વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી માટે કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો), પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલય, કર્મચારી, જાહેર ફરિયાદો, પેન્શન, અણુ ઊર્જા અને અવકાશ રાજ્ય મંત્રી, ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે આજે જાહેરાત કરી કે ગ્રુપ કેપ્ટન શુભાંશુ શુક્લા અવકાશમાં ભૌતિક, જ્ઞાનાત્મક અને શારીરિક પ્રતિભાવોનો અભ્યાસ કરશે. મીડિયા એજન્સીને આપેલા ઇન્ટરવ્યુ દરમિયાન ભવિષ્યના લાંબા ગાળાના અવકાશ મિશન માટે માઇક્રોગ્રેવિટીમાં સતત ઇલેક્ટ્રોનિક ડિસ્પ્લેનો ઉપયોગ કરવાની અસર - એક મહત્વપૂર્ણ પાસું, તેના પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.

રાજ્યમંત્રીએ જણાવ્યું કે ભારતીય અવકાશયાત્રીનું સંશોધન અવકાશમાં હાડપિંજરના સ્નાયુઓની શિથિલતા અને આ અસરોનો સામનો કરવા માટે ઉપચારાત્મક વ્યૂહરચનાઓના મૂલ્યાંકન પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.

વધુમાં, તેમણે શેર કર્યું કે ગગનયાત્રી શુક્લા ટાર્ડિગ્રેડ જેવા એક્સ્ટ્રીમોફાઇલ્સના પુનરુત્થાન, અસ્તિત્વ અને પ્રજનન પર પ્રયોગો કરશે. આ સૂક્ષ્મજીવો, જે આત્યંતિક પરિસ્થિતિઓમાં તેમની સ્થિતિસ્થાપકતા માટે જાણીતા છે, તે પૃથ્વીની બહાર જીવન ટકાઉપણાની વૈજ્ઞાનિક સમજને આગળ વધારવામાં મદદ કરશે.

મિશનના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડતા, મંત્રીએ કહ્યું કે "આ રાષ્ટ્રીય ગૌરવની વાત છે કે એક ભારતીય અવકાશયાત્રી આ આંતરરાષ્ટ્રીય મિશનમાં વ્યાખ્યાયિત વૈજ્ઞાનિક જવાબદારીઓ સાથે સક્રિય સહભાગી છે."

ગ્રુપ કેપ્ટન શુક્લા ભારતના પ્રથમ માનવ અવકાશ મિશન ગગનયાન માટે પસંદ કરાયેલા ચાર અવકાશયાત્રીઓમાંના એક છે, જેમાં પ્રશાંત નાયર, અંગદ પ્રતાપ અને અજિત કૃષ્ણનનો સમાવેશ થાય છે. જીપી કેપ્ટન પી.બી. નાયરને એક્સિઓમ-4 મિશન માટે નિયુક્ત બેકઅપ તરીકે નામ આપવામાં આવ્યું છે.

તેમણે જણાવ્યું હતું કે ભારતીય અવકાશયાત્રીને ISS માં મોકલવા અંગેની ચર્ચાઓ પણ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સની મુલાકાતનો એક ભાગ હતી. 2014 થી સક્ષમ નીતિઓએ નાગરિકો માટે શ્રીહરિકોટામાં અભૂતપૂર્વ પ્રવેશની મંજૂરી આપી છે અને ન્યૂસ્પેસ પહેલમાં ભારતનું નેતૃત્વ ઉત્પ્રેરિત કર્યું છે.

ભારતના પ્રથમ માનવ અવકાશ ઉડાન મિશન ગગનયાન વિશે બોલતા, ડૉ. સિંહે કહ્યું કે હાલમાં ટ્રાયલ તબક્કાઓ ચાલી રહ્યા છે અને મિશન 2027ની શરૂઆતમાં લક્ષ્યાંકિત છે. તેમણે આવા અવકાશ પ્રયોગોને ભારતના અવકાશ ઇકોસિસ્ટમ માટે ગેમ-ચેન્જર્સ તરીકે વર્ણવ્યા, ભાર મૂક્યો કે આ દેશને અવકાશ ક્ષેત્રમાં ખરેખર આત્મનિર્ભર બનવામાં મદદ કરશે.

ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે ભારતનું અવકાશ અર્થતંત્ર નજીકના ભવિષ્યમાં 8 બિલિયન ડોલરથી પાંચ ગણું વધીને USD 44 બિલિયન ડોલર થવાનો અંદાજ છે. જે વિકસિત  ભારત @2047ના વિઝનને અનુરૂપ છે. તેમણે કહ્યું કે 2014નું વર્ષ ભારતની અવકાશ યાત્રા માટે એક વળાંક હતું, જ્યારે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ અવકાશ ક્ષેત્રને ખોલવાનો સાહસિક નિર્ણય લીધો, જેનાથી ખાનગી ક્ષેત્રની ભાગીદારી, FDI અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગમાં વધારો થયો છે.

ડૉ. સિંહે અવકાશ અને ઊંડા સમુદ્ર બંનેના માનવ સંશોધન પ્રત્યે સરકારની પ્રતિબદ્ધતા વિશે પણ વાત કરી હતી. તેમણે નોંધ્યું કે ભારતની દરિયાઈ અર્થવ્યવસ્થા, વિશાળ દરિયાકાંઠાના સંસાધનો હોવા છતાં, હજુ પણ ઓછી ખેડાયેલી છે, અને ડીપ ઓશન મિશનનો ઉદ્દેશ્ય આ સંભાવનાનો ઉપયોગ કરવાનો છે.

ભારતની પરમાણુ ઉર્જા વ્યૂહરચનાનો ઉલ્લેખ કરતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે આ ક્ષેત્રને બજેટ ફાળવણીમાં વધારો થયો છે. જેમાં દેશના સ્વચ્છ ઉર્જા સંક્રમણને ટેકો આપવા અને 2070 સુધીમાં નેટ ઝીરો લક્ષ્યોને પૂર્ણ કરવા માટે ભારત નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરનો વિકાસ ચાલી રહ્યો છે.

નાગરિક ઉડ્ડયન અંગે, ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી મોદીના નેતૃત્વ હેઠળ હવાઈ મુસાફરી સામાન્ય નાગરિક માટે સુલભ બની છે. જેમાં અનેક નવા એરપોર્ટનું ઉદ્ઘાટન થયું છે અને પાઇલટ્સની માંગ વધી રહી છે. આ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા માટે, CSIR-NAL એ બે સીટર ટ્રેનર એરક્રાફ્ટ વિકસાવ્યું છે અને ખાનગી ક્ષેત્રના સહયોગથી ઇલેક્ટ્રિક હંસા (e-હંસા) નું ઉત્પાદન વધારવા માટે કાર્ય ચાલુ છે.

નિષ્કર્ષમાં, ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહે ભાર મૂક્યો કે આ વિકાસ ભારતીય વૈજ્ઞાનિક પ્રગતિના નવા યુગનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જેમાં વૈશ્વિક અવકાશ મિશનમાં અર્થપૂર્ણ ભાગીદારી અને મહત્વપૂર્ણ ટેકનોલોજી ક્ષેત્રોમાં આત્મનિર્ભરતા અને નેતૃત્વ તરફનો સ્પષ્ટ માર્ગ છે.

AP/IJ/GP/JD