કેન્દ્રીય પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે આજે દિલ્હી-NCR ના શહેરોમાં વાયુ પ્રદૂષણનો સામનો કરવા માટે દિલ્હી અને સોનીપતની મ્યુનિસિપલ સંસ્થાઓના એક્શન પ્લાનની વિગતવાર સમીક્ષા કરવા માટે એક ઉચ્ચ સ્તરીય બેઠકની અધ્યક્ષતા કરી હતી. 03.12.2025 ના રોજ યોજાયેલી અગાઉની બેઠકમાં મંત્રી દ્વારા નિર્દેશિત કર્યા મુજબ નિર્ધારિત માપદંડો અને ફોર્મેટ પર હાથ ધરવામાં આવેલી માળખાગત સમીક્ષાઓની ચાલુ શ્રેણીમાં આ ત્રીજી બેઠક હતી.

મંત્રીએ અધિકારીઓને ગ્રાઉન્ડ લેવલની વાસ્તવિકતાઓ સાથે નજીકથી જોડાયેલા રહેવા, NCR માં પ્રદૂષણના મુખ્ય સ્ત્રોતો ઓળખવા અને વ્યવહારુ તથા અમલી બનાવી શકાય તેવા ઉકેલો વિકસાવવા નિર્દેશ આપ્યો હતો. રાષ્ટ્રીય રાજધાનીની વૈશ્વિક છબી સુધારવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકતા, શ્રી યાદવે વાયુ પ્રદૂષણને અસરકારક રીતે સંબોધવા માટે 'હોલ-ઓફ-ગવર્નમેન્ટ' અને 'હોલ-ઓફ-સોસાયટી' અભિગમના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.

ચોક્કસ નિર્દેશો જારી કરતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે બાંધકામ અને તોડી પાડવાની (C&D) પ્રવૃત્તિઓને ત્યાં સુધી પરવાનગી આપવી જોઈએ નહીં જ્યાં સુધી બાંધકામ સ્થળના 10 કિમીની ત્રિજ્યામાં C&D કચરાના હેન્ડલિંગ અને પ્રોસેસિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની ઓળખ અને નિર્માણ કરવામાં ન આવે. તેમણે વધુમાં નિર્દેશ આપ્યો કે ઓક્ટોબરથી ડિસેમ્બર સુધી NCR માં પીક પ્રદૂષણના સમયગાળા દરમિયાન તોડી પાડવાની પ્રવૃત્તિ પર પ્રતિબંધ મૂકવા માટે જોગવાઈઓ કરવામાં આવે, જેમાં નિયમોમાં સુધારા બાકી હોય ત્યાં સુધી તાત્કાલિક નિર્દેશો જારી કરવામાં આવે. NCR ના શહેરોમાં તાત્કાલિક નિરીક્ષણ અભિયાન શરૂ કરવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો, જેમાં કસૂરવારો સામે કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. ચલણ કાપવા એ પોતે જ અંતિમ ઉકેલ ન હોવો જોઈએ તેના પર ભાર મૂકતા મંત્રીએ વ્યવહારુ અભિગમ અપનાવવા જણાવ્યું હતું, જેમાં સામાન્ય જનતાને અસુવિધા કરવાને બદલે મુખ્ય પ્રદૂષણ ફેલાવનારાઓને લક્ષ્ય બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે. તેમણે કહ્યું, "સ્ટેકહોલ્ડર્સને પ્રેરિત કરો, જનતાને સમજાવો અને કસૂરવારો સામે મક્કમતાથી કામ કરો."

શ્રી યાદવે એવો પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો કે દિલ્હીમાં મલ્ટી લેવલ પાર્કિંગ સુવિધાઓનું યોગ્ય સ્થળ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવે જેથી તેઓ પોતે ટ્રાફિક જામનું કારણ ન બને. તેમણે શહેરમાં ટ્રાફિક જામના ઓળખાયેલા 62 હોટસ્પોટ્સ પરથી ગેરકાયદેસર પાર્કિંગ અને દબાણો દૂર કરવા સૂચના આપી હતી. દિલ્હી પોલીસ સાથેના સંકલનમાં સવારે 9-11 અને સાંજે 4-7 વાગ્યા સુધી પીક ટ્રાફિક કલાકો દરમિયાન રોડ કોરિડોર ઓળખવા અને સિગ્નલ-ફ્રી અવરજવર સક્ષમ કરવા માટે વિગતવાર યોજના તૈયાર કરવાની છે. આ કોરિડોર પર BS-IV ધોરણોથી નીચેના વાહનોને મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં. મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે આયોજન વગરના શહેરી વિસ્તરણને રોકવું જોઈએ અને પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ સુવિધાઓનો ઉપયોગ વધારવા અને પીક-અવરની ભીડ ઘટાડવા માટે હાઈ-રાઈઝ ઈમારતોના રહેવાસીઓ માટે નજીકના પબ્લિક ટ્રાન્સપોર્ટ હબ સુધી લાસ્ટ-માઈલ કનેક્ટિવિટી પૂરી પાડવા જણાવ્યું હતું. તેમણે મ્યુનિસિપલ સોલિડ વેસ્ટ (MSW) ડમ્પ સાઇટ્સ પર વેસ્ટ-ટુ-એનર્જી (કચરામાંથી ઊર્જા) પ્લાન્ટ્સના વિસ્તરણની સંભાવનાઓ તપાસવા અને ઉદ્યાનો અને જળાશયો દત્તક લેવા સહિત જાહેર ભાગીદારી દ્વારા હરિયાળી માટે ખુલ્લી જગ્યાઓ ઓળખવા માટે પણ નિર્દેશ આપ્યો હતો.

દિલ્હી મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનને દબાણોમાં રહેતા અથવા કામ કરતા લોકો માટે કાયદાકીય સુધારા, અમલીકરણની કાર્યવાહી અને વૈકલ્પિક ઉકેલોની જોગવાઈ સહિત 360-ડિગ્રી અભિગમ અપનાવવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું. ટ્રાફિક જામ અને પ્રદૂષણના હોટસ્પોટ્સને ખતમ કરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે આ પગલાં ટાઈગર રિઝર્વમાં અનુસરવામાં આવતા સ્વૈચ્છિક સ્થળાંતર મોડેલની તર્જ પર હોવા જોઈએ. મંત્રીએ 2026 ના અંત સુધીમાં મૂર્ત પરિણામો પ્રાપ્ત કરવા માટે ઓખલા, ભલસ્વા અને ગાઝીપુર લેગસી વેસ્ટ ડમ્પ સાઇટ્સના નિકાલને ફાસ્ટ-ટ્રેક કરવા વધુ નિર્દેશ આપ્યો હતો. અકસ્માતો અને ટ્રાફિક જામ રોકવા માટે રસ્તાઓ પરથી રખડતા પ્રાણીઓને દૂર કરવા પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. એર ક્વોલિટી મેનેજમેન્ટ કમિશન (CAQM) ને ઔદ્યોગિક એકમોના PNG ઉત્પાદન અને વપરાશના બિલનું વિશ્લેષણ કરવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી જેથી પ્રદૂષિત એકમોનું સ્વચ્છ ઈંધણમાં વાસ્તવિક રૂપાંતર આંકવામાં આવે.

મંત્રીએ તમામ હિતધારક જૂથોમાં વર્તણૂકીય ફેરફાર લાવવા માટે સતત જાગૃતિ કાર્યક્રમોની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો અને સ્વૈચ્છિક જાહેર ભાગીદારીને પ્રોત્સાહિત કરી હતી. IEC પ્રવૃત્તિઓને ઉદ્યોગો અને બાંધકામ કંપનીઓ જેવા વાસ્તવિક પ્રદૂષણ હિતધારકો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો હતો, જેથી તેઓને લાગુ પડતા પેટાનિયમો અને માપદંડોથી વાકેફ કરી શકાય. CAQM ને તે મુજબ IEC માર્ગદર્શિકા સુધારવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું. શ્રી યાદવે NCR માં બાયોમાસ અને MSW બાળવાનું રોકવા માટે CSR પહેલ દ્વારા કામદારોને હીટિંગ ડિવાઇસ આપવાનું પણ આહવાન કર્યું હતું. વર્તણૂકીય પરિવર્તન સક્ષમ કરવા માટે સહાયક સુવિધાઓ પર ભાર મૂકતા મંત્રીએ નાગરિકોને વાયુ પ્રદૂષણ સામેની લડાઈમાં સક્રિય ભાગીદાર બનવા હાકલ કરી હતી અને તમામ એજન્સીઓને આગામી એક વર્ષમાં AQI માં 40 ટકાનો ઘટાડો હાંસલ કરવા મિશન મોડમાં કામ કરવા વિનંતી કરી હતી.

આ બેઠકમાં સચિવ (MoEFCC), અધ્યક્ષ, એર ક્વોલિટી મેનેજમેન્ટ કમિશન (CAQM), પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, સેન્ટ્રલ પોલ્યુશન કંટ્રોલ બોર્ડ (CPCB) અને દિલ્હી પોલ્યુશન કંટ્રોલ કમિટી (DPCC), સચિવ (પર્યાવરણ અને વન), GNCTD અને દિલ્હી તથા સોનીપતના મ્યુનિસિપલ કમિશનરો હાજર રહ્યા હતા.

SM/IJ/GP/JD