Press Note Details: Press Information Bureau

Farmer's Welfare

মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতাৰ বাবে ভাৰতৰ অভিযান

উৎপাদন আৰু কৃষকৰ উপাৰ্জন বৃদ্ধিত গুৰুত্ব

Posted On: 11 OCT 2025 6:07PM

মূখ্য তথ্য

প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ২০২৫ চনৰ ১১ অক্টোবৰত ১১,৪৪০ কোটি টকাৰ বাজেট আবণ্টনৰ সৈতে মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতা অভিযান (২০২৫-২৬ৰ পৰা ২০৩০-৩১)ৰ শুভাৰম্ভ কৰে।
ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে ঘৰুৱা মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদন ৩৫০ লাখ টনলৈ বৃদ্ধি কৰা আৰু খেতিৰ এলেকা ৩১০ লাখ হেক্টৰলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰা।
ইয়াৰ লক্ষ্য হৈছে চাৰি বছৰৰ বাবে এমএছপিত তুৰ, উৰদ আৰু মচুৰৰ ১০০ শতাংশ ক্ৰয় নিশ্চিত কৰা।
মুঠ ৮৮ লাখ বিনামূলীয়া বীজ কিট আৰু ১২৬ লাখ কুইণ্টল প্ৰমাণিত বীজ কৃষকসকলৰ মাজত বিতৰণ কৰা হ'ব।
প্ৰায় ২ কোটি কৃষকে নিশ্চিত ক্ৰয়, গুণগত বীজ বিতৰণ আৰু বৰ্ধিত মূল্য শৃংখল সমৰ্থনৰ পৰা লাভ কৰিব বুলি আশা কৰা হৈছে।
এনএফএচএনএম-পালচেচ ৰ অধীনত অসমক ২০২৪-২৫ চনত ৮২.৮৬ কোটি টকা আবণ্টন দিয়া হৈছে।
অসমত ২০২৩-২৪ চনত ১.৬৮ লাখ টন মাহজাতীয় শস্য উৎপাদিত হৈছে।

পৰিচয়

মাহজাতীয় শস্য এক গুৰুত্বপূৰ্ণ কৃষিজাত সামগ্ৰী; যি হৈছে ভাৰতৰ পুষ্টিকৰ সুৰক্ষা, মাটিৰ স্বাস্থ্য আৰু গ্ৰাম্য জীৱিকাৰ এক মূল স্তম্ভ। বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ মাহজাতীয় শস্য উৎপাদনকাৰী, উপভোক্তা আৰু আমদানিকাৰী হিচাপে ভাৰতৰ নীতিসমূহে এই গুৰুত্বপূৰ্ণ খণ্ডত উৎপাদনশীলতা আৰু বহনক্ষমতা বৃদ্ধিৰ ওপৰত নিৰন্তৰ গুৰুত্ব আৰোপ কৰি আহিছে। উপাৰ্জন বৃদ্ধি আৰু সন্তুলিত পুষ্টিৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধিৰ লগে লগে মাহজাতীয় শস্যৰ চাহিদা ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে, যাৰ ফলত ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধিৰ সুযোগ সৃষ্টি হৈছে।

ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক আৰু বাণিজ্যিক গুৰুত্বৰ বাহিৰেও মাহজাতীয় শস্যবোৰে পুষ্টিৰ শক্তি কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰে। ৰাষ্ট্ৰীয় পুষ্টি প্ৰতিষ্ঠানৰ মতে, তেওঁলোকে ভাৰতীয় আহাৰত মুঠ প্ৰ'টিনৰ প্ৰায় ২০-২৫ শতাংশ অৰিহণা যোগায়। অৱশ্যে, মাহজাতীয় শস্যৰ জনমূৰি ব্যৱহাৰ প্ৰতিদিনে পৰামৰ্শ দিয়া ৮৫ গ্ৰামতকৈ কম হৈ আছে, যিয়ে সমগ্ৰ দেশতে প্ৰ'টিন-শক্তিৰ অপুষ্টিৰ সৃষ্টি কৰিছে। সেয়েহে, ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধি কৰাটো কেৱল এক অৰ্থনৈতিক প্ৰয়োজনীয়তাই নহয়, জনস্বাস্থ্য উন্নত কৰাৰ দিশতো এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ। ইয়াৰ গুৰুত্ব স্বীকাৰ কৰি ভাৰত চৰকাৰে মাহজাতীয় শস্য খণ্ডক শক্তিশালী কৰাত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে। ২০২৫ চনৰ ১১ অক্টোবৰত নতুন দিল্লীৰ ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানত (আইএআৰআই) এক বিশেষ কৃষি কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত হৈছিল, য’ত প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে মুঠ ১১,৪৪০ কোটি টকা ব্যয়ৰ সৈতে মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰ অভিযান (ডালহান আত্মনিৰ্ভৰতা অভিযান)ৰ শুভাৰম্ভ কৰিছিল। অনুষ্ঠানৰ সময়ত, প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিৰ সৈতে জড়িত কৃষকসকলৰ সৈতে বাৰ্তালাপ কৰে আৰু কৃষি তথা আনুষংগিক খণ্ডত মূল্য শৃংখল ভিত্তিক বিকাশৰ প্ৰচাৰৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। শুভাৰম্ভ কৰাৰ সময়ত এই কথাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছিল যে এই অভিযানৰ লক্ষ্য কেৱল মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰাই নহয় বৰঞ্চ এক বহনক্ষম আৰু শক্তিশালী ভৱিষ্যত গঢ়ি তোলা।

এই অভিযানে পুষ্টিগত সুৰক্ষা আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জনৰ দিশত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰ অভিযানৰ কথা কেন্দ্ৰীয় বাজেটত ঘোষণা কৰা হৈছিল আৰু ২০২৫ চনৰ ১ অক্টোবৰত কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰীসভাই ইয়াক অনুমোদন জনাইছিল। ইয়াক ২০২৫-২৬ৰ পৰা ২০৩০-৩১ৰ সময়ছোৱাত ৰূপায়ণ কৰা হ'ব। ই ঘৰুৱা উৎপাদন বৃদ্ধি কৰা, আমদানিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰা আৰু মাহজাতীয় শস্যৰ ক্ষেত্ৰত "আত্মনিৰ্ভৰ ভাৰত"ৰ পথ প্ৰশস্ত কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে।

পটভূমি

বছৰ বছৰ ধৰি ভাৰতে মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদনত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তনৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছে। ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আৰু পুষ্টি মিছন (এনএফএছএনএম)ৰ অধীনত চৰকাৰৰ ধাৰাবাহিক প্ৰচেষ্টাত উৎপাদন ২০১৩-১৪ চনৰ ১৯২.৬ লাখ টনৰ পৰা ২০২৪-২৫ (তৃতীয় পূৰ্বানুমান)ত ২৫২.৩৮ লাখ টনলৈ বৃদ্ধি হৈছে। ইয়ে ৩১ শতাংশতকৈ অধিক বৃদ্ধি প্ৰতিফলিত কৰিছে। যদিও এই অগ্ৰগতি প্ৰশংসনীয়, দেশৰ বৰ্ধিত ব্যৱহাৰৰ প্ৰয়োজনীয়তা পূৰণ কৰাৰ বাবে উৎপাদন আৰু অধিক বৃদ্ধি কৰাৰ থল আছে। ২০২৩-২৪ত, ভাৰতে ৪৭.৩৮ লাখ টন মাহজাতীয় শস্য আমদানি কৰিছিল, আৰু ৫ লাখ ৯৪ হাজাৰ টন মাহজাতীয় শস্য ৰপ্তানি কৰিছিল, যিয়ে গাঁথনিগত উন্নতিৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। ইয়ে প্ৰতিফলিত কৰে যে বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ মাহজাতীয় শস্য উৎপাদকসকলৰ ভিতৰত অন্যতম হোৱাৰ স্বত্ত্বেও ভাৰতৰ ঘৰুৱা উৎপাদনৰ চাহিদা সম্পূৰ্ণৰূপে পূৰণ কৰিবলৈ যথেষ্ট সম্ভাৱনা আছে, যাৰ ফলত আমদানি এক প্ৰয়োজনীয় সম্পূৰক হৈ পৰিছে। মাহজাতীয় শস্যৰ আমদানি ২০২৩-২৪ চনত ৪৭.৩৮ লাখ টনত উপনীত হোৱাৰ লগে লগে, চৰকাৰে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্দেশ্য হিচাপে মাহজাতীয় শস্যৰ ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰাত অগ্ৰাধিকাৰ দিছে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে তুৰ (অৰহৰ), উৰদ আৰু মছুৰৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দি ২০২৭ চনৰ ডিচেম্বৰৰ ভিতৰত ভাৰতক মাহজাতীয় শস্যৰ ক্ষেত্ৰত সম্পূৰ্ণৰূপে আত্মনিৰ্ভৰ (আত্মনিৰ্ভৰশীল) কৰাৰ উচ্চাভিলাষী লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰিছে। এই নতুন অভিযানে ভৱিষ্যতে ভাৰতৰ মাহজাতীয় শস্যৰ চাহিদা সম্পূৰ্ণৰূপে ঘৰুৱা উৎপাদনৰ জৰিয়তে পূৰণ কৰাৰ লক্ষ্যক শক্তিশালী কৰে। এই অভিযান ভিজন-২০৪৭ৰ সৈতে জড়িত, য'ত বহনক্ষম বিকাশ, বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ শস্যৰ আৰ্হি, আৰু নিশ্চিত আয়ৰ জৰিয়তে কৃষকসকলৰ সবলীকৰণ, উন্নত প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ আৰু জলবায়ু-স্থিতিস্থাপক কৃষি পদ্ধতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে।

ভাৰত চৰকাৰে কেইবাদশক ধৰি লক্ষ্য কৰি লোৱা পদক্ষেপৰ জৰিয়তে ধাৰাবাহিকভাৱে মাহজাতীয় শস্যৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰি আহিছে। উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি আৰু দীৰ্ঘম্যাদী আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ বাবে ভেটি স্থাপনৰ বাবে এই পদক্ষেপসমূহৰ ওপৰত নিৰ্মাণ কৰা খৰতকীয়া মাহজাতীয় শস্য উৎপাদন কাৰ্যসূচী (এ৩পি) (২০১০-১৪)ৰ বাবে ১৯৬৬ চনত সৰ্বভাৰতীয় সমন্বিত মাহজাতীয় শস্য উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ আৰম্ভ কৰা হৈছিল।

A blue and white text on a blue backgroundAI-generated content may be incorrect.

উদ্দেশ্য

মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতা অভিযান (২০২৫-৩১)ৰ লক্ষ্য হৈছে ঘৰুৱা উৎপাদন যথেষ্টভাৱে বৃদ্ধি কৰি, আমদানিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰি আৰু কৃষকৰ উপাৰ্জন স্থায়ীভাৱে উন্নত কৰি মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰশীলতা অৰ্জন কৰা। এই অভিযানে আন্তঃশস্য আৰু শস্যৰ বিচিত্ৰতাত গুৰুত্ব দিয়াৰ লগতে মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিৰ অধীনত অতিৰিক্ত ৩৫ লাখ হেক্টৰ এলেকা সম্প্ৰসাৰণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে। এক শক্তিশালী বীজ প্ৰণালীৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত উচ্চ উৎপাদনশীল, কীট-প্ৰতিৰোধী আৰু জলবায়ু-স্থিতিস্থাপক মাহজাতীয় শস্যৰ প্ৰকাৰৰ বিকাশ আৰু প্ৰসাৰ সাধন কৰা এই অভিযানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ লক্ষ্য। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ১২৬ লাখ কুইণ্টল প্ৰমাণিত বীজৰ উৎপাদন তথা বিতৰণ আৰু কৃষকসকলক ৮৮ লাখ বীজ কিটৰ বিনামূলীয়া যোগানৰ ব্যৱস্থা।

মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতাৰ বাবে কাৰ্য্যকৰী ৰণনীতি

ইয়াৰ ফলপ্ৰসূ ৰূপায়ণ নিশ্চিত কৰিবলৈ, ৰাজ্যসমূহে পাঁচ বছৰীয়া বীজ উৎপাদন পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰিব, য’ত আইচিএআৰ দ্বাৰা প্ৰজনন বীজ উৎপাদন নিৰীক্ষণ কৰা হ’ব আৰু সাথী প’ৰ্টেলৰ (seedtrace.gov.in) জৰিয়তে গুণগত মানৰ নিশ্চয়তা অটুট ৰখা হ’ব। এই অভিযানৰ অধীনত মাটিৰ স্বাস্থ্য ব্যৱস্থাপনা, যান্ত্ৰিকীকৰণ, সন্তুলিত সাৰৰ প্ৰয়োগ, উদ্ভিদ সুৰক্ষা, প্ৰদৰ্শনী আদি আচিএআৰ, কৃষি বিজ্ঞান কেন্দ্ৰ (কেভিকে) আৰু ৰাজ্যিক কৃষি বিভাগসমূহৰ সহায়ত কৰা হ’ব। এই পদক্ষেপসমূহৰ জৰিয়তে এই অভিযানে ভাৰতৰ বৰ্ধিত ঘৰুৱা চাহিদা পূৰণ কৰিবলৈ এক স্থিতিস্থাপক, আত্মনিৰ্ভৰশীল মাহজাতীয় শস্য উৎপাদন ব্যৱস্থা পৰিকল্পনা কৰিছে।

সাথী (SATHI) - বীজ প্ৰমাণীকৰণ, অনুসৰণযোগ্যতা আৰু সামগ্ৰিক তথ্য

সাথী হৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় তথ্যবিজ্ঞান কেন্দ্ৰ (এনআইচি)ৰ সৈতে ভাৰত চৰকাৰৰ কৃষি আৰু কৃষক কল্যাণ মন্ত্ৰালয়ৰ দ্বাৰা পৰিকল্পিত আৰু সৃষ্ট এক কেন্দ্ৰীয় প’ৰ্টেল। সাথী (SATHI)-এ একাধিক বীজ প্ৰজন্মৰ ওপৰত সম্পূৰ্ণ বীজ জীৱনচক্ৰক সামৰি ল’বলৈ এক সামগ্ৰিক পদ্ধতি প্ৰদান কৰে। এই ব্যৱস্থাটো বীজ উৎপাদনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি প্ৰমাণীকৰণ, অনুজ্ঞাপত্ৰ প্ৰদান, বীজৰ তথ্য, বীজ খেতিয়কক প্ৰমাণিত বিক্ৰেতাই বীজ বিক্ৰী কৰালৈকে সমগ্ৰ বীজ যোগান শৃংখলৰ স্বয়ংক্ৰিয়কৰণৰ জৰিয়তে কৰা হয় আৰু ইয়াত বীজৰ অনুসন্ধানযোগ্যতা অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়।

কৃষকসকলক অধিক উপাৰ্জনৰ সুৰক্ষা আৰু মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিৰ ওপৰত আস্থা প্ৰকাশ কৰিবলৈ, চৰকাৰে প্ৰধানমন্ত্ৰী অন্নদাতা আয় সংৰক্ষণ অভিযান (পিএম-আশা)ৰ অধীনত মূল মাহজাতীয় শস্য তুৰ (অৰহৰ), উৰদ আৰু মচুৰৰ নিশ্চিত ক্ৰয় সুনিশ্চিত কৰিব। ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় কৃষি সমবায় বিপণন ফেডাৰেচন (এনএএফইডি) আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সমবায় উপভোক্তা ফেডাৰেচনে (এনচিচিএফ) অহা চাৰি বছৰত অংশগ্ৰহণকাৰী ৰাজ্যসমূহৰ পৰা ১০০ শতাংশ ক্ৰয় নিশ্চিত কৰিব। এই প্ৰণালীয়ে ন্যায্য আৰু সময়োপযোগী মূল্যৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰিব, বজাৰৰ অনিশ্চয়তা হ্ৰাস কৰিব আৰু কৃষকসকলক উচ্চ মূল্যৰ মাহজাতীয় শস্য গ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিব। ইয়ে মাহজাতীয় শস্যৰ আত্মনিৰ্ভৰশীলতাৰ লক্ষ্যত অৰিহণা যোগাব। এই সমন্বিত প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে এই অভিযানে এক স্থিতিস্থাপক, বহনক্ষম আৰু আত্মনিৰ্ভৰশীল মাহজাতীয় শস্য উৎপাদন ব্যৱস্থাৰ কল্পনা কৰিছে যিয়ে ভাৰতৰ বৰ্ধিত ঘৰুৱা চাহিদা পূৰণ কৰিব আৰু কৃষকসকলৰ জীৱিকা শক্তিশালী কৰিব।

এই অভিযানৰ অধীনত লোকচান হ্ৰাস কৰা, মূল্য সংযোজন বৃদ্ধি কৰা আৰু গ্ৰাম্য নিযুক্তি সৃষ্টি কৰাৰ লক্ষ্যৰে প্ৰতি ইউনিটত ২৫ লাখ টকা পৰ্যন্ত ৰাজসাহায্যৰ সহায়ত ১০০০ প্ৰচেছিং আৰু পেকেজিং ইউনিট স্থাপন কৰি শস্য ছপোৱাৰ পিছৰ মূল্য শৃংখলটো শক্তিশালী কৰাৰ চেষ্টা কৰিছে। এনে হস্তক্ষেপবোৰে নীতি আয়োগৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি এক ক্লাষ্টাৰ-আধাৰিত দৃষ্টিভংগী অনুসৰণ কৰিব, যাৰ ফলত সম্পদৰ উপযুক্ত ব্যৱহাৰ সম্ভৱপৰ হ’ব আৰু মাহজাতীয় শস্যৰ খেতিৰ ভৌগোলিক বৈচিত্ৰ্য বৃদ্ধি হ"ব। এই অভিযানৰ লক্ষ্য হৈছে ২০৩০-৩১ৰ ভিতৰত মাহজাতীয় শস্যৰ খেতি ৩১০ লাখ হেক্টৰলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰা, উৎপাদন ৩৫০ লাখ টনলৈ বৃদ্ধি কৰা, আৰু উৎপাদন প্ৰতি হেক্টৰত ১১৩০ কিলোগ্ৰামলৈ উন্নত কৰা। এই উৎপাদন লক্ষ্যসমূহৰ উপৰি এই অভিযানৰ লক্ষ্য হৈছে আমদানি হ্ৰাস কৰি বৈদেশিক মুদ্ৰা সংৰক্ষণ কৰা, জলবায়ু-স্থিতিস্থাপক আৰু মাটিৰ স্বাস্থ্য-অনুকূল অনুশীলনৰ প্ৰচাৰ কৰা আৰু ব্যাপক নিয়োগৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰা, যাৰ দ্বাৰা পুষ্টি সুৰক্ষা আৰু মাহজাতীয় শস্যত দীৰ্ঘম্যাদী আত্মনিৰ্ভৰশীলতা নিশ্চিত কৰিব পৰা যাব।

প্ৰধানমন্ত্ৰী অন্নদাতা আয় সংৰক্ষণ অভিযান (পিএম-আশা)

মাহজাতীয় শস্য, তৈলবীজ আৰু শুকুৱা নাৰিকলৰ মূল্যৰ নিশ্চয়তা প্ৰদান কৰাৰ লক্ষ্যৰে ২০১৮ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত প্ৰধানমন্ত্ৰী অন্নদাতা আয় সংৰক্ষণ অভিযান (পিএম-আশা) আৰম্ভ কৰা হৈছিল, যাৰ জৰিয়তে কৃষকসকলৰ বাবে বিত্তীয় স্থিৰতা নিশ্চিত কৰা, শস্য ছপোৱাৰ পিছৰ প্ৰত্যাহ্বান বিক্ৰী হ্ৰাস কৰা আৰু মাহজাতীয় শস্য তথা তৈলবীজৰ প্ৰতি শস্যৰ বৈচিত্ৰতা বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। ২০২৪ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত, কেবিনেটে ইয়াৰ মূল উপাদানসমূহ- মূল্য সমৰ্থন আঁচনি (পিএছএছ), মূল্য ঘাটি পৰিশোধ আঁচনি (পিডিপিএছ) আৰু বজাৰ হস্তক্ষেপ আঁচনি (এমআইএছ) অন্তৰ্ভুক্ত সমন্বিত পিএম-আশা আঁচনিৰ ধাৰাবাহিকতাৰ বাবে অনুমোদন জনাইছিল।

নিটি আয়োগৰ পৰামৰ্শসমূহ

A group of men holding booksAI-generated content may be incorrect.

২০২৫ চনৰ ৪ ছেপ্টেম্বৰত প্ৰকাশ কৰা মাহজাতীয় শস্যৰ ক্ষেত্ৰত আত্মনিৰ্ভৰতা সম্পৰ্কীয় নীতি আয়োগৰ প্ৰতিবেদন

পাঁচখন প্ৰধান মাহজাতীয় শস্য উৎপাদনকাৰী ৰাজ্য ৰাজস্থান, মধ্যপ্ৰদেশ, গুজৰাট, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ আৰু কৰ্ণাটকৰ ৮৮৫ জন কৃষকৰ অন্তৰ্দৃষ্টিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নীতি আয়োগে মাহজাতীয় শস্য খণ্ডক শক্তিশালী কৰা, উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰা আৰু বহনক্ষমতা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে পৰামৰ্শসমূহৰ আৰ্হি প্ৰস্তুত কৰিছে। মূল ব্যৱস্থাসমূহৰ ভিতৰত মাহজাতীয় শস্যক ধানৰ পতিতলৈ সম্প্ৰসাৰণ কৰা আৰু এক ক্লাষ্টাৰ-আধাৰিত দৃষ্টিভংগীৰ জৰিয়তে শস্যৰ আৰ্হিৰ বৈচিত্ৰতা, যাৰ পৰিপূৰকভাৱে উচ্চ সম্ভাৱনা থকা ৰাজ্যসমূহত উদগনি, নিশ্চিত মূল্য আৰু পাইলট প্ৰকল্প আছে। বীজ প্ৰণালী শক্তিশালী কৰিবলৈ, নীতি আয়োগে উন্নত প্ৰকাৰৰ আৰু উচ্চ উৎপাদন সময় মতে উপলব্ধতা নিশ্চিত কৰিবলৈ ক্লাষ্টাৰ-আধাৰিত বীজ কেন্দ্ৰ আৰু কৃষক-উৎপাদক সংগঠন (এফপিঅ') ৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত "ৱান ব্লক-ৱান চীড ভিলেজ"ৰ দৰে আৰ্হিৰ জৰিয়তে উচ্চ মানৰ বীজ যোগান আৰু সন্ধান কৰাৰ পোষকতা কৰিছে। স্থানীয় ক্ৰয় কেন্দ্ৰ আৰু প্ৰক্ৰিয়াকৰণ গোটৰ জৰিয়তে ক্ৰয় আৰু মূল্য শৃংখল শক্তিশালী কৰিলে মধ্যস্থতাকাৰী হ্ৰাস হ'ব, কৃষকৰ উপাৰ্জন উন্নত হ'ব আৰু গ্ৰাহক মূল্য স্থিৰ হ'ব। পিডিকএছ আৰু মধ্যাহ্ন ভোজনৰ দৰে পুষ্টি আৰু কল্যাণমূলক কাৰ্যসূচীত মাহজাতীয় শস্যক একত্ৰিত কৰিলে চাহিদা বৃদ্ধি হ'ব আৰু পুষ্টিহীনতা দূৰ হ'ব। প্ৰতিবেদনখনত (ইয়াত নীতি আয়োগৰ প্ৰতিবেদন চাওক) মাহজাতীয় শস্যৰ খেতি অধিক স্থিতিস্থাপক আৰু লাভজনক কৰি তুলিবলৈ কীট-প্ৰতিৰোধী, কম সময় আৰু জলবায়ু-স্থিতিস্থাপক প্ৰকাৰৰ লগতে স্থায়ী উৎপাদনশীলতাৰ বাবে যান্ত্ৰিকীকৰণ, সক্ৰিয় জলসিঞ্চন আৰু জৈৱ-সাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে, যাৰ আগতীয়া সতৰ্কবাণী প্ৰণালী আৰু সাথী পৰ্টেলৰ জৰিয়তে তথ্য-চালিত নিৰীক্ষণৰ দ্বাৰা কৰোৱা হৈছে।

উপসংহাৰ

"মাহজাতীয় শস্যত আত্মনিৰ্ভৰতাৰ বাবে অভিযান"-এ ভাৰতৰ বাবে পুষ্টি আৰু অৰ্থনৈতিক নিৰাপত্তা দুয়োটা লাভ কৰাৰ দিশত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপ হিচাপে চিহ্নিত হৈছে। আত্মনিৰ্ভৰশীলতাক অগ্ৰাধিকাৰ দি এই অভিযানে কৃষকসকলক প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ, নিশ্চিত ক্ৰয়, ক্ষমতা গঢ়া আৰু মানদণ্ডৰ বীজৰ প্ৰৱেশাধিকাৰৰ জৰিয়তে শক্তিশালী কৰে, লগতে বহনক্ষম আৰু জলবায়ু-স্থিতিস্থাপক অনুশীলনৰ প্ৰচাৰ কৰে।

বৈজ্ঞানিক উদ্ভাৱন, ক্লাষ্টাৰ-আধাৰিত হস্তক্ষেপ আৰু শক্তিশালী মূল্য শৃংখলৰ সংমিশ্ৰণৰ জৰিয়তে এই অভিযানৰ লক্ষ্য কেৱল ঘৰুৱা মাহজাতীয় শস্যৰ চাহিদা পূৰণ কৰাই নহয়, আমদানিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা হ্ৰাস কৰা, কৃষকৰ আয় বৃদ্ধি কৰা আৰু বহনক্ষম মাহজাতীয় শস্য উৎপাদনত ভাৰতক বিশ্বৰ আগশাৰীৰ দেশ হিচাপে গঢ়ি তোলা। মাহজাতীয় শস্যক পুষ্টি কাৰ্যসূচীত একত্ৰিত কৰা, শস্য ছপোৱাৰ পিছৰ আন্তঃগাঁথনি উন্নতকৰণ আৰু গ্ৰাম্য নিযুক্তি বৃদ্ধিয়ে এই অভিযানৰ প্ৰভাৱ খাদ্য সুৰক্ষাৰ বাহিৰেও মাটিৰ স্বাস্থ্য, গ্ৰাম্য সমৃদ্ধি আৰু বিকশিত ভাৰতৰ উপলব্ধি পৰ্যন্ত সম্প্ৰসাৰিত কৰিব।

এক কথাত এই অভিযানে কৃষক, গ্ৰাহক আৰু সমগ্ৰ ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে দীৰ্ঘম্যাদী লাভালাভ নিশ্চিত কৰি এক আত্মনিৰ্ভৰশীল, স্থিতিস্থাপক আৰু উৎপাদনশীল মাহজাতীয় শস্য খণ্ডৰ ভেটি স্থাপন কৰিছে।

সমল: