Press Information Bureau

মুখ্য তথ্য

• খাদ্য সুৰক্ষা, পুষ্টি আৰু বহনক্ষম কৃষিৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি কৰিবলৈ প্ৰতি বছৰে ১৬ অক্টোবৰত বিশ্ব খাদ্য দিৱস পালন কৰা হয়।
• ২০২৫ চনৰ বিষয়বস্তু, "উন্নত খাদ্য আৰু উন্নত ভৱিষ্যতৰ বাবে হাতে হাত ধৰি"- কৃষি খাদ্য ব্যৱস্থাৰ ৰূপান্তৰৰ বাবে বিশ্বব্যাপী সহযোগিতাৰ শক্তিক আলোকপাত কৰে।
• ভাৰতত যোৱা দশকটোত খাদ্যশস্যৰ উৎপাদন প্ৰায় ৯০ নিযুত মেট্ৰিক টন বৃদ্ধি পাইছে তথা ফল আৰু শাক-পাচলিৰ উৎপাদন ৬৪ নিযুত মেট্ৰিক টনতকৈ অধিক বৃদ্ধি পাইছে।
• গাখীৰ আৰু মিলেট উৎপাদনত ভাৰত বিশ্বৰ ভিতৰতে প্ৰথম স্থানত আছে। তাৰোপৰি বিশ্বৰ ভিতৰতে দ্বিতীয় সৰ্ববৃহৎ মাছ, ফল আৰু শাক-পাচলি উৎপাদক। ২০১৪ চনৰ তুলনাত মৌ আৰু কণী উৎপাদনো দুগুণ হৈছে। এনএফএছএ, পিএমজিকেএৱাই আৰু পিএম পোষণৰ দৰে ফ্ল্যাগশ্বিপ পদক্ষেপৰ লগতে চাউলৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া আৰু স্মাৰ্ট-পিডিএছ সংস্কাৰৰ দৰে ব্যৱস্থাই খাদ্য আৰু পুষ্টি সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে ভাৰতৰ প্ৰতিশ্ৰুতি শক্তিশালী কৰিছে। ৱৰ্ল্ড ফুড ইণ্ডিয়া ২০২৫-য়ে খাদ্য উৎপাদন, প্ৰক্ৰিয়াকৰণ আৰু উদ্ভাৱনৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বৰ নেতা হিচাপে ভাৰতৰ ক্ৰমবৰ্ধমান ভূমিকাক উদযাপন কৰে।
• অসমত ২০২৪-২৫ চনত এনএফএচএ-ৰ অধীনত ১৬৯৫.১৩ হাজাৰ টন খাদ্য শস্য আবণ্টন দিয়া হৈছে।

পাতনি

বিশ্ব খাদ্য দিৱস, প্ৰতি বছৰে ১৬ অক্টোবৰত পালন কৰা হয়। এই দিৱস খাদ্য সুৰক্ষা, পুষ্টি আৰু বহনক্ষম কৃষি পদ্ধতিৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে উৎসৰ্গিত এক বিশ্বব্যাপী অনুষ্ঠান। প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ বাবে সুৰক্ষিত, পৰ্যাপ্ত আৰু পুষ্টিকৰ খাদ্য উপলব্ধ হোৱাটো নিশ্চিত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত চলি থকা প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ কথা সোঁৱৰাই দিয়াৰ বাবে ই এক স্মাৰক হিচাপে কাম কৰে। খাদ্য হৈছে জীৱনৰ ভেটি, স্বাস্থ্য, বৃদ্ধি আৰু সুস্থতাৰ বাবে অত্যাৱশ্যকীয়, আৰু খাদ্য উৎপাদনত বিশ্বব্যাপী অগ্ৰগতিৰ পিছতো, লাখ লাখ লোকে এতিয়াও ভোক আৰু অপুষ্টিৰ সন্মুখীন হৈছে, যিয়ে কাৰ্যকৰী নীতি, স্থিতিস্থাপক খাদ্য ব্যৱস্থা আৰু সহযোগী কাৰ্যৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।

১৯৪৫ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ খাদ্য আৰু কৃষি সংস্থাৰ প্ৰতিষ্ঠা দিৱস হিচাপে চিহ্নিত কৰি বিশ্ব খাদ্য দিৱস অনুষ্ঠিত কৰা হয়। ১৯৮১ চনত "খাদ্য প্ৰথম" শীৰ্ষক বিষয়বস্তুৰ সৈতে ইয়াক প্ৰথমবাৰৰ বাবে আনুষ্ঠানিকভাৱে পালন কৰা হৈছিল আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সাধাৰণ পৰিষদে ১৯৮৪ চনত এই দিৱসটো অনুমোদন জনাইছিল। বিশ্বৰ ১৫০ খন দেশত পালন কৰা সামূহিক কাৰ্য্যই বিশ্ব খাদ্য দিৱসক ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ দিনলিপিৰ আটাইতকৈ বিখ্যাত দিৱসসমূহৰ ভিতৰত এটা কৰি তুলিছে, যিয়ে ভোকৰ বিষয়ে সজাগতা আৰু খাদ্য, মানুহ আৰু পৃথিৱীৰ ভৱিষ্যতৰ বাবে পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰে। ২০২৫ চনৰ বাবে বিষয়বস্তু,  " উন্নত খাদ্য আৰু উন্নত ভৱিষ্যতৰ বাবে হাতে হাত ধৰি"-য়ে কৃষি খাদ্য প্ৰণালীসমূহক ৰূপান্তৰিত কৰিবলৈ চৰকাৰ, সংস্থা, সম্প্ৰদায় আৰু খণ্ডসমূহৰ মাজত বিশ্বব্যাপী সহযোগিতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।

পুষ্টিকৰ আৰু বহনক্ষম ৰাষ্ট্ৰ গঢ়ি তুলিবৰ বাবে

বিশ্বৰ বৃহৎ সংখ্যক জনসংখ্যাৰ বাসস্থান ভাৰতে অপুষ্টি হ্ৰাস কৰা, দৰিদ্ৰতা দূৰ কৰা আৰু কৃষি বহনক্ষমতাক উৎসাহিত কৰা, খাদ্য সুৰক্ষা শক্তিশালী কৰাৰ ক্ষেত্ৰত বিভিন্ন কাৰ্যসূচী আৰু নীতিৰ জৰিয়তে যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে। এই বছৰৰ বিশ্ব খাদ্য দিৱসৰ বিষয়বস্তুৰ সৈতে সংগতি ৰাখি দেশত চলিত প্ৰচেষ্টাই লাখ লাখ মানুহৰ জীৱন উন্নত কৰাত আৰু প্ৰতিটো পৰিয়াললৈ পুষ্টিকৰ খাদ্য উপলব্ধ হোৱাটো নিশ্চিত কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে।

ভাৰতৰ বিভিন্ন খাদ্য সুৰক্ষা কাঠামোত ৰাষ্ট্ৰীয় আঁচনি আৰু স্থানীয় পদক্ষেপ দুয়োটাই অন্তৰ্ভুক্ত আছে, যিয়ে নিম্ন আয়ৰ পৰিয়াল, শিশু আৰু বৃদ্ধসকলক সহায় কৰে। যোৱা দশকটোত ভাৰতে খাদ্যশস্য উৎপাদনত প্ৰায় ৯০ মিলিয়ন মেট্ৰিক টন বৃদ্ধি ৰেকৰ্ড কৰিছে। আনহাতে ফল আৰু পাচলিৰ উৎপাদন ৬৪ মিলিয়ন মেট্ৰিক টনতকৈ অধিক বৃদ্ধি পাইছে। ভাৰত এতিয়া গাখীৰ আৰু বাজৰা উৎপাদনত বিশ্বৰ ভিতৰতে প্ৰথম স্থানত আছে তথা বিশ্বৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম মাছ, ফল আৰু পাচলি উৎপাদক দেশ হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। ২০১৪ চনৰ তুলনাত মৌ আৰু কণীৰ উৎপাদনো দুগুণ হৈছে। ভাৰতে বিশ্বজুৰি নিজৰ স্থান নিগাজি কৰিছে কাৰণ ভাৰতৰ কৃষি ৰপ্তানিও যোৱা ১১ বছৰত প্ৰায় দুগুণ হৈছে।

খাদ্য আৰু পুষ্টি সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰা চৰকাৰী প্ৰচেষ্টাসমূহ

ৰাষ্ট্ৰীয় উন্নয়নত খাদ্য আৰু কৃষিৰ কেন্দ্ৰীয় ভূমিকাক স্বীকৃতি দি, চৰকাৰে সকলোৰে বাবে মানসম্পন্ন খাদ্যৰ উপলব্ধতা নিশ্চিত কৰাৰ লগতে বহনক্ষম কৃষি পদ্ধতিৰ প্ৰচাৰ আৰু কৃষকসকলৰ জীৱিকাৰ উন্নতিৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে। এই চৰকাৰী কল্যাণমূলক আঁচনিসমূহে ভাৰতৰ ক্ষুধা আৰু অপুষ্টি দূৰ কৰাৰ বাবে থকা দায়বদ্ধতাক প্ৰতিফলিত কৰে। খাদ্য সুৰক্ষা মানে হৈছে সকলো লোকে, সকলো সময়তে, এক সক্ৰিয় আৰু স্বাস্থ্যকৰ জীৱনৰ বাবে তেওঁলোকৰ খাদ্যৰ প্ৰয়োজনীয়তা আৰু খাদ্যৰ পছন্দ পূৰণ কৰিব পৰাকৈ পৰ্যাপ্ত সুৰক্ষিত আৰু পুষ্টিকৰ খাদ্যৰ সুবিধা লাভ কৰা। এইটো লাভ কৰিবলৈ কেৱল খাদ্যৰ পৰ্যাপ্ত উৎপাদনেই নহয়, ইয়াৰ সম বিতৰণো প্ৰয়োজনীয়।

ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা অভিযান (এনএফএছএম)

উৎপাদন শক্তিশালী কৰিবলৈ চৰকাৰে ২০০৭–০৮ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা অভিযান (এন এফ এছ এম) আৰম্ভ কৰিছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল ভূমিৰ উৰ্বৰতা আৰু উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰি, মাটিৰ উৰ্বৰতা আৰু উৎপাদনশীলতা পুনৰুদ্ধাৰ কৰি, নিযুক্তিৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰি আৰু কৃষি স্তৰৰ অৰ্থনীতি বৃদ্ধি কৰি ধান, ঘেঁহু আৰু মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা। ২০১৪–১৫ চনত এন এফ এছ এমক মোটা শস্য অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছিল, যাৰ ফলত উৎপাদনশীলতা, মাটিৰ স্বাস্থ্য আৰু কৃষকৰ আয়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব অব্যাহত হৈছিল। ২০২৪–২৫ চনত ইয়াক ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আৰু পুষ্টি অভিযান (এন এফ এছ এম) হিচাপে নামকৰণ কৰা হৈছিল, য'ত খাদ্য উৎপাদন আৰু পুষ্টিৰ ওপৰত দুগুণ গুৰুত্ব দিয়া হৈছিল।

ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আইন (এনএফএছএ)

এই আইনখনত ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি মুঠ ৮১.৩৫ কোটি লোকক অন্ত্যোদয়া অন্ন যোজনা (এএৱাই) আৰু অগ্ৰাধিকাৰপ্ৰাপ্ত পৰিয়ালক সামৰি লোৱা হৈছে, য’ত ৭৫ শতাংশ গ্ৰাম্য আৰু ৫০ শতাংশ নগৰীয়া লোক অন্তৰ্ভুক্ত। এএৱাই পৰিয়ালসমূহে প্ৰতি মাহে ৩৫ কিলোগ্ৰাম খাদ্যশস্য লাভ কৰে, আনহাতে অগ্ৰাধিকাৰপ্ৰাপ্ত পৰিয়ালসমূহে প্ৰতি মাহে প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে ৫ কিলোগ্ৰাম খাদ্যশস্য লাভ কৰে। বৰ্তমান প্ৰায় ৭৮.৯০ কোটি হিতাধিকাৰী এই আইনৰ অধীনত আছে।

এনএফএছএম/এনএফএছএনএম-এ কেন্দ্ৰীয় পুঁজিৰ বাবে অধিক খাদ্যশস্য উৎপাদন নিশ্চিত কৰাৰ বিপৰীতে ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আইন (এনএফএছএ), ২০১৩-এ ইয়াৰ সম বিতৰণৰ নিশ্চয়তা দিয়ে। একেলগে, এনএফএছএম/এনএফএছএনএম আৰু এনএফএছএ-ই ভাৰতৰ খাদ্য সুৰক্ষা কাঠামোৰ মেৰুদণ্ড গঠন কৰে। এটায়ে উৎপাদনক আগুৱাই নিয়ে, আনটোৱে বিতৰণ নিশ্চিত কৰে, যাৰ ফলত উৎপাদনশীলতাৰ লাভালাভক অন্তৰ্ভুক্তিমূলক বিকাশ, বহনক্ষমতা আৰু পুষ্টি সুৰক্ষাৰ সৈতে একত্ৰিত কৰিব পৰা যায়।

প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ অন্ন যোজনা (পিএমজিকেএৱাই)

প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ অন্ন যোজনা দেশত ক’ভিড-১৯ ৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ ফলত হোৱা অৰ্থনৈতিক লোকচানৰ বাবে দুখীয়া আৰু অভাৱী লোকসকলে সন্মুখীন হোৱা দুৰ্দশা দূৰ কৰাৰ উদ্দেশ্যৰে আৰম্ভ কৰা হৈছিল। পিএমজিকেএৱাই-ৰ মূল কাম হৈছে ইতিমধ্যে চিনাক্ত কৰা আৰু এনএফএচএ-ৰ দ্বাৰা সামৰি লোৱা পৰিয়ালসমূহক বিনামূলীয়াকৈ খাদ্যশস্য বিতৰণ কৰা। এই আঁচনিখন সাতটা পৰ্যায়ত কাৰ্যকৰী হৈছিল। পিএমজিকেএৱাই-ৰ সপ্তম পৰ্যায়টো ২০২২ চনৰ ৩১ ডিচেম্বৰলৈকে কাৰ্যক্ষম আছিল।

কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে দুখীয়া হিতাধিকাৰীসকলৰ আৰ্থিক বোজা দূৰ কৰিবলৈ আৰু দুখীয়া লোকসকলক সহায় কৰাৰ বাবে দেশজুৰি একেলগে কাৰ্যসূচীৰ ফলপ্ৰসূ ৰূপায়ণ নিশ্চিত কৰিবলৈ পিএমজিকেএৱাই-ৰ অধীনত ২০২৩ চনৰ ১ জানুৱাৰীৰ পৰা অন্ত্যোদয় অন্ন যোজনা (এএৱাই) পৰিয়াল আৰু অগ্ৰাধিকাৰ পৰিয়াল (পিএইচএইচ) ৰ হিতাধিকাৰীসকলক বিনামূলীয়াকৈ খাদ্যশস্য প্ৰদান কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। বিনামূলীয়া খাদ্যশস্য বিতৰণৰ সময়সীমা ২০২৪ চনৰ ১ জানুৱাৰীৰ পৰা পাঁচ বছৰৰ বাবে বৃদ্ধি কৰা হৈছে, যাৰ বাবে মুঠ ১১.৮০ লাখ কোটি টকা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে বহন কৰিব।

পিএম পোষণ (পুষ্টি শক্তি নিৰ্মাণ) আঁচনি

পিএম পোষণ (পুষ্টি শক্তি নিৰ্মাণ) আঁচনি হৈছে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাষ্ট্ৰীয় পদক্ষেপ যি চৰকাৰী আৰু চৰকাৰী সাহায্যপ্ৰাপ্ত বিদ্যালয়ৰ শিশুসকলৰ পুষ্টিৰ স্থিতি উন্নত কৰি শিক্ষা বৃদ্ধি কৰা আৰু ভোকৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াৰ বাবে ডিজাইন কৰা হৈছে। ইয়াৰ ফলত বঞ্চিত শিক্ষাৰ্থীসকলৰ মাজত নিয়মীয়া উপস্থিতিক উৎসাহিত কৰা হয়। এই আঁচনিৰ অধীনত ১৪ বছৰ বয়সলৈকে সকলো প্ৰাথমিক শিক্ষাৰ্থীক পুষ্টিকৰ গৰম মধ্যাহ্ন আহাৰ প্ৰদান কৰা হয়। পুষ্টিৰ মানদণ্ড পূৰণ কৰা মধ্যাহ্ন আহাৰ নিশ্চিত কৰি, ই উন্নত স্বাস্থ্যক সমৰ্থন কৰে, বিদ্যালয়ত উপস্থিতি বৃদ্ধি কৰে, আৰু শিশুসকলৰ মাজত শিক্ষাৰ ফলাফল উন্নত কৰে, লগতে সামাজিক সমতা আৰু সম্প্ৰদায়ৰ অংশগ্ৰহণক উৎসাহিত কৰে।

বিত্তীয় বৰ্ষ ২৪-২৫ৰ বাবে ডিএফপিডিৰ পৰা আবণ্টন: ২২.৯৬ লাখ মেট্ৰিক টন চাউল আৰু ঘেঁহু

ভাৰতত পুষ্টিযুক্ত চাউল

ভাৰত চৰকাৰে খাদ্য সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰা আৰু ইয়াৰ জনসাধাৰণৰ বাবে অতিৰিক্ত পুষ্টিৰ গ্ৰহণযোগ্যতা বৃদ্ধি কৰাটো সদায় অগ্ৰাধিকাৰ দি আহিছে। খাদ্য আৰু ৰাজহুৱা বিতৰণ বিভাগে এই ক্ষেত্ৰত দায়বদ্ধ আৰু সামগ্ৰিক পুষ্টিৰ পৰিস্থিতি উন্নত কৰিবলৈ প্ৰচেষ্টা চলাই আছে।

বিভাগটোৰ দ্বাৰা আৰম্ভ কৰা মূল পদক্ষেপসমূহৰ ভিতৰত এটা হৈছে ৰাইচ ফ’ৰ্টিফিকেচন ইনিচিয়েটিভ।

অত্যাৱশ্যকীয় অতিৰিক্ত পুষ্টি উপাদানৰ সৈতে খাদ্যবস্তুৰ পুষ্টি বৰ্ধকীকৰণ বিশ্বজুৰি স্বীকৃত, সুৰক্ষিত, ব্যয়সাধ্য আৰু প্ৰমাণ-ভিত্তিক পদক্ষেপ হিচাপে পৰিগণিত হৈছে, যি অতিৰিক্ত পুষ্টিৰ অভাৱৰ বোজা হ্ৰাস কৰাৰ এক পৰিপূৰক কৌশল।

ভাৰতৰ প্ৰায় ৬৫% জনসংখ্যাৰ বাবে চাউল এক প্ৰধান খাদ্য হোৱাৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে ২০১৯ চনত চাউলৰ পুষ্টি বৰ্ধকীকৰণৰ ওপৰত এক পাইলট কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছিল। ২০২১ চনত ভাৰতৰ ৭৫তম স্বাধীনতা দিৱস উপলক্ষে প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে ২০২৪ চনৰ ভিতৰত চৰকাৰৰ খাদ্যভিত্তিক আঁচনিৰ জৰিয়তে দৰিদ্ৰ আৰু দুৰ্বল শ্ৰেণীৰ লোকসকলক পৰ্যায়ক্ৰমে পুষ্টিযুক্ত চাউল যোগান ধৰাৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল।

ওজনৰ ভিত্তিত ১% অনুপাতত চাউলৰ সৈতে ফৰ্টিফাইড ৰাইচ কাৰ্নেল (এফআৰকে) মিহলাই পুষ্টিযুক্ত চাউল তৈয়াৰ কৰা হয়। এই এফআৰকে-ত চাউলৰ আটা আৰু তিনিটা প্ৰধান অতিৰিক্ত পুষ্টি উপাদান যেনে আইৰণ, ফলিক এচিড আৰু ভিটামিন বি১২ থাকে। ই আকাৰ, আকৃতি আৰু ৰঙত সাধাৰণ চাউলৰ দৰেই আৰু ইয়াৰ সুগন্ধ, সোৱাদ আৰু গঠনো একেই।

ভাৰতত চাউলৰ পুষ্টি বৰ্ধকীকৰণ কাৰ্যকৰী কৰাৰ সিদ্ধান্তটো পাইলটিং, মানকীকৰণ, প্ৰয়োজনীয় পৰিৱেশ তন্ত্ৰ সৃষ্টি, ৰূপায়ণ আৰু তাৰ পিছত বৃদ্ধি কৰাকে ধৰি এক সম্পূৰ্ণ প্ৰকল্পৰ জীৱনচক্ৰৰ মাজেৰে গৈছে।

আঁচনিখন পৰ্যায়ক্ৰমে বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। প্ৰথম পৰ্যায় (২০২১-২২)ত আইচিডিএছ আৰু পিএম পোষণ আঁচনি সামৰি লোৱা হৈছিল, আৰু দ্বিতীয় পৰ্যায় (২০২২-২৩)ত ২৬৯খন উচ্চাকাংক্ষী আৰু উচ্চ বোজা থকা জিলাত আইচিডিএছ, পিএম পোষণ আৰু টিপিডিএছ সামৰি লোৱা হৈছিল। তৃতীয় পৰ্যায় (২০২৩-২৪)ত টিপিডিএছৰ অধীনত থকা বাকী জিলাসমূহো অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল।

মাৰ্চ ২০২৪ চনৰ ভিতৰত, সকলো ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত পিএমজিকেএৱাই, আইচিডিএছ, পিএম-পোষণ আদিৰ দৰে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ সকলো আঁচনিৰ অধীনত যোগান ধৰা ১০০% চাউল পুষ্টিযুক্ত কৰা হৈছে।

শেহতীয়াকৈ কেবিনেটে ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা ১০০% পুঁজি (১৭,০৮২ কোটি টকা)ৰে পিএমজিকেএৱাইৰ অংশ হিচাপে ডিচেম্বৰ ২০২৮ চনলৈকে সকলো কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ আঁচনিৰ অধীনত পুষ্টিযুক্ত চাউলৰ সাৰ্বজনীন যোগান অব্যাহত ৰখাৰ বাবে অনুমোদন জনাইছে।

আধুনিকীকৰণ আৰু প্ৰযুক্তিচালিত ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ সংস্কাৰ

ভাৰত চৰকাৰে স্মাৰ্ট-পিডিএছ (স্কীম ফৰ মডাৰ্ণাইজেশ্যন এণ্ড ৰিফৰ্মছ থ্ৰু টেকন'লজী ইন পাব্লিক ডিষ্ট্ৰিবিউশ্যন চিষ্টেম)ৰ জৰিয়তে ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাৰ আধুনিকীকৰণ কৰিছে। ভাৰতে ২০২৫ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰ ভিতৰত পৰ্যায়ক্ৰমে স্মাৰ্ট-পিডিএছ পদক্ষেপ আৰম্ভ কৰিবলৈ সাজু হৈছে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে পিডিএছৰ প্ৰযুক্তিগত মেৰুদণ্ড শক্তিশালী কৰা আৰু চাৰিটা মূল মডিউলৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি পৰিৱৰ্তনশীল পৰিৱৰ্তন অনা:

১. খাদ্যশস্য ক্ৰয়

২. যোগান শৃংখল ব্যৱস্থাপনা আৰু শস্যৰ আবণ্টন

৩. ৰেচন কাৰ্ড আৰু ন্যায্য মূল্য দোকান ব্যৱস্থাপনা

৪. বায়োমেট্ৰিক-ভিত্তিক শস্য বিতৰণ মডিউল (ই-কেৱাইচি)।

মেৰা ৰেচন ২.০: প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰীব কল্যাণ অন্ন যোজনা (পিএমজিকেএৱাই)ৰ অধীনত হিতাধিকাৰীসকলৰ বাবে স্বচ্ছতা আৰু সুবিধা বৃদ্ধি কৰিবলৈ খাদ্য আৰু ৰাজহুৱা বিতৰণ বিভাগ (ডিএফপিডি)য়ে ২০ আগষ্ট, ২০২৪ তাৰিখে মেৰা ৰেচন ২.০ মোবাইল এপ্লিকেচন মুকলি কৰিছে। এই এপটোৱে হিতাধিকাৰীসকলক তেওঁলোকৰ অধিকাৰ, প্ৰত্যাহাৰৰ বিৱৰণ আৰু নিকটতম ন্যায্য মূল্য দোকান (এফপিএছ)ৰ অৱস্থানৰ বিষয়ে বাস্তৱ-সময়ত তথ্য প্ৰদান কৰাৰ লগতে এক নিৰৱচ্ছিন্ন, ব্যৱহাৰকাৰী-বন্ধুত্বপূৰ্ণ অভিজ্ঞতাৰ বাবে নতুন মূল্য সংযোজিত বৈশিষ্ট্যৰ এক সংহতি প্ৰদান কৰে। ইয়াত ইতিমধ্যে ১ কোটিতকৈও অধিক ডাউনলোড ৰেকৰ্ড কৰা হৈছে।

চৰকাৰে ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থা (পিডিএছ) সংস্কাৰ বৃদ্ধি কৰিবলৈ আন বহুতো পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে: -

ডিজিটাইজেচন: সকলো ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত ৰেচন কাৰ্ড আৰু হিতাধিকাৰীৰ ডাটাবেছ সম্পূৰ্ণৰূপে (১০০%) ডিজিটাইজ কৰা হৈছে।

স্বচ্ছতা আৰু অভিযোগৰ সমাধান: সমগ্ৰ দেশতে এক স্বচ্ছ প'ৰ্টেল, অনলাইন অভিযোগৰ সমাধানৰ বাবে সুবিধা আৰু টোল-ফ্ৰী নম্বৰ কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে।

অনলাইন আবণ্টন আৰু যোগান শৃংখল ব্যৱস্থাপনা: চণ্ডীগড়, পুডুচেৰী আৰু দাদৰা আৰু নগৰ হাভেলীৰ চহৰ অঞ্চলৰ কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলতসমূহৰ বাহিৰে সকলো ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত অনলাইন আবণ্টন কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে, যিয়ে ডিবিটিৰ জৰিয়তে নগদ হস্তান্তৰ আঁচনি গ্ৰহণ কৰিছে। আনহাতে, ৩১খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলতসমূহত যোগান শৃংখল ব্যৱস্থাপনা কম্পিউটাৰাইজড কৰা হৈছে।

আধাৰ ছীডিং: প্ৰায় ৯৯.৯% ৰেচন কাৰ্ড ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত আধাৰ নম্বৰৰ সৈতে সংলগ্ন কৰা হৈছে।

ন্যায্য মূল্য দোকান (এফপিএছ)ৰ স্বয়ংক্ৰিয়তা: প্ৰায় সকলো এফপিএছ এতিয়া ইপিওছ ডিভাইচৰ সৈতে সজ্জিত, যাৰ ফলত এনএফএছএৰ অধীনত খাদ্যশস্যৰ ইলেক্ট্ৰনিক আৰু স্বচ্ছ বিতৰণৰ বাবে বায়োমেট্ৰিক/আধাৰ-ভিত্তিক প্ৰমাণীকৰণ সক্ষম হৈছে।

এক ৰাষ্ট্ৰ, এক ৰেচন কাৰ্ড (অ'এনঅ'আৰচি): এই পদক্ষেপে হিতাধিকাৰীসকলক দেশৰ যিকোনো ঠাইত পিডিএছৰ সুবিধা লাভ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে, বহনযোগ্যতা আৰু সুবিধা নিশ্চিত কৰে।

হেল্পলাইন নম্বৰ ১৯৬৭/১৮০০-ৰাজ্যিক শৃংখলা নম্বৰ ৰাজহুৱা বিতৰণ ব্যৱস্থাত অভিযোগৰ সৈতে যোগাযোগ কৰা আৰু নিৰাময় কৰা আৰু নিৰ্দিষ্ট হিতাধিকাৰীৰ দ্বাৰা যিকোনো ধৰণৰ অভিযোগ দাখিল কৰাৰ বাবে সকলো ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলত কাৰ্যকৰী হৈ আছে। যেতিয়াই এই বিভাগত পিডিএছত দুৰ্নীতি আৰু আত্মসাতকে ধৰি যিকোনো উৎসৰ পৰা অভিযোগ লাভ কৰা হয়, তেতিয়াই সেইবোৰ তদন্ত আৰু উপযুক্ত ব্যৱস্থাৰ বাবে সংশ্লিষ্ট ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ চৰকাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়।

মুক্ত বজাৰ বিক্ৰী আঁচনি (ঘৰুৱা) [ওএমএছএছ(ডি)]

অতিৰিক্ত খাদ্যশস্য (ঘেঁহু আৰু চাউল ) মুকলি বজাৰ বিক্ৰী আঁচনি (ঘৰুৱা) [ওএমএছএছ(ডি)] ৰ জৰিয়তে বিক্ৰী কৰা হয় যাতে বজাৰত উপলব্ধতা বৃদ্ধি হয়, মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ হয় আৰু সাধাৰণ জনতাৰ বাবে সুলভ হয়।

ইয়াৰ দ্বাৰা নিম্নলিখিত কামবোৰ কৰিব পাৰি:

বজাৰত খাদ্যশস্যৰ উপলব্ধতা বৃদ্ধি কৰা,

মূল্য সুস্থিৰ কৰি মুদ্ৰাস্ফীতি নিয়ন্ত্ৰণ কৰা,

খাদ্য সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰা,

সাধাৰণ জনতাৰ বাবে খাদ্যশস্য অধিক সুলভ কৰা।

ইয়াৰ উপৰিও, মুকলি বজাৰ বিক্ৰী আঁচনি ঘৰুৱা (ওএমএছএছ-ডি) নীতিৰ অধীনত ৰাজসাহায্য মূল্যত সাধাৰণ উপভোক্তাসকলক ঘেঁহুৰ আটা আৰু চাউল প্ৰদান কৰিবলৈ ভাৰত আটা আৰু ভাৰত চাউল মুকলি কৰা হৈছে।

মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতাৰ অভিযান

প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ১১ অক্টোবৰ, ২০২৫ তাৰিখে ১১,৪৪০ কোটি টকাৰ বাজেটৰ সৈতে মাহজাতীয় শস্যৰ বাবে আত্মনিৰ্ভৰতা অভিযান (২০২৫–২৬ ৰ পৰা ২০৩০–৩১) আৰম্ভ কৰিছিল। মাহজাতীয় শস্যৰ এই অভিযানৰ লক্ষ্য হৈছে পুষ্টি সুৰক্ষা আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতা বৃদ্ধি কৰিবলৈ ঘৰুৱা মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা, যাৰ ফলত প্ৰায় দুই কোটি মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিয়ক উপকৃত হ’ব আৰু খেতিৰ অধীনৰ ৩৫ লাখ হেক্টৰ বৃদ্ধি পাব।

ৱৰ্ল্ড ফুড ইণ্ডিয়া ২০২৫: ভাৰতৰ বিশ্বব্যাপী খাদ্য নেতৃত্ব প্ৰদৰ্শন

খাদ্য সংসাধন উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ে ২০২৫ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত আয়োজন কৰা ৱৰ্ল্ড ফুড ইণ্ডিয়া ২০২৫ হৈছে এক মুখ্য অনুষ্ঠান। ইয়াৰ লক্ষ্য আছিল আন্তৰ্জাতিক অংশীদাৰিত্ব গঢ়ি তোলা আৰু খাদ্য সংসাধন, বহনক্ষমতা আৰু উদ্ভাৱনৰ ক্ষেত্ৰত দেশখনৰ শক্তিক প্ৰদৰ্শন কৰি ভাৰতক এক "গোলকীয় খাদ্য কেন্দ্ৰ" হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰা। ৯০ খনতকৈও অধিক দেশ আৰু ২০০০ ৰো অধিক প্ৰদৰ্শকে অংশগ্ৰহণ কৰাৰ লগতে এই অনুষ্ঠানটোৱে সহযোগী প্ৰচেষ্টা আৰু প্ৰযুক্তিগত অগ্ৰগতিৰ জৰিয়তে গোলকীয় খাদ্য সুৰক্ষা বৃদ্ধি কৰাত ভাৰতৰ ভূমিকাক গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।

বিশ্বৰ দৃষ্টিত ভাৰতীয় থালি

শেহতীয়াকৈ ডব্লিউডব্লিউএফ লিভিং প্লেনেট ৰিপ'ৰ্টে ভাৰতীয় থালীয়ে পুষ্টি আৰু বহনক্ষমতাৰ ক্ষেত্ৰত আগবঢ়োৱা উল্লেখনীয় অৱদানৰ বাবে ইয়াক মান্যতা প্ৰদান কৰাৰ ফলত ভাৰতীয় থালীয়ে বিশ্বব্যাপী স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। পৰম্পৰাগত ভাৰতীয় খাদ্য, যি প্ৰধানকৈ উদ্ভিদভিত্তিক শস্য, মাহজাতীয় শস্য, মচুৰ দাইল আৰু শাক-পাচলিৰ ওপৰত কেন্দ্ৰীভূত, যিয়ে প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱহাৰ যথেষ্ট হ্ৰাস কৰে আৰু প্ৰাণীভিত্তিক খাদ্যৰ তুলনাত সেউজগৃহ গেছৰ নিৰ্গমন কম কৰে। প্ৰতিবেদনখনত আলোকপাত কৰা হৈছে যে যদি বিশ্বৰ জনসংখ্যাই ভাৰতে খোৱাৰ আৰ্হি গ্ৰহণ কৰে, তেন্তে বিশ্বব্যাপী খাদ্য উৎপাদন ধৰি ৰাখিবলৈ ২০৫০ চনলৈ আমাক পৃথিৱীৰ মাত্ৰ ০.৮৪ শতাংশ প্ৰয়োজন হ'ব। এই স্বীকৃতিয়ে ভাৰতক বহনক্ষম খাদ্য পদ্ধতিৰ শীৰ্ষত স্থান দিছে, যিয়ে দেখুৱাইছে যে কেনেকৈ স্থানীয় পৰম্পৰাই সকলোৰে বাবে স্বাস্থ্যৰ উন্নতিৰ লগতে পৰিৱেশৰ প্ৰত্যাহ্বানসমূহ মোকাবিলা কৰাত সহায় কৰিব পাৰে।

সমল

Food and Agriculture Organization

https://www.fao.org/world-food-day/about/en

Department of Food and Public Distribution

https://nfsa.gov.in/portal/nfsa-act

Ministry of Education

https://pmposhan.education.gov.in/Union%20Budgetary.html

Lok Sabha

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU4410_Jc3GA9.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/184/AU3624_K90Fbi.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AS242_Qrobv3.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU4518_ge2pFO.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU2844_3rLPAM.pdf?source=pqals

MyScheme Portal

https://www.myscheme.gov.in/schemes/pm-poshan

Government of Haryana

https://haryanafood.gov.in/rice-fortification/

PIB Press Release

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=153283&ModuleId=3

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2025/aug/doc202588602801.pdf

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?id=155126&NoteId=155126&ModuleId=3

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2177772

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=151969&ModuleId=3

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2159013

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2170508

SM/DPS