Press Information Bureau

ಪರಿಚಯ

ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು ಕೇವಲ ಒಂದು ಕೃಷಿ ವಸ್ತುವಲ್ಲ; ಅವು ಭಾರತದ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಭದ್ರತೆ, ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜೀವನೋಪಾಯದ ಆಧಾರ ಸ್ತಂಭಗಳಾಗಿವೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕ, ಗ್ರಾಹಕ ಮತ್ತು ಆಮದುದಾರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿರುವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಈ ಪ್ರಮುಖ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ನೀತಿಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಗಮನಹರಿಸಿವೆ. ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಸಮತೋಲಿತ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಅರಿವಿನಿಂದಾಗಿ, ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಬೇಡಿಕೆಯು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದು, ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ.

ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮೀರಿ, ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಶಕ್ತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತೀಯ ಆಹಾರ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಇವು ಒಟ್ಟು ಪ್ರೋಟೀನ್ ಸೇವನೆಯ ಸುಮಾರು 20-25 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ತಲಾ ಬಳಕೆಯು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಲಾದ ದಿನಕ್ಕೆ 85 ಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿದೆ. ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಪ್ರೋಟೀನ್-ಶಕ್ತಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಗೆ (protein-energy malnutrition) ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತಿದೆ.ಆದ್ದರಿಂದ, ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಕೇವಲ ಆರ್ಥಿಕ ಅಗತ್ಯ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ.

ಈ ದ್ವಿತೀಯಕ (ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ) ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಅರಿತು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ವಲಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಿದೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 11, 2025 ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ (IARI) ನಡೆದ ವಿಶೇಷ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಒಟ್ಟು ₹11,440 ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದ 'ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಮಿಷನ್' (ದಲನ್ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರತಾ ಮಿಷನ್)ಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದರು.ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಯವರು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ರೈತರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಾದ ನಡೆಸಿ, ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿ ಆಧಾರಿತ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. ಈ ಮಿಷನ್ ಕೇವಲ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಸುಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಸಬಲೀಕೃತ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಉದ್ಘಾಟನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ಮಿಷನ್, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. 'ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಮಿಷನ್' ಅನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟ್ 2025–26 ರಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1, 2025 ರಂದು ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟದಿಂದ ಅನುಮೋದನೆ ಪಡೆಯಿತು. ಇದನ್ನು 2025–26 ರಿಂದ 2030–31 ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗುವುದು. ಈ ಮಿಷನ್‌ನ ಉದ್ದೇಶವು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು, ಆಮದಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ವಲಯದಲ್ಲಿ "ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಭಾರತ" (ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಭಾರತ)ಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡುವುದಾಗಿದೆ.

ಹಿನ್ನೆಲೆ

ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಭಾರತವು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ (ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳ) ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಮಿಷನ್ (NFSNM) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ನಿರಂತರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು 2013-14ರಲ್ಲಿ 192.6 ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ 2024-25ರಲ್ಲಿ (3ನೇ ಮುಂಗಡ ಅಂದಾಜು) 252.38 ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿವೆ. ಇದು ಶೇ. 31 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನಾರ್ಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಗತಿ ಶ್ಲಾಘನೀಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬಳಕೆಯ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಗಣನೀಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ. 2023-24 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು 5.94 ಲಕ್ಷ ಟನ್ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಿದ್ದರೂ, 47.38 ಲಕ್ಷ ಟನ್ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ರಚನಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಇರುವ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುವುದೇನೆಂದರೆ, ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬೇಳೆಕಾಳು ಉತ್ಪಾದಕರಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದರೂ, ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪೂರೈಸಲು ಭಾರತದ ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಗಮನಾರ್ಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಇದೆ. ಇದರಿಂದ ಆಮದುಗಳು ಒಂದು ಅಗತ್ಯ ಪೂರಕವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. 2023-24 ರಲ್ಲಿ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಆಮದು 47.38 ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳನ್ನು ತಲುಪಿದ ಕಾರಣ, ಸರ್ಕಾರವು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ (ಆತ್ಮನಿರ್ಭರತೆ) ಸಾಧಿಸುವುದನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದೆ.

ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಶ್ರೀ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಡಿಸೆಂಬರ್ 2027 ರೊಳಗೆ ಭಾರತವನ್ನು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ (ಸ್ವಾವಲಂಬಿ) ಮಾಡುವ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತೊಗರಿ, ಉದ್ದು, ಮತ್ತು ಮಸೂರ ಮೇಲೆ ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಮಿಷನ್ ಭಾರತದ ಭವಿಷ್ಯದ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಮೂಲಕ ಪೂರೈಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮಿಷನ್ 'ವಿಷನ್ 2047' ರೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಸುಸ್ಥಿರ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಬೆಳೆ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ಖಚಿತ ಆದಾಯ, ಸುಧಾರಿತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಹಾಗೂ ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಮೂಲಕ ರೈತರ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ದಶಕಗಳಿಂದಲೂ ಉದ್ದೇಶಿತ ಉಪಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಉತ್ತೇಜಿಸಿದೆ. 1966ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಸಮನ್ವಯ ಬೇಳೆಕಾಳು ಸುಧಾರಣಾ ಯೋಜನೆಯಿಂದ (All India Coordinated Pulse Improvement Project) ಹಿಡಿದು, ತ್ವರಿತ ಬೇಳೆಕಾಳು ಉತ್ಪಾದನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ (Accelerated Pulses Production Programme - A3P) (2010–14) ವರೆಗೆ, ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಲು ನೆರವಾದವು.

ಉದ್ದೇಶ

ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಮಿಷನ್ (2025–31) ನ ಮುಖ್ಯ ಗುರಿ ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು, ಆಮದಿನ ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ (ಆತ್ಮನಿರ್ಭರತೆ) ಸಾಧಿಸುವುದಾಗಿದೆ. ಈ ಮಿಷನ್, ಭತ್ತದ ನಂತರ ಬಿಡುವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸೂಕ್ತ ಭೂಮಿಗಳನ್ನು ಗುರಿಯಾಗಿಸಿಕೊಂಡು, 35 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಕೃಷಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಅಂತರಬೆಳೆ ಪದ್ಧತಿ  ಮತ್ತು ಬೆಳೆ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣವನ್ನೂ ಉತ್ತೇಜಿಸಲಾಗುವುದು. ಪ್ರಮುಖ ಗಮನವು, ಹೆಚ್ಚು ಇಳುವರಿ ನೀಡುವ, ಕೀಟ ನಿರೋಧಕ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ತಳಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ವಿತರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಇರಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಬಲವಾದ ಬೀಜ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಮೂಲಕ 126 ಲಕ್ಷ ಕ್ವಿಂಟಾಲ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿ ವಿತರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು 88 ಲಕ್ಷ ಬೀಜ ಕಿಟ್‌ಗಳನ್ನು ರೈತರಿಗೆ ಉಚಿತವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಮಿಷನ್‌ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ

ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ರಾಜ್ಯಗಳು ಮುಂದಿನ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಬೀಜ ಉತ್ಪಾದನಾ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಬೀಜಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಐಸಿಎಆರ್ (ICAR) ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಭರವಸೆಯನ್ನು 'ಸಾಥಿ' ಪೋರ್ಟಲ್ (SATHI portal - seedtrace.gov.in) ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಿಷನ್ ಒಂದು ಸಮಗ್ರ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಯಾಂತ್ರೀಕರಣ, ಸಮತೋಲಿತ ಗೊಬ್ಬರ ಬಳಕೆ, ಸಸ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಐಸಿಎಆರ್, ಕೃಷಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯ ಕೃಷಿ ಇಲಾಖೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಗುವ ಬೃಹತ್ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ, ಮಿಷನ್ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ದೇಶೀಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಬಲ್ಲ ಒಂದು ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ರೈತರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಾಯ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು, ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಮುಖ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಾದ ತೊಗರಿ, ಉದ್ದು, ಮತ್ತು ಮಸೂರ  ಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಅನ್ನದಾತ ಆಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಅಭಿಯಾನ (PM-AASHA) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಖಚಿತವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು (ಖರೀದಿಸಲು) ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೃಷಿ ಸಹಕಾರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಒಕ್ಕೂಟ (NAFED) ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಹಕಾರಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಒಕ್ಕೂಟ (NCCF) ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಭಾಗವಹಿಸುವ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 100 ರಷ್ಟು ಸಂಗ್ರಹಣೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲಿವೆ. ಈ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ನ್ಯಾಯಯುತ ಮತ್ತು ಸಮಯೋಚಿತ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಖಾತರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದ ಬೇಳೆಕಾಳು ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲು ರೈತರನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಇದು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯೆಂಬ ಮಹತ್ತರ ಗುರಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಘಟಿತ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಮೂಲಕ, ಮಿಷನ್ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ದೇಶೀಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಮತ್ತು ರೈತರ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕ, ಸುಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಬೇಳೆಕಾಳು ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಮಿಷನ್, ಕೊಯ್ಲಿನ ನಂತರದ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ, 1,000 ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಘಟಕಕ್ಕೆ ₹25 ಲಕ್ಷದವರೆಗೆ ಸಹಾಯಧನ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಬೆಳೆ ನಷ್ಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು, ಮೌಲ್ಯವರ್ಧನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ.

ನೀತಿ ಆಯೋಗ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದಂತೆ, ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸಮರ್ಥ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳು ಕೃಷಿಯ ಭೌಗೋಳಿಕ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಈ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳು ಕ್ಲಸ್ಟರ್ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನವನ್ನು  ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. 2030–31ರ ವೇಳೆಗೆ, ಈ ಮಿಷನ್ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು 310 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುವ, ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು 350 ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಮತ್ತು ಇಳುವರಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗೆ 1,130 ಕೆ.ಜಿ.ಗೆ ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉತ್ಪಾದನಾ ಗುರಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಆಮದುಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಉಳಿಸುವುದು, ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ ಆಗಿರುವ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಗಣನೀಯ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದು ಮಿಷನ್‌ನ ಗುರಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇದರ ಮೂಲಕ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಅನ್ನದಾತ ಆಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಅಭಿಯಾನ

ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಅನ್ನದಾತ ಆಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಅಭಿಯಾನ (PM-AASHA) ವನ್ನು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2018 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವೆಂದರೆ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು, ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಬ್ಬರಿಗೆ ಬೆಲೆ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು. ಇದರ ಮೂಲಕ ರೈತರಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವುದು, ಸುಗ್ಗಿಯ ನಂತರದ ಸಂಕಷ್ಟದ ಮಾರಾಟಗಳನ್ನು (ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದನ್ನು) ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು ಹಾಗೂ ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳ ಕಡೆಗೆ ಬೆಳೆ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಇದರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2024 ರಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ಈ ಸಮಗ್ರ ಪಿಎಂ ಆಶಾ (PM-AASHA) ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ:   ಬೆಲೆ ಬೆಂಬಲ ಯೋಜನೆ   ಬೆಲೆ ಕೊರತೆ ಪಾವತಿ ಯೋಜನೆ   ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಯೋಜನೆ

ನೀತಿ ಆಯೋಗದ ಶಿಫಾರಸುಗಳು

ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 4, 2025 ರಂದು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರತೆ ಕುರಿತು ನೀತಿ ಆಯೋಗದ ವರದಿ ಬಿಡುಗಡೆ

ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಬೇಳೆಕಾಳು ಬೆಳೆಯುವ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಗುಜರಾತ್, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ 885 ರೈತರಿಂದ ಪಡೆದ ಒಳನೋಟಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ನೀತಿ ಆಯೋಗವು ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ವಲಯವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು, ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲು ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ, ಭತ್ತದ ಕಟಾವಿನ ನಂತರ ಬಿಡುವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಕೃಷಿಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕ್ಲಸ್ಟರ್ ಆಧಾರಿತ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಬೆಳೆ ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ತರುವುದು ಸೇರಿವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕಗಳು, ಖಚಿತ ಬೆಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಯೋಜನೆಗಳು ಪೂರಕವಾಗಿವೆ. ಬೀಜ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು, ನೀತಿ ಆಯೋಗವು  "ಒಂದು ಬ್ಲಾಕ್ - ಒಂದು ಬೀಜ ಗ್ರಾಮ" ದಂತಹ ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬೀಜಗಳ ಪೂರೈಕೆ ಮತ್ತು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ. ಸುಧಾರಿತ ತಳಿಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಗುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಳುವರಿ ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕ್ಲಸ್ಟರ್ ಆಧಾರಿತ ಬೀಜ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರೈತ ಉತ್ಪಾದಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಇವುಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಖರೀದಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಘಟಕಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವುದರಿಂದ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಾರೆ, ರೈತರ ಆದಾಯ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಬೆಲೆಗಳು ಸ್ಥಿರಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.ಇದಲ್ಲದೆ, ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳನ್ನು ಪಿಡಿಎಸ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಊಟ ದಂತಹ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸುವುದರಿಂದ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಬಹುದು. ವರದಿಯು (ನೀತಿ ಆಯೋಗದ ವರದಿ) ಸುಸ್ಥಿರ ಉತ್ಪಾದಕತೆಗಾಗಿ ಯಾಂತ್ರೀಕರಣ, ಸಮರ್ಥ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳಿಗೆ ಮಹತ್ವವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಕೀಟ ನಿರೋಧಕ, ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ತಳಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ. ಬೇಳೆಕಾಳು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಲಾಭದಾಯಕವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು, ಮುಂಚಿತ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು 'ಸಾಥಿ' ಪೋರ್ಟಲ್ ಮೂಲಕ ದತ್ತಾಂಶ-ಚಾಲಿತ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯು ಇವುಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತದೆ.

ತೀರ್ಮಾನ

"ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳಲ್ಲಿ ಆತ್ಮನಿರ್ಭರ ಮಿಷನ್" ಭಾರತದ ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶದ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಭದ್ರತೆ ಎರಡನ್ನೂ ಸಾಧಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. ಸ್ವಾವಲಂಬನೆಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ಈ ಮಿಷನ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅಳವಡಿಕೆ, ಖಚಿತ ಸಂಗ್ರಹಣೆ, ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬೀಜಗಳ ಪ್ರವೇಶ ದ ಮೂಲಕ ರೈತರಿಗೆ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ಸುಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಕೃಷಿ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ.

ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರ, ಕ್ಲಸ್ಟರ್-ಆಧಾರಿತ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಲವರ್ಧಿತ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ, ಈ ಮಿಷನ್ ದೇಶೀಯ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಆಮದು ಅವಲಂಬನೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು, ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಜಾಗತಿಕ ನಾಯಕನಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಗುರಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳನ್ನು ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸುವುದು, ಕೊಯ್ಲಿನ ನಂತರದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದರಿಂದ, ಮಿಷನ್‌ನ ಪ್ರಭಾವವು ಕೇವಲ ಆಹಾರ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ಮಣ್ಣಿನ ಆರೋಗ್ಯ, ಗ್ರಾಮೀಣ ಸಮೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ವಿಕಸಿತ ಭಾರತದ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ಕಡೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾರಾಂಶವಾಗಿ, ಈ ಮಿಷನ್ ಸ್ವಾವಲಂಬಿ, ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದಕ ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳ ವಲಯಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕುತ್ತದೆ. ಇದು ರೈತರು, ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

References:

• PM Speech – https://youtu.be/Yd4yFhWVSOo?si=WHt9Sfq24LjucNCF
• PIB –

• NITI Aayog Report - https://niti.gov.in/sites/default/files/2025-09/Strategies-and-Pathways-for-Accelerating-Growth-in-Pulses-towards-the-Goal-of-Atmanirbharta.pdf
• Budget 2025-26 - https://www.indiabudget.gov.in/doc/budget_speech.pdf
• Ministry of Agriculture & Farmers Welfare - https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/185/AU4231_bGGta7.pdf?source=pqals
• SATHI Portal - https://seedtrace.gov.in/ms014/aboutUs
• Image - Ministry of Information & Broadcasting, GoI

Click here to see pdf

*****