Press Information Bureau

ਮੁੱਖ ਗੱਲਾਂ

2 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਇਹ ਇੱਕ ਦੋਹਰੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਜੋ ਮਹਾਤਮਾ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਤਿਕਾਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮਹਾਸਭਾ ਨੇ ਜੂਨ 2007 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਤਾ ਅਪਣਾਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਿਧਾਂਤ ਵਜੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜੀਵੰਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਬੈਲਜੀਅਮ, ਅਮਰੀਕਾ, ਸਪੇਨ, ਸਰਬੀਆ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਗਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਜਾਣ-ਪਛਾਣ

2 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ , ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ 2007 ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਸ ਨੂੰ 140 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਹਰਾ ਆਯੋਜਨ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੱਮ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਦਿਨ ਸਕੱਤਰ-ਜਨਰਲ ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਟਕਰਾਵਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਅਟੁੱਟ ਵਿਸ਼ਵਾਸ "ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਥਿਆਰ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।”

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਮਾਰੋਹ ਰਾਜਘਾਟ ' ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨ , ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਨਤਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਰੋਹ ਰਸਮੀ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ - ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਅਭਿਆਨ ਜੋ ਸਵੱਛਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ।

ਚਿੱਤਰ 1: ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ 1946 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦੋਵਾਂ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਵੰਡ ਉੱਤੇ ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਡਰ ਉੱਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਜਨਮ

ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ, 1893 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਦੇ ਲਈ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਪ੍ਰੀਟੋਰੀਆ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਟ੍ਰੇਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕੋਚ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਰਥ ਵਿੱਚ ਸੌਂ ਰਹੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਯਾਤਰੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਇੱਕ ਕਲਰਡ (coloured) ਆਦਮੀ ਜਾਣਕਾਰ ਪੱਖਪਾਤ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ।

ਚਿੱਤਰ 2: ਗਾਂਧੀ (ਖੱਬਿਓਂ ਤੀਜਾ) 1905 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ

ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਡੱਬੇ ਤੋਂ ਵੈਨ ਵਾਲੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਮਨਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀਟਰਮੈਰਿਟਜ਼ਬਰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਠੰਡੀ ਰਾਤ ਬਿਤਾਉਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੀਟੋਰੀਆ ਲਈ ਅਗਲੀ ਉਪਲਬਧ ਟ੍ਰੇਨ ਫੜੀ।

"ਮੈਨੂੰ ਜਿਸ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਉਹ ਸਤਹੀ ਸੀ - ਰੰਗ ਪੱਖਪਾਤ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਲੱਛਣ। ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹੋਂ ਪੁੱਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਝੱਲਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ," ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ 1926 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਆਪਣੀ ਆਤਮਕਥਾ "ਦ ਸਟੋਰੀ ਆਫ਼ ਮਾਈ ਐਕਸਪੈਰੀਮੈਂਟਸ ਵਿਦ ਟਰੂਥ" ਵਿੱਚ ਇਸ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ।

ਚਿੱਤਰ 3: ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ "ਸਤਿਆਗ੍ਰਹਿ" ਵਜੋਂ ਗਾਂਧੀ

ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਾਰਲਸਟਾਊਨ ਤੋਂ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ ਤੱਕ ਸਟੇਜ ਕੋਚ ਰਾਹੀਂ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੋਰੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਅੰਦਰ ਸੀਟ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈਵਰ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਲੇ ਕੋਚਬਾਕਸ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੁੱਟਬੋਰਡ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੰਦੇ ਕਪੜੇ (sackcloth) 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਰੰਗਭੇਦ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣੀਆਂ। ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਸ਼ਵੇਤ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰੇ ਭਰੇ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ, ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਸਾਥੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ "ਸੱਤਿਆਗ੍ਰਹਿ" ਦਾ ਨਵਾਂ ਸ਼ਬਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ - ਜੋ "ਸੱਤਯ" (ਸੱਚ) ਅਤੇ "ਅਗ੍ਰਹਿ" (ਜ਼ਿੱਦ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਹਿੰਸਕ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।

ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1920 ਵਿੱਚ ਯੰਗ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। " ਅਹਿੰਸਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਥਿਆਰ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੈ।"

ਭਾਵੇਂ 1930 ਦੇ ਡਾਂਡੀ ਮਾਰਚ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਨਮਕ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜਨ ਲਈ ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ ਸਨ, ਜਾਂ 1942 ਦੇ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋ ਕੇ ਉੱਠਿਆ ਸੀ, ਮਹਾਤਮਾ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਨੈਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਕੋਈ ਵੀ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋ ਕੇ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ ਜੂਨੀਅਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ ਨੂੰ ਨਸਲਵਾਦ ਅਤੇ ਰੰਗਭੇਦ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਮਿਲੀ। ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਹਿੰਸਾ ਇੱਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਖੇ ਗਾਂਧੀ: ਪੰਜਵਾਂ ਅਹਿੰਸਾ ਲੈਕਚਰ

ਪੰਜਵਾਂ ਅਹਿੰਸਾ ਲੈਕਚਰ , ਜੋ ਕਿ ਅਹਿੰਸਾ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਲੈਕਚਰਾਂ ਦੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਲੜੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਸਤੰਬਰ 2022 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਫਾਰ ਪੀਸ ਐਂਡ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ (ਐੱਮਜੀਆਈਈਪੀ) ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਥਾਈ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਜੀਵੰਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। "ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ" ਥੀਮ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ , ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੱਚੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਲਪਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਆਕਾਰ ਦੇ ਹੋਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੀ , ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ - ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ।

ਇਸ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ, ਰਾਜਦੂਤ ਰੁਚਿਰਾ ਕੰਬੋਜ , ਬਰਨਿਸ ਕਿੰਗ (ਮਾਰਟਿਨ ਲੂਥਰ ਕਿੰਗ ਜੂਨੀਅਰ ਦੀ ਧੀ), ਯੁਵਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਣ, ਹਮਦਰਦ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰੋਤ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਮੁੜ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸਰਕਾਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ

ਜਿਵੇਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਰੇਲਵੇ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਹ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਸਨ।

ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸਰਕਾਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ

ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ

ਆਧੁਨਿਕ ਸੰਕਟਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ : ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਫਲਸਫਾ ਹਿੰਸਕ ਟਕਰਾਅ, ਅੱਤਵਾਦ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਮਹਾਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸਹਿਤ ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸਿਧਾਂਤ : ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਕੱਤਰ-ਜਨਰਲ ਐਂਟੋਨੀਓ ਗੁਟੇਰੇਸ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਥੰਮ੍ਹ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ 2030 ਦੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗਾਂਧੀ ਨੇ SDGs ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵੱਛਤਾ, ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਲਿੰਗ ਸਮਾਨਤਾ, ਭੁੱਖਮਰੀ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਟੇਰੇਸ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਹਿੰਸਾ ਨਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਾਧਨ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਸੰਕਲਪ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਸਥਾਈ ਸਾਰਥਕਤਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਨੀਤੀਗਤ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਰਤਨਕਾਰੀ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ

ਜੀ20

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 2023 ਦੇ G20 ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ, G20 ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਮਾਧੀ, ਰਾਜਘਾਟ 'ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਜਨਤਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੂੰ "ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸੇਵਾ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦਾ ਚਾਨਣ ਮੁਨਾਰਾ" ਕਿਹਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਦੇ ਸਦੀਵੀ ਆਦਰਸ਼ ਇੱਕ ਸਦਭਾਵਨਾਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਰਸਮੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਾਲੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਹਿੰਸਕ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 4: G20 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਘਾਟ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕੀਤੀ।

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਰੋਹ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਮਾਰੋਹ

ਚਿੱਤਰ 5: ਬਰੁੱਸੇਲਸ (Brussels) ਦੇ ਮੋਲੇਨਬੀਕ ਕਮਿਊਨ ਵਿੱਚ ਪਾਰਕ ਮੈਰੀ ਜੋਸੀ ਵਿੱਚ ਯੂਰੋਪ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਬੁੱਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ । ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੈਲਜੀਅਮ ਕਲਾਕਾਰ ਰੇਨੇ ਕਲੀਕੇਟ ਦੁਆਰਾ ਘੜਿਆ ਗਿਆ ਇਹ ਬੁੱਤ 1969 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਦੀ 100ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਰੇਲਵੇ ਕੋਚ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ

ਕੇਂਦਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਮੰਤਰੀ ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ ਨੇ 11 ਸਤੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਾਜਘਾਟ ਵਿਖੇ ਗਾਂਧੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਖੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲਵੇ ਕੋਚ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ । ਇਹ ਕੋਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਯੁੱਗ ਦਾ ਇੱਕ ਰੇਲਵੇ ਕੋਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰੇਲ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਏ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਰੇਲਵੇ ਡੱਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ।

ਗਾਂਧੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਿਜੈ ਗੋਇਲ ਨੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹਾ, "ਰੇਲਵੇ ਗਾਂਧੀ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਸੀ।"

ਸਿੱਟਾ

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦਿਵਸ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਲੌਕਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਓਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜ ਅੱਜ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ, ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀਪੂਰਨ ਹੋਣ।

ਹਵਾਲੇ

ਪ੍ਰੈੱਸ ਇਨਫੋਰਮੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ :

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2040171

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2157441

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2166952

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2158065

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2154249

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=154293&ModuleId=3#:~:text=The%20SVAMITVA%20(ਸਰਵੇਖਣ%20of%20Villages,extension%20until%20FY%202025%2D26

https://www.pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=2128085

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2123649

https://www.pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=154915&ModuleId=3

https://www.pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2148473

ਹੋਰ:

https://www.mea.gov.in/press-releases.htm?dtl/31855/Leadership+Matters+Relevance+of+Mahatma+Gandhi+in+the+Contemporary+World+ECOSOC+Chamber

https://www.un.org/sg/en/content/sg/statement/2019-09-24/secretary-generals-remarks-the-event-leadership-matters-relevance-of-mahatma-gandhi-the-contemporary-world-delivered

https://www.mea.gov.in/press-releases.htm?dtl/31855/Leadership+Matters+Relevance+of+Mahatma+Gandhi+in+the+Contemporary+World+ECOSOC+Chamber

https://www.un.org/en/observances/non-violence-day

https://ignca.gov.in/Asi_data/1800.pdf

https://indianculture.gov.in/photo-archives/gandhiji-satyagrahi

https://indianculture.gov.in/digital-district-repository/district-repository/salt-satyagraha-aonla-bareilly-1930

https://indianculture.gov.in/gazettes/quit-india-movement-august-december-1942-vol-xiii

https://magazines.odisha.gov.in/Orissareview/2014/August/engpdf/27-34.pdf

https://x.com/narendramodi/status/1700737664302145794?lang=en

https://www.g20.in/ru/media-resources/press-releases/september-2023/raj-ghat.html

https://indianembassybrussels.gov.in/mgmemorials.php

https://www.indianembassyusa.gov.in/memorial?id=21

https://www.eoimadrid.gov.in/mahatma-gandhi-in-spain.php

https://eoibelgrade.gov.in/listview/MjI4

https://www.indembassybern.gov.in/page/statues-and-busts/

https://embassyofindiabangkok.gov.in/eoibk_pages/MzIx

https://www.indembastana.gov.in/section/events-photo-gallery/mahatma-gandhi-birth-anniversary-2023/

https://www.indianembassynetherlands.gov.in/section/news/over-800-people-participated-in-largest-ever-gandhi-march-on-october-of-hegue-to-mark-the-international-day-of-nonviolence/

https://mgiep.unesco.org/article/fifth-ahinsa-lecture-on-education-for-human-flourishing-brings-gandhi-to-life-at-the-un

https://press.un.org/en/2025/sgsm22811.doc.htm

 PDF ਦੇਖਣ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

*****

ਐਸਕੇ/ਐੱਸਐੱਮ