ભારત સરકારની નીતિઓ માનનીય પ્રધાનમંત્રીના મેક ઇન ઇન્ડિયા અને આત્મનિર્ભર ભારતના વિઝન દ્વારા સંચાલિત છે. તે સંપૂર્ણ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા અને ઉદ્યોગોને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધા કરવા માટે સક્ષમ વાતાવરણ પૂરું પાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

સુધારેલી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્લસ્ટર્સ (EMC 2.0)

આ વિઝનના ભાગરૂપે, ભારત સરકારે એપ્રિલ 2020માં સુધારેલી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ક્લસ્ટર્સ (EMC 2.0) યોજના અધિસૂચિત કરી હતી.

આ યોજના સામાન્ય સુવિધાઓ ધરાવતા સમર્પિત ક્લસ્ટરોને ભંડોળ આપીને વિશ્વ કક્ષાના ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના નિર્માણને ટેકો આપે છે. આમાં રેડી બિલ્ટ ફેક્ટરી (RBF) શેડ્સ/પ્લગ એન્ડ પ્લે સુવિધાઓ સાથે તૈયાર ઔદ્યોગિક પ્લોટ જેવી સહિયારી સુવિધાઓ અને સવલતોનો સમાવેશ થાય છે.

અત્યાર સુધીમાં, 11 EMC અને 2 CFC (કોમન ફેસિલિટી સેન્ટર) પ્રોજેક્ટ્સ મંજૂર કરવામાં આવ્યા છે. આ પ્રોજેક્ટ્સ 4,399.68 એકર વિસ્તારને આવરી લે છે જેનો પ્રોજેક્ટ ખર્ચ ₹ 5,226.49 કરોડ છે, જેમાં ₹ 2,492.74 કરોડની કેન્દ્રીય નાણાકીય સહાયનો સમાવેશ થાય છે.

આ મંજૂર કરાયેલા પ્રોજેક્ટ્સ દેશના 10 રાજ્યોમાં આવેલા છે જેમાં ₹ 1,46,846 કરોડના અંદાજિત રોકાણ અને અંદાજે 1.80 લાખ રોજગારીની અપેક્ષા છે.

વધુમાં, EMC 2.0 યોજના હેઠળ ક્લસ્ટરની અંદર ઓછામાં ઓછો 10% વેચાણપાત્ર/લીઝપાત્ર વિસ્તાર રેડી બિલ્ટ ફેક્ટરી (RBF) શેડ્સ માટે ફાળવવામાં આવ્યો છે. મંજૂર કરાયેલા EMC 2.0 પાર્ક્સ હેઠળના રેડી બિલ્ટ ફેક્ટરી (RBF) શેડ્સ બાંધકામના વિવિધ તબક્કે છે.

મંજૂર કરાયેલા EMCમાં 123 જમીન ફાળવણીકારો (ઉત્પાદકો) તરફથી ₹ 1,13,000 કરોડની રોકાણ પ્રતિબદ્ધતા પહેલેથી જ પ્રાપ્ત થઈ છે. આમાંથી, 9 એકમોએ ઉત્પાદન શરૂ કરી દીધું છે અને 13,680 રોજગારીના સર્જન સાથે ₹ 12,569.69 કરોડનું રોકાણ કર્યું છે.

13 પ્રોજેક્ટ્સના અમલીકરણની સ્થિતિની વિગતો પરિશિષ્ટ-I માં આપવામાં આવી છે.

વધુમાં, MSME મંત્રાલય હેઠળની નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર માઇક્રો, સ્મોલ એન્ડ મીડિયમ એન્ટરપ્રાઇઝિસ દ્વારા EMC 2.0 યોજનાનું સ્વતંત્ર પ્રભાવ મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું.

મૂલ્યાંકન ઇલેક્ટ્રોનિક્સ મેન્યુફેક્ચરિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના ઝડપી વિકાસ, બહે સપ્લાય-ચેઇન પ્રતિભાવ, RBF/પ્લગ-એન્ડ-પ્લે સુવિધાઓની ઉપલબ્ધતા, ખર્ચ-કાર્યક્ષમ લોજિસ્ટિક્સ અને નોંધપાત્ર પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ રોજગાર નિર્માણ તેમજ ક્લસ્ટર ઇકોસિસ્ટમમાં ઉન્નત કૌશલ્ય વિકાસ પર પ્રકાશ પાડે છે.

 

પરિશિષ્ટ-I

EMC 2.0 યોજના હેઠળ મંજૂર થયેલા પ્રોજેક્ટ્સ

ક્રમ	રાજ્ય	સ્થળ	વિસ્તાર (એકરમાં)	પ્રોજેક્ટ ખર્ચ (INR કરોડમાં)
1	આંધ્રપ્રદેશ	EMC - YSR, કોપરથી કડપા, YSR જિલ્લો	540.00	748.76
2	હરિયાણા	EMC - IMT સોહના, નૂહ જિલ્લો	500.00	662.08
3	મહારાષ્ટ્ર	EMC - રંજણગાંવ Ph.III, પુણે	297.11	492.85
4	કર્ણાટક	EMC - કોટુર-બેલુર, ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એરિયા, ધારવાડ જિલ્લો	224.50	179.14
5	ઉત્તરાખંડ	EMC - કાશીપુર ઇન્ટિગ્રેટેડ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ એસ્ટેટ કાશીપુર, ઉધમ સિંહ નગર જિલ્લો	133.82	136.35
6	તેલંગાણા	CFC - હૈદરાબાદ, નોલેજ સિટી, રાયદુર્ગ ગામ, સેરીલિંગમપલ્લી મંડળ, રંગા રેડ્ડી જિલ્લો	1.00	104.63
7	તેલંગાણા	EMC - મહેબૂબનગર, દિવટીપલ્લી ગામ, મહેબૂબનગર જિલ્લો	377.65	569.66
8	તમિલનાડુ	EMC - પિલ્લઈપાક્કમ (ગામ), શ્રીપેરુમ્બુદુર તાલુકો, કાંચીપુરમ (જિલ્લો)	379.30	424.55
9	કર્ણાટક	EMC - મૈસૂર, કોચનહલ્લી ગામ, મૈસૂર	235.55	221.54
10	તમિલનાડુ	EMC - મનાલુર, તિરુવલ્લુર જિલ્લો	474.30	587.47
11	ઉત્તર પ્રદેશ	EMC - ગૌતમ બુદ્ધ નગર, સેક્ટર-10, યમુના એક્સપ્રેસવે, ગૌતમ બુદ્ધ નગર	206.40	417.00
12	છત્તીસગઢ	CFC - નયા રાયપુર ગામ - તુતા, સેક્ટર 22, નયા રાયપુર	3.23	108.43
13	ગુજરાત	EMC - ધોલેરા, TP 2A, એક્ટિવેશન એરિયા, ધોલેરા SIR	1,026.82	574.03
	કુલ		4,399.68	5,226.49

આ માહિતી ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી રાજ્ય મંત્રી શ્રી જિતિન પ્રસાદ દ્વારા 17.12.2025 ના રોજ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવી હતી.

SM/BS/GP/JD

(रिलीज़ आईडी: 2205518) आगंतुक पटल : 17