ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਅੱਜ ਵੀਡੀਓ ਕਾਨਫਰੰਸਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਪੋਸਟ-ਬਜਟ ਵੈਬੀਨਾਰ ਦੌਰਾਨ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਜੀਨ ਬੈਂਕ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਪਹਿਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੈਬੀਨਾਰ ਸਰਕਾਰ, ਉਦਯੋਗ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਬਜਟ ਐਲਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਚਰਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣ, ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਮੁੱਖ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨਾ; ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ; ਅਤੇ 2047 ਤੱਕ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਕਾਰਜਬਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਵੈਬੀਨਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ, ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਜੀਨ ਬੈਂਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੀਜ, ਪਰਾਗ ਜਾਂ ਟਿਸ਼ੂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵੀ ਵਿਨਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਜੀਨ ਬੈਂਕ 1996 ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਰਿਸਰਚ-ਨੈਸ਼ਨਲ ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਪਲਾਂਟ ਜੈਨੇਟਿਕ ਰਿਸੋਰਸਿਜ਼ (ICAR-NBPGR) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਜਰਮਪਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 12 ਖੇਤਰੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਜਰਮਪਲਾਜ਼ਮਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਹਿੱਸੇ ਹਨ ਜੋ ਖੋਜ, ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਫਸਲ ਪ੍ਰਜਣਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

15 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਤੱਕ, ਬੈਂਕ ਇਸ ਸਮੇਂ 0.47 ਮਿਲੀਅਨ ਐਕਸੈਸ਼ਨ (ਪ੍ਰਜਣਨ ਲਈ ਸਟੋਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ) - ICAR-NBPGR ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੇ ਗਏ ਡੇਟਾਬੇਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਾਜ (0.17 ਮਿਲੀਅਨ ਐਕਸੈਸ਼ਨ), ਬਾਜਰਾ (60,600 ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਕਸੈਸ਼ਨ), ਫਲ਼ੀਦਾਰ (69,200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਕਸੈਸ਼ਨ), ਤੇਲ ਬੀਜ (63,500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਕਸੈਸ਼ਨ) ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ (ਲਗਭਗ 30,000 ਐਕਸੈਸ਼ਨ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 2025-26 ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੀਨ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਹੂਲਤ ਵਿੱਚ 10 ਲੱਖ (1 ਮਿਲੀਅਨ) ਜਰਮਪਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਜੋ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਜਨਤਕ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਦੋਵੇਂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੰਭਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।

ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ ਸਮ੍ਰਿੱਧ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਿਸਮ ਹੈ। 811 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਅਤੇ 902 ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਪਾਦਪ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਰੋਤਾਂ (PGR) ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਚਕੀਲੇਪਣ, ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ICAR-NBPGR ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਜੀਨ ਬੈਂਕ, 4.7 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਕਸੈਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ, ਪ੍ਰਜਣਨਕਰਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਰਾਹੀਂ PGR ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਜੀਨ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਨਵੀਂ ਸਹੂਲਤ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨਮੋਲ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗੀ ਬਲਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਕਰੇਗੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਾਰਕ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਕਸ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ, ਜੋ ਕਿ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਿਤ PGR ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।

ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ, ਅਤੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਰਗੇ ਵਧ ਰਹੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਜੀਨ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਬਹੁਤ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਡੈਂਸੀ ਢਾਂਚਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਟਲ ਜਰਮਪਲਾਜ਼ਮ ਲਈ ਇੱਕ ਅਸਫਲ-ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏਗਾ।

ਇਹ ਪਹਿਲ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ, ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ, ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

*****

ਐਮਜੀ/ਆਰਐਨ/ਕੇਐਸਆਰ