશી વિકલ્પોની શ્રેણીને વિસ્તૃત કરશે તેવી અપેક્ષા છે.

સ્વદેશી ચિપ ડિઝાઇનને ટેકો આપતા મુખ્ય રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમો

ભારત સરકારે ડિઝાઇન ક્ષમતાઓને મજબૂત બનાવવા, સંશોધન માળખાગત સુવિધાઓનો વિસ્તાર કરવા અને શૈક્ષણિક, સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ઉદ્યોગમાં નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે મુખ્ય કાર્યક્રમો શરૂ કર્યા છે.

ભારત સેમિકન્ડક્ટર મિશન (ISM): ડિસેમ્બર 2021માં MeitY હેઠળ શરૂ કરાયેલ, ભારત સેમિકન્ડક્ટર મિશન (ISM) માળખાગત સહાય પૂરી પાડે છે અને દેશમાં મોટા સેમિકન્ડક્ટર રોકાણો આકર્ષવા માટે વૈશ્વિક કંપનીઓ સાથે કામ કરે છે. 2025 સુધીમાં, મિશને છ રાજ્યોમાં દસ પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપી છે, જેની કુલ રોકાણ પ્રતિબદ્ધતા ₹1.60 લાખ કરોડ છે.[2] ISM દ્વારા, ભારત વૈશ્વિક સેમિકન્ડક્ટર ઇકોસિસ્ટમમાં પોતાને એક સ્પર્ધાત્મક ખેલાડી તરીકે સ્થાપિત કરી રહ્યું છે.

ડિજિટલ ઇન્ડિયા RISC-V (DIR-V) પ્રોગ્રામ: એપ્રિલ 2022માં શરૂ કરાયેલ, ડિજિટલ ઇન્ડિયા RISC-V (DIR-V) પ્રોગ્રામે ભારતના સ્વદેશી ચિપ ડિઝાઇન પ્રયાસોને આગળ વધારવામાં કેન્દ્રિય ભૂમિકા ભજવી છે. આનાથી ભારતમાં અદ્યતન RISC-V પ્રોસેસર્સનો વિકાસ શક્ય બન્યો. આ કાર્યક્રમનો હેતુ સંશોધકો, સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ઉદ્યોગને એક શેર કરેલ ડિઝાઇન ઇકોસિસ્ટમમાં એકસાથે લાવવાનો, સહયોગ અને નવીનતામાં સુધારો કરવાનો છે.

ચિપ્સ ટુ સ્ટાર્ટઅપ્સ (C2S) પ્રોગ્રામ: 2022માં MeitY દ્વારા શરૂ કરાયેલ C2S પ્રોગ્રામ, 113 સંસ્થાઓમાં અમલમાં મુકાયેલ ક્ષમતા-નિર્માણ પહેલ છે, જેમાં 100 શૈક્ષણિક અને સંશોધન અને વિકાસ સંસ્થાઓ અને 13 સ્ટાર્ટઅપ્સ અને MSMEનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રોગ્રામનું બજેટ પાંચ વર્ષના સમયગાળામાં ₹250 કરોડ છે. C2S પ્રોગ્રામનો ઉદ્દેશ્ય 85,000 ઉદ્યોગ-તૈયાર માનવશક્તિ બનાવવાનો અને દેશમાં એક જીવંત ફેબલેસ ચિપ ડિઝાઇન ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાનો છે. [3]

ડિઝાઇન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (DLI) યોજના: 2021માં શરૂ કરાયેલ, DLI યોજનાનો હેતુ 5 વર્ષના સમયગાળામાં ઇન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ (ICs), ચિપસેટ્સ, સિસ્ટમ્સ ઓન ચિપ્સ (SoCs), સિસ્ટમ અને IP કોર અને સેમિકન્ડક્ટર-સંબંધિત ડિઝાઇનના વિકાસ અને જમાવટના વિવિધ તબક્કાઓ પર નાણાકીય પ્રોત્સાહનો અને ડિઝાઇન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સપોર્ટ પૂરો પાડવાનો છે.[4]

ભારતીય નેનોઇલેક્ટ્રોનિક્સ યુઝર્સ પ્રોગ્રામ - આઇડિયા ટુ ઇનોવેશન (INUP-i2i): MeitY દ્વારા શરૂ કરાયેલ, આ પ્રોગ્રામ સંશોધકો, વિદ્યાર્થીઓ અને સ્ટાર્ટઅપ્સને અગ્રણી સંસ્થાઓમાં રાષ્ટ્રીય નેનોફેબ્રિકેશન સુવિધાઓની ઍક્સેસ પ્રદાન કરે છે. તે ચિપ અને ડિવાઇસ ફેબ્રિકેશનમાં હાથથી તાલીમ પૂરી પાડે છે, જે નવીનતાઓને સેમિકન્ડક્ટર ઘટકો કેવી રીતે બનાવવામાં આવે છે તે સમજવામાં મદદ કરે છે. કુલ 49 પરિચય વર્કશોપ, 42 હાથથી તાલીમ વર્કશોપ, 36 ઔદ્યોગિક તાલીમ અને 10 હેકાથોનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. 8,000 થી વધુ કુશળ વ્યક્તિઓને તાલીમ આપવામાં આવી છે, અને આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ આશરે 348 ટૂંકા ગાળાના અને 220 મધ્ય-ગાળાના R&D પ્રોજેક્ટ્સને સમર્થન આપવામાં આવી રહ્યું છે.[5]

નિષ્કર્ષ

સ્વદેશી પ્રોસેસર વિકાસમાં ભારતની પ્રગતિ સેમિકન્ડક્ટર ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર ભારત પ્રત્યે મજબૂત પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે. DHRUV64 પ્રોસેસર, DIR-V, C2S, ISM, DLI અને INUP-i2i જેવા રાષ્ટ્રીય કાર્યક્રમો દ્વારા સંચાલિત અને સમર્થિત, એડવાન્સ્ડ પ્રોસેસર્સ ડિઝાઇન, વિકાસ અને પ્રોટોટાઇપ કરવાની દેશની વધતી જતી ક્ષમતા દર્શાવે છે. MeitY, C-DAC, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને ઉદ્યોગ વચ્ચે સંકલિત પ્રયાસો દ્વારા, ભારત અદ્યતન તકનીકોમાં લાંબા ગાળાના નેતૃત્વ માટે જરૂરી પ્રતિભા, સંશોધન શક્તિ અને માળખાગત સુવિધાઓનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. THEJAS32 થી DHRUV64 સુધીની પ્રગતિ અને ધનુષ અને ધનુષ+નો ચાલુ વિકાસ, સ્વદેશી પ્રોસેસર નવીનતા અને તકનીકી સ્વનિર્ભરતા તરફ એક આત્મવિશ્વાસપૂર્ણ રાષ્ટ્રીય માર્ગ દર્શાવે છે.

સંદર્ભ

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને આઇટી મંત્રાલય

• https://www.meity.gov.in/static/uploads/2024/12/10fcadec462c330211502fed3d24ea83.pdf
• https://www.pib.gov.in/PressReleaseIframePage.aspx?PRID=1946003&reg=3&lang=2
• https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2159727&reg=3&lang=2

ભારત સેમિકન્ડક્ટર મિશન

• https://ism.gov.in/design-linked-incentive

પ્રેસ ઇન્ફોર્મેશન બ્યુરોના બેકગ્રાઉન્ડર્સ

• https://www.pib.gov.in/FactsheetDetails.aspx?Id=149242&reg=3&lang=2

VEGA પ્રોસેસર્સ

• https://vegaprocessors.in/

ખાસ સેવા અને સુવિધાઓ

• https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2107709&reg=3&lang=2

ડિઝાઇન લિંક્ડ પ્રોત્સાહન

• https://chips-dli.gov.in/DLI/Faq

વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય

• https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1710134&reg=3&lang=2

રાજ્ય સભા

• https://sansad.in/getFile/annex/266/AU2938_TeCVaq.pdf?source=pqars

DHRUV64: ભારતનો પહેલો 1.0 GHz, 64-બીટ ડ્યુઅલ-કોર માઇક્રોપ્રોસેસર

SM/BS/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964@gmail.com