ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ; ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰ, ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੁਲਾੜ ਵਿਭਾਗ, ਪਰਸੋਨਲ, ਜਨਤਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਬਾਰੇ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ), ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ 4-ਦਿਨਾਂ ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ 2025 (IISF 2025) ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੋਹਰੀ ਗਲੋਬਲ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮਾਨਤਾ ਦਾ ਉਤਸਵ ਦਸਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸੰਸਦ ਟੀਵੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, "ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਹੈ"।

ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਦਿਵਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ, "ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਕੱਲ੍ਹ", ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਭਾਰਤ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਤਿਆਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।

"2050 ਲਈ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜਿਸ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜ਼ਰੁਰਤ ਹੈ", 2047 ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਉਦੋਂ ਵਧੇਗਾ ਜਦੋਂ ਖੋਜ ਖੁੱਲ੍ਹੀ, ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਅਤੇ ਹਰ ਘਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰਿਵਰਤਨ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਖੋਜਾਂ- ਖੇਤਾਂ, ਕਲਾਸਰੂਮਾਂ, ਕਲੀਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ "2050 ਦਾ ਕੱਲ੍ਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਜਲਵਾਯੂ ਤੋਂ ਬਾਇਓਟੈੱਕ ਤੱਕ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਖੋਜ ਤੱਕ," ਇਕੱਠੇ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ। 

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਗਿਆਨ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕੱਦ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਗੂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਹੁਣ ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਤਿਕਾਰ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ - ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਤਬਦੀਲੀ ਜਦੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਅਸਮਾਨ ਸਨ। "ਅੱਜ, ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸਹਿ-ਪਾਇਲਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ," ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਆਗਾਮੀ ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ (IISF) ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮਾਨਤਾ ਦਾ ਉਤਸਵ ਮਨਾਏਗਾ। ਇਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ, ਗੰਭੀਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਵਾਦ, ਪੈਨਲ ਚਰਚਾਵਾਂ, ਮਹਿਲਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਬੱਚਿਆਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਲਈ ਸੈਸ਼ਨ ਹੋਣਗੇ, ਜੋ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਲਈ ਇੱਕ ਜੀਵੰਤ ਪਲੈਟਫਾਰਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ IISF ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਸ ਸਾਲ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ - ਉੱਤਰ, ਦੱਖਣ, ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕਰਕੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵਿਕੇਂਦ੍ਰੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੋਆ, ਗੁਵਾਹਾਟੀ ਅਤੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ "ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ" ‘ਤੇ ਹਨ, ਇਹ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਟਿਕਾਉ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਰਾਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਵੇ। "ਜਦੋਂ ਕੌਮਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਘਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ," ਉਨ੍ਹਾਂ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ।

ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇੰਜਣ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਮਿਸ਼ਨਾਂ, ਕਲੀਨ ਇੰਡੀਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ, ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਡੀਆ, ਡੀਪ ਓਸ਼ਨ ਮਿਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਯੂਥ ਐਂਡ ਲਿਵਲੀਹੁੱਡ ਲਈ ਬਾਇਓਟੈਕਨੋਲੋਜੀ, ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ। ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਹੁਣ ਕੁਆਂਟਮ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਬਾਇਓਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਖੋਜ ਵਰਗੇ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਹੁਣ ਇੱਕ ਫਾਲੋਅਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰ "ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪਿੱਛੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।"

ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਨਤਕ-ਨਿਜੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਮਾਡਲ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ "ਨਮੂਨਾ ਤਬਦੀਲੀ" ਕਿਹਾ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਵਰਗੇ ਰਣਨੀਤਕ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਜੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ "ਸਾਈਲੌਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਇੱਕ ਸਮੂਹਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ," 

ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਾਇਓ-ਈ3 ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ (ਵਾਤਾਵਰਣ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਬਾਇਓਟੈਕਨੋਲੋਜੀ) ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਬਾਰੇ ਬੋਲਦਿਆਂ, ਡਾ. ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਅਤੇ ਬਾਇਓ-ਅਧਾਰਿਤ ਈਂਧਣ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਇਓਫਿਊਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਹੋਏ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ, ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਜੋ ਟਿਕਾਊ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, 2014 ਵਿੱਚ 50 ਬਾਇਓਟੈੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨਾਲ ਅੱਜ 11,000 ਤੋਂ ਵੱਧ, ਬਜ਼ਾਰ ਦਾ ਆਕਾਰ 10 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਲਗਭਗ 200 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਜਲਦੀ ਹੀ 300 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ "ਬਾਇਓਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਅਗਲੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਏਗੀ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।" 

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕੋਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਤੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਆਈਆਈਟੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਕਿ ਡਿਜੀਟਲ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉਤਸੁਕਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ "ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ, ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।"

***************

ਐਨਕੇਆਰ/ਏਕੇ

(रिलीज़ आईडी: 2189215) आगंतुक पटल : 8