Press Note Details: Press Information Bureau

Social Welfare

ತ್ಯಾಜ್ಯದಿಂದ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆಃ ಭಾರತದ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಪ್ರಯಾಣ

Posted On: 19 NOV 2025 2:08PM

ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು

ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್‌ ಗ್ರಾಮಗಳು 5,67,708 ಕ್ಕೆ ಏರಿದ್ದು, ಇದು 467% ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದೆ.

ನವೆಂಬರ್ 2025 ರವರೆಗೆ 4692 ನಗರಗಳು ಒಡಿಎಫ್ (ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ) ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ.

ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತವನ್ನು 2019 ರಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಅವಲೋಕನ

ಸುರಕ್ಷಿತ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ನೈರ್ಮಲ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ, ಘನತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸುಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸುಧಾರಿತ ನೈರ್ಮಲ್ಯವು ನೀರಿನಿಂದ ಹರಡುವ ರೋಗಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಸುರಕ್ಷತೆ, ಗೌಪ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಬಲೀಕರಣವನ್ನೂ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇಂದಿನ ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ, ಕ್ಷಿಪ್ರ ನಗರೀಕರಣ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಅಸಮಾನತೆಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ, ಸುರಕ್ಷಿತ ನೈರ್ಮಲ್ಯವು ಮಾನವ ಘನತೆ, ಸಮುದಾಯದ ಯೋಗಕ್ಷೇಮ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಅಡಿಪಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ.

ವಿಶ್ವ ಶೌಚಾಲಯ ದಿನ

ಜಾಗತಿಕ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುರಕ್ಷಿತ ಶೌಚಾಲಯಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನವೆಂಬರ್ 19 ರಂದು ವಿಶ್ವ ಶೌಚಾಲಯ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು 2013 ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಆಚರಣೆಯಾಗಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಆರೋಗ್ಯ, ಘನತೆ, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಹೇಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂಬುದನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿ 6: ಶುದ್ಧ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು 2030 ರೊಳಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿದೆ.

ಭಾರತದ ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ಯುಎನ್‌ಐಸಿಇಎಫ್‌ ನಂತಹ ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಅಭಿಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಮವು ಜಾಗತಿಕ ಗುರಿಗಳಿಗೆ ಹೇಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಬಲ್ಲದು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವ ಶೌಚಾಲಯ ದಿನವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಭಾರತವು ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ ಯಶಸ್ಸಿನ ಕಥೆಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಿದೆ.

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಮಾದರಿ

ದೇಶಾದ್ಯಂತ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಹಲವಾರು ಮಹತ್ವದ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ. ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿದ್ದು, ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಹಾಗೂ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ಭಾರತವು ತನ್ನ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಅಭಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ವಚ್ಛತಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದೆ.

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಪ್ರಾರಂಭ (2014): 2014ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2 ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾದ ಈ ಮಿಷನ್ ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಘನ ಹಾಗೂ ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಎರಡು ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಎಸ್‌ಬಿಎಂ - ಗ್ರಾಮೀಣ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಬಿಎಂ - ನಗರ. ಈ ಉಪಕ್ರಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2019 ರಲ್ಲಿ, ಎಲ್ಲಾ ಹಳ್ಳಿಗಳು, ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.

SBM ಹಂತ Iರ ಗಮನಾರ್ಹ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು:

ಆರೋಗ್ಯ ಲಾಭಗಳು: ಸುಧಾರಿತ ನೈರ್ಮಲ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, WHO ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ 2014 ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ 2019 ರಲ್ಲಿ 3,00,000 ಅತಿಸಾರದಿಂದಾಗುವ ಸಾವುಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ.
ಆರ್ಥಿಕ ಉಳಿತಾಯ: ಒಡಿಎಫ್ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿನ ಕುಟುಂಬಗಳು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಬಂಧಿತ ವೆಚ್ಚಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಸುಮಾರು ₹50,000 ರಷ್ಟು ಉಳಿತಾಯ ಮಾಡಿವೆ.
ಪರಿಸರ ರಕ್ಷಣೆ: ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಜಲ ಮಾಲಿನ್ಯದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಇಳಿಕೆ ದಾಖಲಾಗಿದೆ.
ಮಹಿಳೆಯರ ಸುರಕ್ಷತೆ ಮತ್ತು ಘನತೆ: ಶೌಚಾಲಯ ಪ್ರವೇಶ ವಿಸ್ತರಣೆಯೊಂದಿಗೆ, 93% ಮಹಿಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಈ ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಎಸ್‌ಎಬಿಎಂ (ಗ್ರಾಮೀಣ) ಹಂತ II ಒಡಿಎಫ್ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು 'ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವಚ್ಛತೆ' ಸಾಧಿಸಲು ಸಮಗ್ರ ಘನ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಎಸ್‌ಬಿಎಂ (ಗ್ರಾಮೀಣ) ಹಂತ II ಅನ್ನು 2020 ರಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರ ಉದ್ದೇಶ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ಪ್ರವೇಶ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುವುದು, ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್ ಮಾದರಿಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶವೆಂದರೆ ಹಳ್ಳಿಗಳ ಒಡಿಎಫ್ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸುಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಘನ ಹಾಗೂ ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು, ಎಲ್ಲಾ ಹಳ್ಳಿಗಳನ್ನು ಒಡಿಎಫ್ ಸುಸ್ಥಿರತೆ, ಘನ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್ ಮಾದರಿಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು.

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಗ್ರಾಮ

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಗ್ರಾಮವನ್ನು, ತನ್ನ ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ, ಘನ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛವಾಗಿರುವ ಗ್ರಾಮ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ 3 ಪ್ರಗತಿಪರ ಹಂತಗಳು ಇವೆ:

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಆಕಾಂಕ್ಷಿ: ಒಡಿಎಫ್‌ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು, ಘನ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಅಥವಾ ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಮ.

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಏರುತ್ತಿರುವ: ಒಡಿಎಫ್‌ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು, ಘನ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಮ.

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಮಾದರಿ: ಒಡಿಎಫ್‌ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು, ಘನ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ದ್ರವ ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಮ; ಇದು ದೃಷ್ಟಿಗೋಚರ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಮಾಹಿತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ (ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ.

ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಪ್ರಗತಿಯು ಪ್ರವೇಶದಿಂದ ಸುಸ್ಥಿರತೆಯ ಕಡೆಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಗ್ರಾಮಗಳು ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಡುವುದರಿಂದ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿದು ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಮತ್ತು ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಮಾದರಿ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಿವೆ, ಇದು ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಬಲವಾದ ಸಮುದಾಯದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ, ನಗರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವು ಸಾಗುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿವೆ.

ಒಡಿಎಫ್‌ ಪ್ಲಸ್ ಪ್ಲಸ್

ಇದು ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚಾಲಯ ಇಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಶೌಚಾಲಯಗಳು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಮಲ ತ್ಯಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಒಳಚರಂಡಿಯನ್ನು ತೆರೆದ ಚರಂಡಿಗಳು ಅಥವಾ ಜಲಮೂಲಗಳಿಗೆ ಬಿಡದೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಗ್ರಾಮೀಣ ನೈರ್ಮಲ್ಯ (SBM-ಗ್ರಾಮೀಣ) ಪ್ರಗತಿ

ಭಾರತದ 95% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್ ಗ್ರಾಮಗಳು 467% ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡಿವೆ — ಡಿಸೆಂಬರ್ 2022 ರಲ್ಲಿ 1 ಲಕ್ಷದಿಂದ 5.67 ಲಕ್ಷ ಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿವೆ.

ಒಡಿಎಫ್ ಪ್ಲಸ್ ಮಾದರಿ ಗ್ರಾಮಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 4,85,818 ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ.

ನಗರ ನೈರ್ಮಲ್ಯ (SBM-ನಗರ) ಪ್ರಗತಿ

4,692 ನಗರಗಳು ಒಡಿಎಫ್ (ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ) ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ, 4,314 ನಗರಗಳು ಒಡಿಎಫ್+ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಮತ್ತು 1,973 ನಗರಗಳು ಒಡಿಎಫ್++ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ತಲುಪಿವೆ.

ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮನೆಯ ಶೌಚಾಲಯ:

ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಧಿಸಲಾಗಿದೆ: 108.62%
ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ: 63,74,355
ಮಿಷನ್ ಗುರಿ: 58,99,637

ಸಮುದಾಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶೌಚಾಲಯ:

ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಧಿಸಲಾಗಿದೆ: 125.46%
ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ: 6,38,826
ಮಿಷನ್ ಗುರಿ: 5,07,587

(as on 19.11.2025)

ನೀರು ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಸಮನ್ವಯ: ಎಎಂಆರ್‌ಯುಟಿ ಮತ್ತು ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್

ಅಟಲ್ ಮಿಷನ್ ಫಾರ್ ರೆಜುವೆನೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಅರ್ಬನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್ ನಂತಹ ಪೂರಕ ಯೋಜನೆಗಳು ನಗರ ಒಳಚರಂಡಿ ಮತ್ತು ಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಹರಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್ ಮನೆಗಳಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾಗಿ, ಈ ನೀತಿಗಳು ಸುಸ್ಥಿರತೆ, ಅಂತರ್ಗತತೆ ಮತ್ತು ಘನತೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತವೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೂಲಾಧಾರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ.

ಅಟಲ್ ಮಿಷನ್ ಫಾರ್ ರೆಜುವೆನೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಅರ್ಬನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್ ಅನ್ನು 2015 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ಒಳಚರಂಡಿ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೇಜ್ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಟಲ್ ಮಿಷನ್ ಫಾರ್ ರೆಜುವೆನೇಶನ್ ಅಂಡ್ ಅರ್ಬನ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ಮೇಷನ್ 2.0 ಅನ್ನು 2021 ರಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ನಗರ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. 500 ಎಎಂಆರ್‌ಯುಟಿ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಚರಂಡಿ ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೇಜ್ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು ಎಎಂಆರ್‌ಯುಟಿ 2.0 ರ ಪ್ರಮುಖ ಗಮನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

₹34,447 ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ 890 ಒಳಚರಂಡಿ/ಸೆಪ್ಟೇಜ್ ಯೋಜನೆಗಳು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದಿವೆ.

4,622 MLD (ದಿನಕ್ಕೆ ಮಿಲಿಯನ್ ಲೀಟರ್‌ಗಳು) ಹೊಸ/ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಒಳಚರಂಡಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಮರುಬಳಕೆ/ಪುನಃಬಳಕೆಗಾಗಿ 1,437 MLD ಸೇರಿದೆ.

ರಾಜ್ಯಗಳು/ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ₹68,461.78 ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ 586 ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

ಅನುಮೋದಿತ ಯೋಜನೆಗಳು 6,964 MLD STP (ಒಳಚರಂಡಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕ) ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತವೆ, ಇದರಲ್ಲಿ 1,938.96 MLD ಅನ್ನು ಮರುಬಳಕೆ/ಪುನಃಬಳಕೆಗಾಗಿ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ತೀರ್ಮಾನ

ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ಆಗಸ್ಟ್ 2019 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮನೆಗಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಸಾಕಷ್ಟು ಕುಡಿಯುವ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚ ಮುಕ್ತ (ಒಡಿಎಫ್) ಗ್ರಾಮಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಮೇಲೂ ಗಮನ ಹರಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಪಸಂಹಾರ

ಭಾರತದ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಪಯಣವು ಬಹಿರಂಗ ಶೌಚವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಜ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸುಸ್ಥಿರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವವರೆಗಿನ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ವಚ್ಛ ಭಾರತ್ ಮಿಷನ್, AMRUT, ಮತ್ತು ಜಲ ಜೀವನ್ ಮಿಷನ್ ನಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ, ದೇಶವು ಕೇವಲ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮೀರಿ, ಘನತೆ, ಅಂತರ್ಗತತೆ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಸ್ವಚ್ಛತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶೌಚಾಲಯ ದಿನದಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಈ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವುದಲ್ಲದೆ, ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಗುರಿ 6 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಜಾಗತಿಕ ಬದ್ಧತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸುರಕ್ಷಿತ ನೈರ್ಮಲ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸುತ್ತವೆ.