Press Information Bureau

ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ದಿನ: ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ, ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನವೆಂಬರ್ 9 ಅನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ದಿನವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಅಗತ್ಯವಿರುವವರಿಗೆ ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ನೆರವು (free legal aid) ಒದಗಿಸುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.
• ಕಾನೂನು ನೆರವು ವ್ಯಾಪ್ತಿ: ಭಾರತದ ಕಾನೂನು ನೆರವು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು 44.22 ಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ತಲುಪಿದೆ ಮತ್ತು ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ 23.58 ಕೋಟಿ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಿದೆ.
• ಲೋಕ ಅದಾಲತ್ ಸಾಧನೆ: 2022-23 ರಿಂದ 2024-25 ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ, ಖಾಯಂ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ 23.58 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ದಿಶಾ (DISHA) ಯೋಜನೆ: ದಿಶಾ (DISHA) ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ, ಸುಮಾರು 2.10 ಕೋಟಿ ಜನರಿಗೆ (ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 2025 ರವರೆಗೆ) ದಾವೆಗೆ ಮುನ್ನ ಸಲಹೆ, ಪರ-ಬೋನೋ ಸೇವೆಗಳು (pro bono services), ಕಾನೂನು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಮತ್ತು ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಪೀಠಿಕೆ

ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನಾಗರಿಕನಿಗೂ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಾನೂನಿನ ಮುಂದೆ ಸಮಾನ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅನಕ್ಷರತೆ, ಬಡತನ, ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಗಳು, ಅಪರಾಧ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ ಸಾಧನಗಳ ಕೊರತೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಜನರು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ.

ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ, 1987ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಸಮಾಜದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ನವೆಂಬರ್ 9, 1995 ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ ಕಾರಣ, ಅದರ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಈ ದಿನವನ್ನು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ದಿನವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ದಿನದಂದು (ನವೆಂಬರ್ 9), ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಇರುವ ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಒದಗಿಸುವ ಇತರ ಸೇವೆಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯ ಕುರಿತು ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ.

ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳಲ್ಲದೆ, ಫಾಸ್ಟ್‌ ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತು ಇತರ ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ತರಬೇತಿ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಳಕೆಯು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದಾದ ಮತ್ತು ಕೈಗೆಟುಕುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು

ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ, 1987 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಆರ್ಥಿಕ ಅಥವಾ ಇತರೆ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿರುವ ಯಾವುದೇ ನಾಗರಿಕನು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಸಮಾನ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಾರದು ಎಂಬುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೂರು ಹಂತದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತುಃ

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಇದರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು: ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು)
• ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು (ಇವುಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು: ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳು )
• ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು (ಇವುಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು: ಜಿಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು)

ಕಾನೂನು ನೆರವು ಯೋಜನೆಯು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ನಿಧಿ ಮತ್ತು ದೇಣಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮೂರು-ಶ್ರೇಣಿಯ (three-tier) ಹಣಕಾಸು ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ:

• ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ನೆರವು ನಿಧಿ (ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರದ ನಿಧಿ ಅಥವಾ ದೇಣಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.)
• ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ನೆರವು ನಿಧಿ (ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಧಿ ಅಥವಾ ಇತರ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ).
• ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ನೆರವು ನಿಧಿ (ಜಿಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಧಿ ಅಥವಾ ಇತರ ದೇಣಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ)

ಕಳೆದ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಪಡೆದ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. 2022-23 ರಿಂದ 2024-25 ರವರೆಗೆ, ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ನೀಡಿದ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಮತ್ತು ಸಲಹೆಯಿಂದಾಗಿ 44.22 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಮತ್ತು ಅರ್ಹತೆ ಇರುವ ಯಾರಾದರೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಅಥವಾ ಸಮಿತಿಗೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

• ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ (ನಿಗದಿತ ನಮೂನೆಯನ್ನು ಭರ್ತಿ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ) ಅಥವಾ ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. (ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರೆ, ಒಬ್ಬ ಅಧಿಕಾರಿ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾರಾ-ಲೀಗಲ್ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರು ವಿನಂತಿಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ).
• ಆನ್‌ಲೈನ್ ಅರ್ಜಿ: NALSA (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ) ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯ/ಜಿಲ್ಲಾ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಅರ್ಜಿ (Legal Aid Application) ಮೂಲಕವೂ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

NALSA ಗೆ ನೇರ ಅರ್ಜಿ: NALSA ಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಕೆಯಾದರೆ, ಅದನ್ನು ಸೂಕ್ತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಅರ್ಜಿಯು ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ತಲುಪಿದ ನಂತರ, ಮುಂದಿನ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ, ನೆರವು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಕಾನೂನು ಸಲಹೆ, ಸಮಾಲೋಚನೆ , ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅರ್ಜಿದಾರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲು ವಕೀಲರ ನೇಮಕ.

ಒಂದು ವೇಳೆ ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರೆಃ

• ವಕೀಲರ ನೇಮಕದ ಮಾಹಿತಿ: ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಅವರಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಲಾದ ವಕೀಲರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಅವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ನೇಮಕಾತಿ ಪತ್ರವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಸಂಪರ್ಕ: ಇದರ ನಂತರ, ವಕೀಲರು ಅರ್ಜಿದಾರರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತಾರೆ, ಅಥವಾ ಅರ್ಜಿದಾರರು ಸಹ ವಕೀಲರನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು.

ಅರ್ಜಿ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಕಾಲಮಿತಿ: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳು) ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು, 2010 ರ ನಿಯಂತ್ರಣ 7(2) ರ ಪ್ರಕಾರ, ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ದಿನಾಂಕದಿಂದ ಏಳು ದಿನಗಳೊಳಗೆ, ತಕ್ಷಣವೇ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.

ಅರ್ಜಿ ಸ್ಥಿತಿಯ ಸಂವಹನ

• ಭೌತಿಕ ಅರ್ಜಿಗಳು: ನವೀಕರಣಗಳನ್ನು ಅರ್ಜಿದಾರರ ಅಂಚೆ ಅಥವಾ ಇಮೇಲ್ ವಿಳಾಸಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
• ಆನ್‌ಲೈನ್ ಅರ್ಜಿಗಳು: ಒಂದು ಅರ್ಜಿ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅರ್ಜಿದಾರರು ಆಯಾ ಪೋರ್ಟಲ್ ಮೂಲಕ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾಡಬಹುದು.

ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳು/ಸಿಪಿಜಿಆರ್‌ಎಎಂಎಸ್ (CPGRAMS) ನಿಂದ ಬಂದ ಅರ್ಜಿಗಳು: ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಇಮೇಲ್ ಮೂಲಕ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಸಿಪಿಜಿಆರ್‌ಎಎಂಎಸ್ ಹಾಗೂ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಕ್ಯಾನ್ ಮಾಡಿದ ಪ್ರತಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು.

ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು

ಈ ಕಾಯಿದೆಯು, ಮೇಲಿನ ಕಾನೂನು ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳಿಂದ ಆಯೋಜಿಸಲ್ಪಡುವ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಇವು ಪರ್ಯಾಯ ವಿವಾದ ಇತ್ಯರ್ಥ ವೇದಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ವೇದಿಕೆಗಳು ಬಾಕಿ ಇರುವ ವಿವಾದಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ಅಥವಾ ದಾವೆ ಹೂಡುವ ಮುನ್ನಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಸೌಹಾರ್ದಯುತವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸುತ್ತವೆ. 2022-23 ರಿಂದ 2024-25 ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ, ಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ 23.58 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

 ಕಾನೂನು ನೆರವು ರಕ್ಷಣಾ ಸಲಹೆಗಾರರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ (LADCS) ಯೋಜನೆ

• LADCS ಯೋಜನೆಯ ವಿವರಗಳು: NALSA (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ) ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿರುವ LADCS ಯೋಜನೆಯು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ, 1987 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಹ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಅಪರಾಧ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ರಕ್ಷಣಾ ನೆರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
• ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಚೇರಿಗಳು: ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30, 2025 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 668 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಎಲ್‌ಎಡಿಸಿಎಸ್‌ ಕಚೇರಿಗಳಿವೆ.
• ಇತ್ಯರ್ಥವಾದ ಪ್ರಕರಣಗಳು: 2023-24 ರಿಂದ 2025-26 ರವರೆಗೆ (ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, 2025 ರವರೆಗೆ) ಎಲ್‌ಎಡಿಸಿಎಸ್‌ ಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಲಾದ ಒಟ್ಟು 11.46 ಲಕ್ಷ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ 7.86 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
• ಆರ್ಥಿಕ ವೆಚ್ಚ: ಎಲ್‌ಎಡಿಸಿಎಸ್‌ ಯೋಜನೆಯ ಅನುಮೋದಿತ ಒಟ್ಟು ಆರ್ಥಿಕ ವೆಚ್ಚವು 2023-24 ರಿಂದ 2025-26 ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ₹ 998.43 ಕೋಟಿ ಆಗಿದೆ.

ನ್ಯಾಯ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಪರಿಹಾರಗಳು

ಸಮಗ್ರ ನ್ಯಾಯ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನವೀನ ಪರಿಹಾರಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ: ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಜನರು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕೈಗೆಟುಕುವ ದರದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ದಿಶಾ ಯೋಜನೆ: 2021-2026 ರವರೆಗೆ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾದ 'ದಿಶಾ' ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ, ಸುಮಾರು 2.10 ಕೋಟಿ ಜನರಿಗೆ (ಫೆಬ್ರವರಿ 28, 2025 ರವರೆಗೆ) ದಾವೆಗೆ ಮುನ್ನ ಸಲಹೆ, ಪ್ರೋ-ಬೋನೋ ಸೇವೆಗಳು, ಕಾನೂನು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಮತ್ತು ಜಾಗೃತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಯೋಜನೆಯ ಧನಸಹಾಯ: 'ದಿಶಾ' ಯೋಜನೆಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಧನಸಹಾಯ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಒಟ್ಟು ವೆಚ್ಚವು ₹ 250 ಕೋಟಿ ಆಗಿದೆ.

ಟೆಲಿ-ಲಾ ಕರೆಗಳ ಶೇಕಡಾವಾರು ವಿಭಜನೆ

ಕಾನೂನು ಅರಿವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು

ನೇಕ ಜನರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ಎನ್‌ಎಎಲ್‌ಎಸ್‌ಎ (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ) ಮಕ್ಕಳ, ಕಾರ್ಮಿಕರ, ವಿಪತ್ತು ಸಂತ್ರಸ್ತರ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನುಗಳ ಕುರಿತು ವಿವಿಧ ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಸರಳ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಪಿಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕರಪತ್ರಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಇವುಗಳನ್ನು ಜನರಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 2022-23 ರಿಂದ 2024-25 ರವರೆಗೆ, ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು 13.83 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 14.97 ಕೋಟಿ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಅನೇಕ ಜನರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅರಿವಿಲ್ಲ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, NALSA (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ) ಮಕ್ಕಳು, ಕಾರ್ಮಿಕರು, ವಿಪತ್ತು ಸಂತ್ರಸ್ತರು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಇತರ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನುಗಳ ಕುರಿತು ವಿವಿಧ ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಸರಳ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಪಿಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕರಪತ್ರಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ, ಜನರಲ್ಲಿ ವಿತರಿಸುತ್ತವೆ. 2022-23 ರಿಂದ 2024-25 ರವರೆಗೆ, ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು 13.83 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 14.97 ಕೋಟಿ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಫಾಸ್ಟ್ ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತು ಇತರ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು

ಫಾಸ್ಟ್-ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳ ತ್ವರಿತ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ: ಭಯಾನಕ ಅಪರಾಧಗಳು. ಮಹಿಳೆಯರು, ಮಕ್ಕಳು, ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರು ಮತ್ತು ಅಂಗವಿಕಲರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಿವಿಲ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಾಕಿ ಇರುವ ಆಸ್ತಿ ಪ್ರಕರಣಗಳು. 14ನೇ ಹಣಕಾಸು ಆಯೋಗವು 2015-20ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 1,800 FTC ಗಳನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ್ದರೂ, ಜೂನ್ 30, 2025 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ 865 FTC ಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ.

ಗಂಭೀರ ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಬಲಿಯಾದವರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಕ್ಕಳ ಲೈಂಗಿಕ ಅಪರಾಧಗಳ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾಯಿದೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವವರಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಫಾಸ್ಟ್-ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು 2019ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಜೂನ್ 30, 2025 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 29 ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 392 ವಿಶೇಷ POCSO ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಒಟ್ಟು 725 FTSCs ಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ ಇವು 3,34,213 ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ವಿಲೇವಾರಿ ಮಾಡಿವೆ.

ಈ ಯೋಜನೆಯು 2019-20 ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ₹ 767.25 ಕೋಟಿ (ನಿರ್ಭಯಾ ನಿಧಿಯಿಂದ ₹ 474 ಕೋಟಿ) ಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇತ್ತೀಚಿನ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ಮಾರ್ಚ್ 31, 2026 ರವರೆಗೆ ಇದೆ. ಇದರ ಒಟ್ಟು ವೆಚ್ಚವು ₹ 1,952.23 ಕೋಟಿ (ನಿರ್ಭಯಾ ನಿಧಿಯಿಂದ ₹ 1,207.24 ಕೋಟಿ) ಆಗಿದೆ.

ಇತರ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು

ಗ್ರಾಮ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ತಳಮಟ್ಟದ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ (grass-root level courts). ಮಾರ್ಚ್ 2025 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ 488 ಗ್ರಾಮ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಹಳ್ಳಿಗರಿಗೆ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ, ಕೈಗೆಟುಕುವ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ತಳಮಟ್ಟದ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ವಿವಾದಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸಬಲೀಕರಣ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ನಾರಿ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವಾಲಯದ ಮಿಷನ್ ಶಕ್ತಿ ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಒಂದು ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಮಹಿಳೆಯರ ಸುರಕ್ಷತೆ, ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯಿತಿ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ, ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಇತ್ಯರ್ಥದ ಮೂಲಕ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮತ್ತು ಇತರ ಲಿಂಗ ಆಧಾರಿತ ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಆದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಈ ನಾರಿ ಅದಾಲತ್‌ಗಳನ್ನು 7 ರಿಂದ 9 ಮಹಿಳೆಯರ ತಂಡವು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಈ ತಂಡವು ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಅವರ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಹಾಗೂ ಇತರ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

• ಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದ ತಲಾ 50 ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲಾಗಿದೆ.
• 16 ರಾಜ್ಯಗಳ (ಗೋವಾ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಕೇರಳ, ಮಣಿಪುರ, ಮಿಜೋರಾಂ, ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್, ಪಂಜಾಬ್, ತಮಿಳುನಾಡು, ತ್ರಿಪುರ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ, ಸಿಕ್ಕಿಂ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ) ತಲಾ 10 ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
• 2 ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ (ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ ಮತ್ತು ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು, ಹಾಗೂ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು) ತಲಾ 5 ಗ್ರಾಮ ಪಂಚಾಯತ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳ (ದೌರ್ಜನ್ಯ ತಡೆ) ಕಾಯಿದೆ, 1989ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿಚಾರಣೆಗಾಗಿ 211 ವಿಶೇಷ ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು (ಪಿಸಲಾಗಿದೆ.

ತರಬೇತಿ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಕಾಡೆಮಿ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ನೆರವು ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಿಗೆ ಅಕಾಡೆಮಿಕ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಸಮಾನ ನ್ಯಾಯ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅವರಿಗೆ ಇತ್ತೀಚಿನ ಕಾನೂನು ಜ್ಞಾನ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಕೌಶಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸವಾಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.

NALSA (ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ) ಜನರು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ನಡುವೆ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ವಿವಿಧ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ಕಾನೂನು ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡಲು ಪ್ಯಾರಾ-ಲೀಗಲ್ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗೆ ನ್ಯಾಯದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿ, ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಕಾನೂನಿನ ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶಗಳು, ಕಾರ್ಮಿಕ ಕಾನೂನುಗಳು, ಬಾಲಾಪರಾಧಿಗಳ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಹಾಗೂ ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರ ರಕ್ಷಣೆಯ ಕಾನೂನುಗಳ ಕುರಿತು ಕಾನೂನು ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತವೆ.

ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಕಾನೂನು ನೆರವು ಸಿಬ್ಬಂದಿಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ, ಎನ್‌ಎಎಲ್‌ಎಸ್‌ಎ ಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ವಕೀಲರು ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಾ-ಲೀಗಲ್ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರಿಗಾಗಿ (PLVs) 4 ತರಬೇತಿ ಮಾಡ್ಯೂಲ್‌ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. ದೇಶಾದ್ಯಂತದ ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಮಿತಿ ವಕೀಲರು ಮತ್ತು ಪಿಎಲ್‌ವಿಗಳಿಗಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ. 2023-24 ರಿಂದ ಮೇ 2024 ರವರೆಗೆ, ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನು ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ 2,315 ಇಂತಹ ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದು, ಕಾನೂನು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದವರಿಗೆ ಕಾನೂನು ನೆರವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಪಸಂಹಾರ

ಭಾರತದ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ತಲುಪಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ. ನ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುವ ತಡೆಗೋಡೆಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಅಂತರ್ಗತವಾಗಿದೆ.

ದೇಶಾದ್ಯಂತದ ಉಚಿತ ಕಾನೂನು ನೆರವಿನ ಜಾಲ, ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳು, ಫಾಸ್ಟ್-ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಬೆಂಬಲದಿಂದಾಗಿ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸುಲಭವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಕಾನೂನು ನೆರವು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಜಾಗೃತಿ ಕುರಿತ ಔಟ್ರೀಚ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಹ ಕೋಟ್ಯಂತರ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ತಲುಪಿದ್ದು, ಸಮಾಜದ ಅತ್ಯಂತ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗದವರು ಸಹ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿಲ್ಲದೆ ತಮ್ಮ ಮೂಲಭೂತ ನ್ಯಾಯದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪಡೆಯುವುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿದೆ.

References

Press Information Bureau:

• India Votes: Capturing the Spirit of the World's Largest Democracy: https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=151892&ModuleId=3
• Legal awareness camps and programmes: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2147770
• State/UT-wise details of Number of Persons benefited through free Legal Services provided by the Legal Services Institutions during the last three financial years i.e. 2021-22, 2022-23, 2023-24 and the current financial year 2024-25 (up to May, 2024): https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2037349
• During last three years from 2022-23 to 2024-25 (up to December 2024), 39.44 lakhs persons have been provided with free legal services: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2118238
• Dissemination of legal education: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2147765
• Effectiveness of free legal aid services: https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=2147768
• India's Commitment to Women's Safety: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2116557
• As on October 2024, 313 Gram Nyayalayas are functioning across the country which have disposed of more than 2.99 lakh cases during December 2024: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2078998
• "Hamara Samvidhan Hamara Swabhiman" in Prayagraj: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2094983
• Government of India has taken various steps to popularize the understanding of the Constitution: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2040663
• NALSA prepares an extensive “Module for Training of Para-legal Volunteers” covering all aspects necessary for training to them: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2037348
• The Supreme Court is collaborating with the High Courts in translation of e-SCR Judgements in 18 vernacular languages: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2118241
• National Legal Service Day: https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=1797658

Others:

• THE LEGAL SERVICES AUTHORITIES ACT, 1987: https://cdnbbsr.s3waas.gov.in/s32e45f93088c7db59767efef516b306aa/uploads/2025/04/202504081796627129.pdf
• Lok Adalats: https://nalsa.gov.in/lok-adalats/
• Legal Literacy and Legal Awareness Programmeme (LLLP): https://doj.gov.in/legal-literacy-and-legal-awareness-programmeme-lllp/
• Fast Track Courts (FTCs): https://doj.gov.in/fast-track-courts/
• Fast Track Special Courts (FTSCs): https://doj.gov.in/fast-track-special-court-ftscs/
• Tele-Law: https://www.tele-law.in/
• Nyaya Bandhu: https://www.probono-doj.in/home/index
• National Legal Services Authority (NALSA): https://doj.gov.in/access-to-justice-for-the-marginalised/
• Mission Shakti: https://missionshakti.wcd.gov.in/about
• Digital Sansad: https://sansad.in/phistory

Click here to see pdf

*****