દેશભરમાં કુલ 4.93 કરોડ સ્માર્ટ મીટર સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં 1.6 કરોડ સ્માર્ટ મીટર પ્રીપેઇડ મોડમાં કાર્યરત છે. રીવમ્પ્ડ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન સેક્ટર સ્કીમ (RDSS) હેઠળ, રાજ્યો/વિતરણ યુટિલિટીઝ દ્વારા સબમિટ કરાયેલ દરખાસ્તના આધારે, 19.79 કરોડ ગ્રાહકો માટે પ્રીપેઇડ મોડમાં, 2.11 લાખ ફીડર્સ અને 52.53 લાખ DTs માટે સ્માર્ટ મીટરિંગના કાર્યો, એટલે કે કુલ 20.33 કરોડ સ્માર્ટ મીટર મંજૂર કરવામાં આવ્યા છે, અને 3.58 કરોડ સ્માર્ટ મીટર સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. બાકીના સ્માર્ટ મીટર રાજ્યો દ્વારા તેમની રાજ્ય યોજનાઓ/અન્ય યોજનાઓ હેઠળ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે.

પરંપરાગત રીતે, પોસ્ટપેઇડ સેવા ડિફોલ્ટ મોડ રહી છે. જો કે, ગ્રાહકો અને વિતરણ યુટિલિટીઝ બંનેને મળતા લાભોને ધ્યાનમાં રાખીને, રીવમ્પ્ડ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન સેક્ટર સ્કીમ (RDSS) હેઠળ સ્માર્ટ પ્રીપેઇડ મીટરની જમાવટ હાથ ધરવામાં આવી છે. પ્રીપેઇડ સ્માર્ટ મીટરની સ્થાપનાને સરકારી સંસ્થાઓ, વ્યાપારી, ઔદ્યોગિક અને હાઇ-લોડ ગ્રાહકો માટે પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી રહી છે અને ત્યારબાદ લાભોના પ્રદર્શનના આધારે અન્ય ગ્રાહકો માટે કરવામાં આવશે.

ગ્રાહકો માટે અપેક્ષિત લાભો:

ગ્રાહકો માટે નીચેના લાભોની કલ્પના કરવામાં આવી છે:

• નાના રિચાર્જ વડે રિચાર્જ કરવાની સગવડતા.
• શૂન્ય બેલેન્સ પર કનેક્શન કપાત ટાળવા માટે મીટરમાં ઇમરજન્સી ક્રેડિટ.
• વપરાશનું ટ્રેકિંગ.
• ભૂલ-મુક્ત બિલિંગ.

વિતરણ યુટિલિટીઝ માટેના લાભો:

ગ્રાહકો ઉપરાંત, પ્રીપેઇડ સ્માર્ટ મીટરિંગ વિતરણ યુટિલિટીની બિલિંગ અને કલેક્શન કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવામાં મદદ કરે છે, સાથે નીચેના લાભો પ્રદાન કરે છે:

• ઓટોમેટિક એનર્જી એકાઉન્ટિંગ.
• સુધારેલ લોડ ફોરકાસ્ટિંગ.
• ડિમાન્ડ સાઇડ મેનેજમેન્ટ માટે ડેટા એનાલિટિક્સનો ઉપયોગ.
• ઊર્જા સંક્રમણ માટે સક્ષમ ઇકોસિસ્ટમને સરળ બનાવવું.

વિતરણ યુટિલિટીઝને મળતા લાભો આખરે બહેતર સેવાઓ અને ઓછા ખર્ચના રૂપમાં ગ્રાહકો સુધી પહોંચે છે.

અમલીકરણમાંના પડકારો અને ઉકેલો:

શરૂઆતમાં, સ્માર્ટ મીટરના ફાયદાઓ વિશે અપૂરતી ગ્રાહક જાગૃતિને કારણે સ્માર્ટ મીટરિંગના કાર્યોના અમલીકરણમાં કેટલાક પડકારો હતા. ગ્રાહક જોડાણ સુધારવા અને વિશ્વાસ વધારવા માટે, મંત્રાલયે વિવિધ સલાહકારીઓ/પ્રમાણભૂત સંચાલન પ્રક્રિયાઓ (Standard operating Procedures - SoPs) જારી કરી છે. આમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• બિલમાં છૂટ દ્વારા પ્રીપેઇડ મીટર ઇન્સ્ટોલેશન માટે ગ્રાહકોને પ્રોત્સાહન આપવું.
• સ્માર્ટ મીટર દ્વારા નોંધાયેલ મહત્તમ માંગના આધારે ગ્રાહક પર કોઈ દંડ નહીં.
• સરળ હપ્તાઓમાં ભૂતકાળના બાકી લેણાંની વસૂલાત માટેની પદ્ધતિ.
• સ્માર્ટ મીટરની સચોટતામાં વિશ્વાસ વધારવા માટે ચેક મીટરની સ્થાપના.
• વીજળીના વપરાશના નિયમિત ટ્રેકિંગ અને સરળ રિચાર્જ માટે સ્માર્ટ મીટર મોબાઇલ એપ્સ ઉપલબ્ધ કરાવવી.
• ગ્રાહકોને બેલેન્સ અને ઇમરજન્સી ક્રેડિટ માટે એડવાન્સ એલર્ટ.

આ માહિતી આજે લોકસભામાં વીજળી મંત્રી, શ્રી મનોહર લાલ, દ્વારા લેખિત જવાબમાં આપવામાં આવી હતી.

SM/JY/GP/JD