Press Information Bureau

ಪೀಠಿಕೆ

ಭಾರತದ ಇಂಧನ ಪರಿವರ್ತನೆ ಒಂದು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಹಂತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದೆ. ದೇಶವು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಮೇಲಿನ ತನ್ನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಶುದ್ಧ ಇಂಧನ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಇದು, 2047 ರ ವೇಳೆಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗುವ ಮತ್ತು 2070 ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿವ್ವಳ ಶೂನ್ಯ ಇಂಗಾಲ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಸಾಧಿಸುವ ತನ್ನ ದೂರದೃಷ್ಟಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ. ಈ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ, ಹಸಿರು ಜಲಜನಕವು ಒಂದು ಶುದ್ಧ, ಹೆಚ್ಚಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. ಇದು ಇಂಗಾಲವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಕಷ್ಟಕರವಾದ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಗಾಲ ಕಡಿತ ಮಾಡಲು, ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಆಮದು ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಇಂಧನ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಅವಕಾಶಗಳು ಮತ್ತು ಸವಾಲುಗಳಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಲು ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು 2023 ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಒಂದು ಛತ್ರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.

ಉದ್ದೇಶಗಳು

ಈ ಮಿಷನ್ ಕೇವಲ ಒಂದು ಇಂಧನ ಉಪಕ್ರಮಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ; ಇದು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕತೆ, ಆಮದು ಕಡಿತ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಇಂಧನ ಭದ್ರತೆಯ ಕಡೆಗಿನ ಒಂದು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ—ಇದು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ  ಜೋಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಗಳು ಅದೇ ಮಿತಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದರೆ (2 ಕೆ.ಜಿ. CO₂ ಸಮಾನ) ಇದನ್ನು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

2030ರ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಮಿಷನ್‌ಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆಂದೇ ಮೀಸಲಾದ ಸುಮಾರು 125 ಗಿಗಾವ್ಯಾಟ್  ಹೊಸ ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುವುದು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ₹8 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಗೂ ಅಧಿಕ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಮಿಷನ್‌ನಿಂದ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾದ ಪ್ರಮುಖ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಹೀಗಿವೆ: ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿ: 6 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ಆಮದು ಕಡಿತ: ₹1 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಮೊತ್ತದ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಆಮದು ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಇಳಿಕೆ: 2030 ರ ವೇಳೆಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಸುಮಾರು 50 MMT (50 ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್) ಹಸಿರುಮನೆ ಅನಿಲಗಳ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೇ 2025ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 19 ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಒಟ್ಟು ವಾರ್ಷಿಕ 8,62,000 ಟನ್‌ಗಳಷ್ಟು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, 15 ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ವಾರ್ಷಿಕ 3,000 ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್ (MW) ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಸರ್ (ವಿದ್ಯುದ್ವಿಭಜಕ) ತಯಾರಿಕಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಗತಿಯ ಜೊತೆಗೆ, ಭಾರತವು ಉಕ್ಕು, ಮೊಬಿಲಿಟಿ (ಸಂಚಾರ) ಮತ್ತು ಶಿಪ್ಪಿಂಗ್ (ಸಾಗಾಟ) ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ.

ಎನ್. ಜಿ. ಎಚ್. ಎಂ. ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಲಯವಾರು ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಠಾನ

ಜನವರಿ 2023 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2029-30 ರವರೆಗೆ ₹19,744 ಕೋಟಿಗಳ ಆರಂಭಿಕ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ (SIGHT) ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ₹17,490 ಕೋಟಿ, ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಗಳಿಗಾಗಿ ₹1,466 ಕೋಟಿ, ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ (R&D) ₹400 ಕೋಟಿ, ಮತ್ತು ಇತರ ಮಿಷನ್ ಘಟಕಗಳ ಕಡೆಗೆ ₹388 ಕೋಟಿ ಸೇರಿವೆ.

ಈ ಮಿಷನ್ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಆಧಾರಸ್ತಂಭಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ನೀತಿ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಕ ಚೌಕಟ್ಟು, ಬೇಡಿಕೆಯ ಸೃಷ್ಟಿ, ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ & ನಾವೀನ್ಯತೆ, ಮತ್ತು ಸಹಾಯಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಹಾಗೂ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ. ಈ ಎಲ್ಲ ಕ್ರಮಗಳು ಭಾರತವನ್ನು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕದ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ರಫ್ತಿಗೆ ಒಂದು ಜಾಗತಿಕ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಇರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಮಿಷನ್‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಹಸಿರು ಜಲಜನಕದ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯನ್ನು ವೇಗಗೊಳಿಸಲು, ದೇಶೀಯ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ರಫ್ತನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು, ನಿಯಂತ್ರಕ ಅನುಸರಣೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ-ಖಾಸಗಿ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಅನೇಕ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ.

i) ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ ಯೋಜನೆ: ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2029-30 ರವರೆಗೆ ₹ 17,490 ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದ ಈ ಹಣಕಾಸು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು, ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಬಳಸುವ ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋಲೈಸರ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ii) ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ: ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2025 ರಲ್ಲಿ, ನೂತನ ಮತ್ತು ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ಸಚಿವಾಲಯವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಬಂದರುಗಳನ್ನು (Ports) ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿರುವುದನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದೆ. ಅವುಗಳು: ದೀನ್‌ದಯಾಳ್ ಬಂದರು ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಗುಜರಾತ್), ವಿ.ಓ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಬಂದರು ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ತಮಿಳುನಾಡು), ಮತ್ತು ಪಾರಾದೀಪ್ ಬಂದರು ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಒಡಿಶಾ). ಈ ಕರಾವಳಿ ದ್ವಾರಗಳು ಉತ್ಪಾದನೆ, ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದ ರಫ್ತಿಗಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿತ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲಿವೆ.

iii) ಮಾನದಂಡಗಳು, ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆ: ಏಪ್ರಿಲ್ 2025ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಗ್ರೀನ್ ಹೈಡ್ರೋಜನ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ ಯೋಜನೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವು, ಸಂಪೂರ್ಣ ಉತ್ಪಾದನಾ ಚಕ್ರದಲ್ಲಿನ ಹಸಿರುಮನೆ ಅನಿಲಗಳ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜಲಜನಕವನ್ನು "ಹಸಿರು" ಎಂದು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮತ್ತು ನಿಗದಿತ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆ ಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾದ ಜಲಜನಕವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಎಂದು ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಲು ಈ ಯೋಜನೆಯು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಉತ್ಪಾದಕರು, ಖರೀದಿದಾರರು ಮತ್ತು ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ, ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಜಿಎಚ್‌ಸಿಐ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಯಾವುದೇ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವು (a) ಕೇಂದ್ರ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಸಬ್ಸಿಡಿ ಅಥವಾ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕಗಳನ್ನು ಪಡೆದರೆ, ಅಥವಾ (b) ದೇಶೀಯವಾಗಿ (ಭಾರತದಲ್ಲಿ) ಜಲಜನಕವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರೆ ಅಥವಾ ಬಳಸಿದರೆ, 'ಅಂತಿಮ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ' ಪಡೆಯುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿದೆ.

ಬ್ಯೂರೋ ಆಫ್ ಎನರ್ಜಿ ಎಫಿಶಿಯನ್ಸಿಯು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುವ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳಿಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಲು ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿರುವ ನೋಡಲ್ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವಾಗಿದೆ.

iv) ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಜಲಜನಕ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ: ಈ ಮಿಷನ್, ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಜಲಜನಕ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮೂಲಕ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ (R&D) ಸರ್ಕಾರಿ-ಖಾಸಗಿ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಉದ್ಯಮ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಹಯೋಗದ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಮೂಲಕ, ಸುಧಾರಿತ, ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಜಲಜನಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಇದನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮ ಎರಡರಿಂದಲೂ ಕೊಡುಗೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ R&D ನಿಧಿಯ ರಚನೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. SHIP ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, BARC, ISRO, CSIR, IITs, IISc ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾಲುದಾರರಂತಹ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಕ್ಕೂಟ ಆಧಾರಿತ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಸಿರು ಜಲಜನಕದ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಯಾದ್ಯಂತ ನಾವೀನ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವುದು ಇದರ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ.

ಮಿಷನ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾದ ₹400 ಕೋಟಿ R&D ಯೋಜನೆಯು ಈಗಾಗಲೇ ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಸುರಕ್ಷತಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು, ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಅನ್ವಯಗಳಂತಹ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ 23 ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಶಕ್ತಿ ತುಂಬುತ್ತಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಸಂಗ್ರಹಣೆ, ಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಗೆ ನವೀನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಸ್ಟಾರ್ಟ್‌ಅಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ₹100 ಕೋಟಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳ ಕರೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿ ಯೋಜನೆಗೆ ₹5 ಕೋಟಿ ವರೆಗೆ ಧನಸಹಾಯ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಜಲಜನಕ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಯಾದ್ಯಂತ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಜುಲೈ 2025 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾದ R&D ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತು ಸಹಯೋಗದ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್-ಭಾರತ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮಂಡಳಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 30 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಂಟಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದತ್ತು ಪಡೆಯುವ ಮಾರ್ಗಗಳು

ಈ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಯು ಕೇವಲ ನೀತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸಬ್ಸಿಡಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ; ಆದರೆ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು, ದೇಶೀಯ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಆಧಾರಿತ ಜಲಜನಕ ಹಾಗೂ ಫೀಡ್‌ಸ್ಟಾಕ್‌ ಅನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಉದ್ಯಮ, ಮೊಬಿಲಿಟಿ (ಸಂಚಾರ) ಮತ್ತು ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳಾದ್ಯಂತ ಅದರ ಅನ್ವಯಗಳನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಕೈಗಾರಿಕಾ ವಲಯ

ರಸಗೊಬ್ಬರಗಳು: ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನ ಆಧಾರಿತ ಫೀಡ್‌ಸ್ಟಾಕ್‌ಗಳನ್ನು ಹಸಿರು ಅಮೋನಿಯಾದೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುವುದು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ರಸಗೊಬ್ಬರ ಘಟಕಗಳಿಗೆ ಹಸಿರು ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯವರೆಗೆ ಪೂರೈಸಲು ಹರಾಜನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಒಟ್ಟು ಖರೀದಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ವಾರ್ಷಿಕ 7.24 ಲಕ್ಷ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಆಗಿದ್ದು, ಬೆಲೆಯು ಪ್ರತಿ ಕೆ.ಜಿ.ಗೆ ₹55.75 ಎಂದು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಸಂಸ್ಕರಣೆ: ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಆಧಾರಿತ ಜಲಜನಕವನ್ನು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕದೊಂದಿಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಬದಲಿಸಲು ಮಿಷನ್ ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತಿದೆ, ಇದು ಈ ಅಗತ್ಯ ಉದ್ಯಮದ ಇಂಗಾಲದ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಉಕ್ಕು: ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಡಿತ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಅನ್ವಯಿಕೆಗಳಿಗಾಗಿ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಉಕ್ಕಿನ ಉತ್ಪಾದಕರ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಐದು ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪೈಲಟ್‌ಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜಲಜನಕ ಆಧಾರಿತ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕೆಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮೊಬಿಲಿಟಿ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ

ರಸ್ತೆ ಸಾರಿಗೆ: ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ, 10 ವಿಭಿನ್ನ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ 37 ಜಲಜನಕ ವಾಹನಗಳು (ಬಸ್ಸುಗಳು ಮತ್ತು ಟ್ರಕ್‌ಗಳು) ಮತ್ತು 9 ಇಂಧನ ತುಂಬುವ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗುವ ವಾಹನಗಳಲ್ಲಿ 15 ಜಲಜನಕ ಇಂಧನ ಕೋಶ ಆಧಾರಿತ ವಾಹನಗಳು ಮತ್ತು 22 ಜಲಜನಕ ಆಂತರಿಕ ದಹನಕಾರಿ ಎಂಜಿನ್ ಆಧಾರಿತ ವಾಹನಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಸುಮಾರು ₹208 ಕೋಟಿ ಹಣಕಾಸು ನೆರವು ದೊರೆಯಲಿದೆ.

ಶಿಪ್ಪಿಂಗ್: ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಬಂದರು ಆಧಾರಿತ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2025 ರಲ್ಲಿ ವಿ.ಓ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಬಂದರುನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ₹25 ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದ, 10 Nm³/hr ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಈ ಘಟಕವು ಸ್ಥಳೀಯ ಅನ್ವಯಿಕೆಗಳಿಗಾಗಿ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಬೀದಿ ದೀಪಗಳು ಮತ್ತು ಇವಿ ಚಾರ್ಜಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಸೇರಿವೆ. ಸ್ವಚ್ಛ ಕಡಲ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಂಡ್ಲಾ ಮತ್ತು ತೂತುಕುಡಿಯ ನಡುವೆ ಕರಾವಳಿ ಹಸಿರು ಸಾಗಾಟ ಕಾರಿಡಾರ್ ಅನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲು ₹42 ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದ 750 m³ ಹಸಿರು ಮೆಥನಾಲ್ ಬಂಕರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಇಂಧನ ತುಂಬುವ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಅತ್ಯಧಿಕ ಎತ್ತರದ ಮೊಬಿಲಿಟಿ: ಎನ್‌ಟಿಪಿಸಿಯು ನವೆಂಬರ್ 2024 ರಲ್ಲಿ ಲೇಹ್‌ನಲ್ಲಿ (3,650 ಮೀ) ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಧಿಕ ಎತ್ತರದ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಮೊಬಿಲಿಟಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದು 5 ಜಲಜನಕ ನಗರದೊಳಗಿನ ಬಸ್ಸುಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ಇಂಧನ ತುಂಬುವ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ತೀವ್ರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಧನದ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಿಲ್ದಾಣವು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಅಂದಾಜು 350 MT ಇಂಗಾಲದ ಹೊರಸೂಸುವಿಕೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಲಿದ್ದು, ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 230 MT ಶುದ್ಧ ಆಮ್ಲಜನಕವನ್ನು ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತದೆ, ಇದು ಅಂದಾಜು 13,000 ಮರಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟಂತೆ ಸಮನಾಗಿದೆ.

ಸಹಾಯಕ ಚೌಕಟ್ಟು

ನೇರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ವೇಗಗೊಳಿಸಲು ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ಸಹಾಯಕ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ನೀತಿ ಚೌಕಟ್ಟು: ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ, ಸರ್ಕಾರವು ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಪ್ರಸರಣ ಶುಲ್ಕಗಳನ್ನು ಮನ್ನಾ ಮಾಡಿದೆ ಮತ್ತು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಮುಕ್ತ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿದೆ.

ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ: ಒಂದು ಸಂಘಟಿತ ಕೌಶಲ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇದು ಈಗಾಗಲೇ ಜಲಜನಕ ಸಂಬಂಧಿತ ಅರ್ಹತೆಗಳಲ್ಲಿ 5,600 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ತರಬೇತಿಗರಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ ನೀಡಿದ್ದು, ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧವಾದ ಕಾರ್ಯಪಡೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಜಾಗತಿಕ ಸಹಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು

2024ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ರೋಟರ್‌ಡ್ಯಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವ ಜಲಜನಕ ಶೃಂಗಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಇಂಡಿಯಾ ಪೆವಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜಲಜನಕ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. ಇದು ಭಾರತವನ್ನು ಜಾಗತಿಕ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಪಾಲುದಾರನನ್ನಾಗಿ ಮತ್ತು ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಜಲಜನಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾಲುದಾರನನ್ನಾಗಿ ಇರಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಯು-ಭಾರತ ಸಹಯೋಗ: ಇಯು-ಭಾರತ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮಂಡಳಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಯೋಗವು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ, ತ್ಯಾಜ್ಯದಿಂದ ಜಲಜನಕ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕುರಿತು 30 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜಂಟಿ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭಾರತ-ಯುಕೆ ಸಹಭಾಗಿತ್ವ: ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಜಲಜನಕದ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಸುರಕ್ಷಿತ, ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸಾಮರಸ್ಯದ ನಿಯಮಗಳು, ಸಂಕೇತಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನದಂಡಗಳ (RCS) ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿ 2025 ರ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಮೀಸಲಾದ ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಕಾರ್ಯಾಗಾರವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು.

H2Global ಜೊತೆ ಸಹಭಾಗಿತ್ವ: ನವೆಂಬರ್ 2024 ರಲ್ಲಿ, ಸೋಲಾರ್ ಎನರ್ಜಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ  ಜರ್ಮನಿಯ H2Global Stiftung ನೊಂದಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧಾರಿತ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ಟೆಂಡರ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳ ಮೇಲೆ ಸಹಕರಿಸಲು ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು, ಇದು ಭಾರತದ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕವನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ರಫ್ತು ಮಾಡಲು ಅನುಕೂಲ ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಸಿಂಗಾಪುರ್: ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2025 ರಲ್ಲಿ, ಸೆಂಬ್‌ಕಾರ್ಪ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ರಫ್ತಿಗಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿತ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ಅಮೋನಿಯಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ವಿ.ಓ. ಚಿದಂಬರನಾರ್ ಮತ್ತು ಪಾರಾದೀಪ್ ಬಂದರು ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಗಳಿಗ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು.

ಉಪಸಂಹಾರ: ಶುದ್ಧ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪರಂಪರೆ

ಹಸಿರು ಜಲಜನಕವು ಭಾರತದ ಶುದ್ಧ ಇಂಧನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ, ಇದು ಕಡಿಮೆ ಇಂಗಾಲದ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕಡೆಗೆ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದ ಇಂಧನ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿದೆ, ನಾವೀನ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಜಲಜನಕ ಹಾಗೂ ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತಿದೆ. ಈ ಮಿಷನ್ ಪಳೆಯುಳಿಕೆ ಇಂಧನಗಳ ಮೇಲಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ವೇಗಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಶುದ್ಧ ಇಂಧನ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯೊಂದಿಗೆ ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಭಾರತವನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ – ಇದು ಸುಸ್ಥಿರ, ಸುರಕ್ಷಿತ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ನೆರವಾಗುತ್ತೆ.

References

Ministry of New and Renewable Energy

Download in PDF

*****