ભારત સરકારનો મત્સ્યઉદ્યોગ વિભાગ (DoF, GoI) ગુજરાત સહિત તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં દેશમાં મત્સ્યઉદ્યોગના સર્વાંગી વિકાસ માટે વિવિધ યોજનાઓ/કાર્યક્રમો અમલમાં મૂકી રહ્યો છે. મુખ્ય યોજનાઓમાં બ્લુ રિવોલ્યુશન સ્કીમ (2015-16 થી 2019-20), કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (KCC) ને મત્સ્યઉદ્યોગ સુધી વિસ્તારવા (2018-19 થી), મત્સ્યઉદ્યોગ અને જળચરઉદ્યોગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ ફંડ (FIDF) (2018-19 થી 2025-26), પ્રધાનમંત્રી શ્રી મત્સ્ય સંપદા યોજના (PMMSY) (2020-21 થી 2024-26), અને એક નવી કેન્દ્રીય ક્ષેત્ર પેટા-યોજના એટલે કે પ્રધાનમંત્રી મત્સ્ય કિસાન સમૃદ્ધિ સહ યોજના (PM-MKSSY) (2023-24 થી 2026-27). માછલી ઉત્પાદનમાં વધારો, મત્સ્યઉદ્યોગ માળખાને મજબૂત બનાવવું, આજીવિકાને મજબૂત બનાવવી, માછીમારોની સલામતી સુનિશ્ચિત કરવી અને સંસાધનોનું ટકાઉપણું આ પહેલોનો મુખ્ય ભાગ રહ્યો છે.

ભારત સરકારના મત્સ્યઉદ્યોગ વિભાગે રાષ્ટ્રીય મત્સ્યઉદ્યોગ વિકાસ બોર્ડ (NFDB) અને સંબંધિત મત્સ્યઉદ્યોગ સંસ્થાઓ સાથે પરામર્શ કરીને ગુજરાત સહિત તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં ટકાઉ પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવા સહિત વિવિધ મત્સ્યઉદ્યોગ પ્રવૃત્તિઓમાં તાલીમ અને જાગૃતિ કાર્યક્રમોને સરળ બનાવવા માટે અનેક હસ્તક્ષેપો હાથ ધર્યા છે. NFDBએ માહિતી આપી છે કે છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં PMMSY હેઠળ ગુજરાતના 1200 માછીમારોને તાલીમ આપવામાં આવી હતી અને તેના માટે રૂ. 10 લાખના ભંડોળ મંજૂર કરવામાં આવ્યા હતા. આ ક્ષેત્રોમાં ટકાઉપણા માટે કૃત્રિમ ખડકોની સ્થાપના, સીવીડ ખેતી, રોગ વ્યવસ્થાપન, શ્રેષ્ઠ વ્યવસ્થાપન પદ્ધતિઓ, ઝીંગા ઉછેર, મેરીકલ્ચર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

વધુમાં, ગુજરાત સરકારે માહિતી આપી છે કે વર્ષ 2025-26માં રાજ્ય સરકારે કુલ ₹160 કરોડના બજેટ સાથે વિવિધ દરિયાકાંઠાના જળચરઉછેર કલ્યાણ યોજનાઓ અમલમાં મૂકી હતી. આ સમયગાળા દરમિયાન, ગુજરાત સરકાર દ્વારા કામધેનુ યુનિવર્સિટી અને ICAR-CIBAના સહયોગથી ટકાઉ જળચરઉછેર પ્રથાઓને પ્રોત્સાહન આપવા માટે અનેક તાલીમ કાર્યક્રમો હાથ ધરવામાં આવ્યા હતા.

ભારત સરકારના પશુપાલન અને ડેરી વિભાગ (DAHD) ફેબ્રુઆરી-2014 થી દેશભરમાં રાષ્ટ્રીય ડેરી વિકાસ કાર્યક્રમ (NPDD) યોજનાનો અમલ કરી રહ્યું છે. આ યોજનાનું પુનર્ગઠન જુલાઈ, 2021માં 2021-22 થી 2025-26 સુધી અમલીકરણ માટે કરવામાં આવ્યું છે જેમાં નીચેના બે ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે: ( i ) NPDDનો ઘટક 'A' ગુણવત્તાયુક્ત દૂધ પરીક્ષણ ઉપકરણો તેમજ પ્રાથમિક ઠંડક સુવિધાઓ માટે માળખાગત સુવિધાઓ બનાવવા/મજબૂત બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે અને (ii) NPDD યોજના "સહકારીઓ દ્વારા ડેરી"ના ઘટક 'B'. DAHD ભારત સરકાર દ્વારા જણાવવામાં આવ્યું છે કે, NPDD (કોમ્પ A) હેઠળ, NPDD હેઠળ, ગુજરાતમાં ડેરી સહકારી સંસ્થાઓની માળખાગત સુવિધાઓને મજબૂત બનાવવા અને નિર્માણ માટે કુલ રૂ. 55613.66 લાખ (રૂ. 33917.66 લાખના કેન્દ્રીય હિસ્સા સહિત) ના ખર્ચ સાથે 9 પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. 11,184 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચ સાથેની કેન્દ્રીય ક્ષેત્ર યોજના ડેરી પ્રોસેસિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ ફંડ (DIDF) હેઠળ, રાજ્ય સહકારી અને કંપનીઓ અધિનિયમ હેઠળ નોંધાયેલ ડેરી સહકારી, મલ્ટી સ્ટેટ ડેરી કો-ઓપરેટિવ, દૂધ ઉત્પાદક કંપનીઓ (MPC), NDDBની પેટાકંપનીઓ, સ્વ-સહાય જૂથો (SHGs) અને ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPOs) ને નાણાકીય સહાય (2.5% સુધી વ્યાજ સબવેન્શન) પૂરી પાડવામાં આવી હતી. 01.02.2024ના રોજ, DIDFને પશુપાલન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ ફંડ (AHIDF)માં સમાવિષ્ટ કરવામાં આવ્યું હતું અને હવે ડેરી સહકારી સંસ્થાઓ ઓપરેશનલ માર્ગદર્શિકા અનુસાર AHIDF દ્વારા સહાય મેળવવા માટે પાત્ર છે. 31.10.2025ના રોજ ડેરી સહકારી મંડળીઓ અને ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠન દ્વારા કાર્યરત ડેરી પ્રવૃત્તિઓ (SDCFPO)ને ટેકો આપવાની યોજના હેઠળ, ગુજરાત રાજ્યના 12 દૂધ સંઘો માટે 67233.4 કરોડ રૂપિયાની કાર્યકારી મૂડી લોન સામે 559.78 કરોડ રૂપિયા ( નિયમિત વ્યાજ સબવેન્શન તરીકે રૂ. 293.95 કરોડ અને વધારાની વ્યાજ સબવેન્શન રકમ તરીકે રૂ. 265.83 કરોડ) ની વ્યાજ સબવેન્શન રકમ પૂરી પાડવામાં આવી હતી.

ઉપરોક્ત જવાબ ભારત સરકારના મત્સ્યઉદ્યોગ, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રી શ્રી રાજીવ રંજન સિંહ ઉર્ફે લલ્લન સિંહ દ્વારા લોકસભામાં પૂછાયેલા એક પ્રશ્નના જવાબમાં આપવામાં આવ્યો હતો

SM/DK/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com