ટેલિકોમ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા (ટ્રાઇ)એ ટેલિકોમ કોમર્શિયલ કમ્યુનિકેશન્સ કસ્ટમર પ્રેફરન્સ રેગ્યુલેશન્સ (ટીસીસીસીપીઆર), 2018માં સુધારો કર્યો છે, જેથી અનિચ્છનીય કોમર્શિયલ કોમ્યુનિકેશન (યુસીસી) સામે ગ્રાહક સુરક્ષાને વધુ મજબૂત બનાવી શકાય. સુધારેલા નિયમનોનો હેતુ ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરૂપયોગની વિકસતી પદ્ધતિઓ સાથે વ્યવહાર કરવાનો અને ગ્રાહકો માટે વધુ પારદર્શક વ્યાપારી સંચાર ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે.

તેના અમલીકરણ પછી, TCCCPR-2018 એ બ્લોકચેન-આધારિત નિયમનકારી માળખા મારફતે સ્પામ નિયંત્રણ માટે ટેકનોલોજીનો સફળ ઉપયોગ કર્યો છે. મજબૂત પગલાં લેવા છતાં, સ્પામર્સે તેમની વ્યૂહરચના વિકસાવી છે, જેના કારણે ગ્રાહકોના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે વધુ નિયમનકારી વધારાની જરૂર છે. તદનુસાર, ટ્રાઇએ 28 ઓગસ્ટ 2024 ના રોજ ટીસીસીસીપીઆર 2018 ની સમીક્ષા પર કન્સલ્ટેશન પેપર (સીપી) જારી કર્યું હતું. જેમાં ગ્રાહક સુરક્ષાને વધારવા અને અનિચ્છનીય વાણિજ્યિક સંચાર (યુસીસી) ને અંકુશમાં લેવા માટે જરૂરી મુખ્ય નિયમનકારી સુધારાઓ પર હિતધારકોના મંતવ્યો માંગવામાં આવ્યા હતા. આ પરામર્શમાં અનેક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં વાણિજ્યિક સંદેશાવ્યવહાર શ્રેણીઓને ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરવી, ગ્રાહક ફરિયાદ નિવારણ પદ્ધતિઓને મજબૂત બનાવવી, UCC સામે કાર્યવાહી માટે થ્રેશોલ્ડ ધોરણોને કડક બનાવવા, મોકલનારાઓ અને ટેલિમાર્કેટર્સની ઉચ્ચ જવાબદારી લાવવા, ટેલિમાર્કેટિંગ માટે 10-અંકના નંબરોના દુરુપયોગને રોકવા, બિન-નોંધાયેલ ટેલિમાર્કેટર્સ (UTM) સામે કડક પગલાં અમલમાં મૂકવા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

આજે રજૂ કરવામાં આવેલા સુધારાઓ ગ્રાહકોના અધિકારોને મજબૂત કરવા અને ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરુપયોગને રોકવા માટે હિતધારકોના પ્રતિસાદ અને વિસ્તૃત આંતરિક વિચાર-વિમર્શને ધ્યાનમાં રાખીને તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે અને સાથે-સાથે એ પણ લક્ષ્ય રાખવામાં આવ્યું છે કે ગ્રાહકોની પસંદગી અને સંમતિના આધારે રજિસ્ટર્ડ કંપનીઓ દ્વારા કાયદેસર વાણિજ્યિક સંચાર થાય, જેથી દેશમાં કાયદેસરની આર્થિક પ્રવૃત્તિઓને ટેકો આપવાની જરૂરિયાત સાથે ગ્રાહકોના હિતો વચ્ચે સંતુલન જળવાઈ રહે.

નિયમનોમાં કરવામાં આવેલા ગ્રાહક-કેન્દ્રિત સુધારાઓની મુખ્ય વિશેષતાઓઃ

 

1. સ્પામની જાણ કરવામાં સરળતા અને સુધારેલી ફરિયાદ પદ્ધતિ:
   1. ગ્રાહકો હવે વણનોંધાયેલ સેન્ડર્સ દ્વારા મોકલવામાં આવતા સ્પામ (UCC) કોલ્સ અને સંદેશાઓ સામે ફરિયાદ કરી શકશે, જેમાં કોમર્શિયલ સંદેશાઓને બ્લોક કરવા અથવા પ્રાપ્ત કરવા માટે તેમની પસંદગીઓ પહેલા નોંધણી કરાવવાની જરૂર રહેશે નહીં.
   2. ફરિયાદ પ્રક્રિયાને વધુ સરળ અને વધુ અસરકારક બનાવવા માટે, તે ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે કે જો ગ્રાહક દ્વારા કરવામાં આવેલી ફરિયાદમાં ઓછામાં ઓછા આવશ્યક ડેટા હોય, જેમ કે ફરિયાદીની સંખ્યા, સ્પામ /યુસીસી પ્રાપ્ત થયું હોય તેવા મોકલનારની સંખ્યા, સ્પામ પ્રાપ્ત થયાની તારીખ અને યુસીસી વોઇસ કોલ / સંદેશ વિશેની સંક્ષિપ્ત માહિતી,  ફરિયાદને માન્ય ફરિયાદ તરીકે ગણવામાં આવશે. એક્સેસ પ્રોવાઇડર તપાસમાં ટેકો આપવા માટે ફરિયાદી પાસેથી વધારાની માહિતી એકત્રિત કરી શકે છે.
   3. આ ઉપરાંત, ગ્રાહક હવે સ્પામ / યુસીસી વિશે અગાઉની 3-દિવસની સમયમર્યાદાની તુલનામાં સ્પામ પ્રાપ્ત થયાના 7 દિવસની અંદર ફરિયાદ કરી શકે છે.
   4. એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સને તેમના મોબાઇલ એપ અને વેબ પોર્ટલમાં સ્થાન મેળવવા માટે અગ્રણી અને સરળ જગ્યા પર સ્પામ/યુસીસી ફરિયાદો નોંધાવવા માટેના વિકલ્પો પ્રદર્શિત કરવા ફરજિયાત કરવામાં આવ્યા છે. આ ઉપરાંત, તેમની મોબાઇલ એપ્લિકેશન ગ્રાહકની પરવાનગી લીધા પછી કોલ લોગ્સ, એસએમએસ વિગતોને ઓટો કેપ્ચર કરવા અને ફરિયાદ નોંધણી માટે તેના દ્વારા જરૂરી વિગતો કાઢવા માટે સક્ષમ હોવી જોઈએ. તદુપરાંત, મોબાઇલ એપ્લિકેશનમાં ફરિયાદ દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલા સ્ક્રીનશોટનો ઉપયોગ કરીને ફરિયાદ નોંધાવવાની સુવિધા પણ હોવી જોઈએ.
   5. એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સ દ્વારા યુસીસી સામે અનરજિસ્ટર્ડ સેન્ડર્સ પાસેથી કાર્યવાહી કરવા માટેની સમયમર્યાદા 30 દિવસથી ઘટાડીને ૫ દિવસ કરવામાં આવી છે.
   6. યુ.સી.સી.ના મોકલનારાઓ સામે ત્વરિત કાર્યવાહી સુનિશ્ચિત કરવા માટે, તેમની સામે પગલાં ભરવાના માપદંડમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે અને તેને વધુ કડક બનાવવામાં આવ્યો છે. કાર્યવાહીને વેગ આપવા માટે 'છેલ્લા 7 દિવસમાં મોકલનાર સામે 10 ફરિયાદો હોવી' ના અગાઉના માપદંડની તુલનામાં, તેને "છેલ્લા 10 દિવસમાં મોકલનાર સામે 5 ફરિયાદો રાખવા" માં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. આ ઝડપી ક્રિયાને સક્ષમ બનાવશે અને તે જ સમયે, વધુ સંખ્યામાં સ્પામર્સને આવરી લેશે.

 

2. ગ્રાહકોને સશક્ત બનાવવાઃ
   1. પ્રમોશનલ કોમ્યુનિકેશનમાંથી બહાર નીકળવા માટે સુધારેલી પદ્ધતિ: ટેલિકોમ ઓપરેટર્સે હવે પ્રમોશનલ મેસેજમાં ફરજિયાત વિકલ્પ પૂરો પાડવો પડશે, જેનો ઉપયોગ કરીને ગ્રાહક આવા સંદેશા પ્રાપ્ત કરવાનું પસંદ કરી શકે છે, જેથી ગ્રાહકો માટે પ્રેફરન્સમાં ફેરફાર સરળ બની શકે છે.
   2. મેસેજ હેડર્સ હવે સ્ટાન્ડર્ડાઇઝ્ડ આઇડેન્ટિફાયર્સનું વહન કરશે, જે ગ્રાહકોને પ્રમોશનલ, સર્વિસ અને ટ્રાન્ઝેક્શનલ મેસેજ વચ્ચે સરળતાથી તફાવત પારખવામાં મદદરૂપ થશે. ગ્રાહકો માત્ર તેના હેડરને "-પી", "-એસ", "-ટી", અને "-જી" તરીકે જોઈને કોમર્શિયલ મેસેજના પ્રકારને ઓળખી શકશે, જેને અનુક્રમે પ્રમોશનલ, સર્વિસ, ટ્રાન્ઝેક્શનલ અને સરકારી સંદેશાઓની ઓળખ માટે મેસેજ હેડર પર પ્રત્યય કરવામાં આવશે.
   3. સરકાર દ્વારા મોકલવામાં આવેલા સંદેશાઓ માટે એક અલગ કેટેગરી બનાવવામાં આવી છે જેથી ગ્રાહકો તેમના માટે ફાયદાકારક મહત્વપૂર્ણ સરકારી સંદેશાવ્યવહારને ચૂકી ન જાય.
   4. પ્રેષકે ગ્રાહક દ્વારા આવા ઓપ્ટ-આઉટની તારીખથી ૯૦ (૯૦) દિવસ પહેલાં, બહાર નીકળવાનો વિકલ્પ પસંદ કર્યો હોય તેવા ગ્રાહકની સંમતિ માગતી વિનંતી કરી શકશે નહીં. જો કે, ગ્રાહક પાસે ગમે ત્યારે ઓપ્ટ-ઇન કરવાનો વિકલ્પ હશે.
   5. કોઈ પણ ચાલુ વ્યવહારને પૂર્ણ કરવા માટે ગ્રાહક દ્વારા આપવામાં આવેલી સંમતિ ફક્ત 7 દિવસ માટે જ માન્ય રહેશે જેથી વ્યવસાયો અગાઉ આપવામાં આવેલી સંમતિના બહાને અનિશ્ચિત સમય માટે ગ્રાહકને કોલ કરવા અથવા સંદેશા મોકલવાનું ચાલુ રાખશે નહીં.
   6. તદુપરાંત, ગ્રાહકની સંમતિ જે વ્યવહાર અને સેવા વ્યાપારી સંદેશાવ્યવહારના કિસ્સામાં ગર્ભિત છે, તે ફક્ત ગ્રાહક અને મોકલનાર વચ્ચેના કરારના સમયગાળા અથવા ડિસ્ચાર્જ માટે માન્ય રહેશે અને તેથી, જ્યાં સુધી ગ્રાહક તેના માટે સ્પષ્ટ સંમતિ ન આપે ત્યાં સુધી આવા મોકલનાર દ્વારા ગ્રાહકને કોઈ સર્વિસ કોલ કરી શકાશે નહીં.
   7. આ સુધારાઓ ઓટો-ડાયલર્સ/રોબો કોલ્સના ઉપયોગની જાહેરાત અને ગ્રાહકોને અયોગ્ય ખલેલ અટકાવવા માટે તેના નિયમનની જાહેરાત કરે છે.

 

3. વણમાગ્યા કોમર્શિયલ કોમ્યુનિકેશનના સ્પામર્સ/સેન્ડર્સ સામે કડક પગલાં
   1. એક્સેસ પ્રદાતાઓએ વારંવારના ઉલ્લંઘન માટે દોષી સાબિત થયેલા મોકલનારના તમામ ટેલિકોમ સંસાધનોને સ્થગિત કરવા આવશ્યક છે. નિયમનકારી થ્રેશોલ્ડના પ્રથમ ઉલ્લંઘન માટે, મોકલનારના તમામ ટેલિકોમ સંસાધનોની આઉટગોઇંગ સેવાઓ પર 15 દિવસ માટે પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે. ત્યારબાદના ઉલ્લંઘનો માટે, પ્રેષકના તમામ ટેલિકોમ સંસાધનો, જેમાં પીઆરઆઈ/એસઆઈપી ટ્રંકનો સમાવેશ થાય છે, તે એક વર્ષના સમયગાળા માટે તમામ એક્સેસ પ્રદાતાઓમાં ડિસ્કનેક્ટ કરવામાં આવશે અને મોકલનારને બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવશે.
   2. ગ્રાહકોને છેતરવા અથવા છેતરવાનો પ્રયાસ કરવા માટે મોકલવામાં આવેલા કોઈપણ કોલ અથવા સંદેશને યુસીસીઓ તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યો છે, જ્યાં સુધી ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરૂપયોગને લાગેવળગે છે, આમ, આ પ્રકારના સંદેશાવ્યવહારના મોકલનારના ટેલિકોમ સંસાધનો સામે ઝડપી નિયમનકારી કાર્યવાહીને સક્ષમ બનાવે છે, જેમાં ડિસકનેક્શન અને બ્લેકલિસ્ટિંગનો સમાવેશ થાય છે. આ સુધારો બ્લોકચેન આધારિત તકનીકીના ઉપયોગને કારણે આવા ટેલિકોમ સંસાધનોનું જોડાણ ઝડપી બનાવશે.
   3. આ સુધારો મોકલનારને ટેલિમાર્કેટિંગ માટે સામાન્ય 10-અંકના નંબરોનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકે છે, જેથી તમામ વાણિજ્યિક સંચાર નિર્ધારિત હેડરો અથવા ચોક્કસ સંખ્યાશ્રેણીમાંથી ઉદ્ભવે તે સુનિશ્ચિત થાય છે. જ્યારે 140 શ્રેણીનો ઉપયોગ પ્રમોશનલ કોલ માટે ચાલુ રહેશે, નવી ફાળવવામાં આવેલી 1600 શ્રેણીને ટ્રાન્ઝેક્શનલ અને સર્વિસ કોલ્સ માટે નિયુક્ત કરવામાં આવી છે, જેનો અમલ પહેલાથી જ પ્રગતિમાં છે. આ ફેરફાર પ્રાપ્તકર્તાઓને કોલર લાઇન આઇડેન્ટિફિકેશન (સીએલઆઇ)ના આધારે વ્યાવસાયિક સંચારના પ્રકારને સરળતાથી ઓળખવા માટે સક્ષમ બનાવે છે.

 

4. નિયમોનું પાલન સુનિશ્ચિત કરવા માટે કડક જોગવાઈઓ
   1. આ નિયમનોનો અમલ કરવામાં એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સ નિષ્ફળ જાય તેવા કિસ્સામાં, શ્રેણીબદ્ધ રીતે નાણાકીય ડિસઇન્સેન્ટિવ્સ લાદવા માટેની જોગવાઈઓ રજૂ કરવામાં આવી છે. ઉલ્લંઘનના પ્રથમ દાખલા માટે રૂ. 2 લાખ, ઉલ્લંઘનના બીજા દાખલા માટે રૂ. 5 લાખ અને ઉલ્લંઘનના પછીના કિસ્સાઓ માટે રૂ. 10 લાખનું નાણાકીય ડિસઇન્સેન્ટિવ (એફડી) યુસીસીની ગણતરીના ખોટા અહેવાલના કિસ્સામાં એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સ પર લાદવામાં આવશે. આ એફડી રજિસ્ટર્ડ અને અનરજિસ્ટર્ડ સેન્ડર્સ માટે અલગથી લાદવામાં આવશે. તદુપરાંત, આ એફડી ઍક્સેસ પ્રોવાઇડર્સ પર લાદવામાં આવેલી એફડી ઉપરાંત હશે, જે ફરિયાદોને અમાન્ય રીતે બંધ કરવા સામે લાદવામાં આવી હતી, અને મેસેજ હેડર્સ અને કન્ટેન્ટ ટેમ્પલેટ્સની નોંધણીના સંબંધમાં તેમની જવાબદારીઓ પૂરી નહીં કરે.
   2. એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સને મોકલનાર અને ટેલિમાર્કેટર્સ માટે સિક્યુરિટી ડિપોઝિટ સૂચવવા માટે સક્ષમ બનાવવામાં આવ્યા છે. જે મોકલનાર અને ટેલિમાર્કેટર્સ દ્વારા નિયમોના ઉલ્લંઘનના કિસ્સામાં જપ્ત કરી શકાય છે. આ જોગવાઈને વધુ અસરકારક બનાવવા માટે, એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સને તમામ નોંધાયેલા સેન્ડર્સ અને ટેલિમાર્કેટર્સ સાથે કાનૂની રીતે બંધનકર્તા કરાર કરવા ફરજિયાત કરવામાં આવ્યા છે. જેમાં તેમની ભૂમિકાઓ અને જવાબદારીઓ તેમજ બિન-પાલનના કિસ્સામાં તેમની સામે લઈ શકાય તેવા પગલાંનો સમાવેશ કરવામાં આવશે.

5. ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત બનાવવી:
   1. એક્સેસ પ્રોવાઇડર્સને અસામાન્ય રીતે ઊંચા કોલ વોલ્યુમ, ટૂંકા કોલ સમયગાળા અને ઓછા ઇનકમિંગ-ટુ-આઉટગોઇંગ કોલ રેશિયો જેવા પરિમાણોના આધારે કોલ અને એસએમએસ પેટર્નનું વિશ્લેષણ કરવાનું ફરજિયાત છે. આ વાસ્તવિક સમયમાં સંભવિત સ્પામર્સને ફ્લેગ કરવામાં મદદ કરશે.
   2. ટેલિકોમ ઓપરેટરોએ હનીપોટ્સ તૈનાત કરવા જરૂરી છે, જે સમર્પિત નંબરો છે, જે સ્પામ કોલ્સ અને સંદેશાઓને આકર્ષિત કરે છે અને લોગ કરે છે. જેથી ઉભરતા સ્પામ વલણોનું વિશ્લેષણ કરી શકાય અને શંકાસ્પદ સ્પામર્સ સામે આગોતરા પગલાં લઈ શકાય.
   3. સંશોધિત નિયમનો પ્રિન્સિપલ એન્ટિટી (પીઇ) અને ટેલિમાર્કેટર (ટીએમ) વચ્ચેના મધ્યસ્થીઓની સંખ્યાને મર્યાદિત કરે છે, જેથી સંદેશાઓની સંપૂર્ણ ટ્રેસેબિલિટી સુનિશ્ચિત કરી શકાય. તેનાથી વાણિજ્યિક સંચારમાં જવાબદારી વધશે.
   4. મોકલનાર અને ટેલિમાર્કેટર્સે રજિસ્ટ્રેશન દરમિયાન ફિઝિકલ વેરિફિકેશન, બાયોમેટ્રિક ઓથેન્ટિકેશન અને યુનિક મોબાઇલ નંબર લિંકિંગમાંથી પસાર થવું પડે છે. તદુપરાંત, ઓપરેટર્સે ફરિયાદોનો વિસ્તૃત રેકોર્ડ અને મોકલનાર વિગતો જાળવવી આવશ્યક છે, જેથી એ સુનિશ્ચિત થાય કે ઉલ્લંઘન કરનારને ઝડપથી ઓળખી કાઢવામાં આવે અને તેમને દંડ કરવામાં આવે.
   5. વાણિજ્યિક સંદેશાવ્યવહારમાં જવાબદારી વધારવા માટે, ટ્રાઇએ કડક પ્રિન્સિપલ એન્ટિટી (પીઇ) - ટેલિમાર્કેટર (ટીએમ) ટ્રેસેબિલિટી ફરજિયાત કરી છે. આને કારણે મોકલનારથી પ્રાપ્તકર્તા સુધીના સંદેશાનું સીમલેસ ટ્રેકિંગ સુનિશ્ચિત થાય છે, જે સ્પામ અને અનધિકૃત કોમર્શિયલ કમ્યુનિકેશન્સનું જોખમ ઘટાડે છે.

ટ્રાઇએ આદેશ આપ્યો છે કે એક્સેસ પ્રદાતાઓ આ નવા નિયમોનું કડક પાલન સુનિશ્ચિત કરે અને ઉલ્લંઘન કરનારાઓને ઓળખવા અને અવરોધિત કરવા માટે સક્રિય પગલાં લે.

સુધારેલા નિયમો ટ્રાઇને વધુ સુરક્ષિત અને વિશ્વસનીય ડિજિટલ સંદેશાવ્યવહાર વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપતી વખતે ગ્રાહકોના હિતોની સુરક્ષા કરવામાં સક્ષમ બનાવશે. વ્યવસાયો અને ટેલિકોમ ઓપરેટર્સ સહિત તમામ હિતધારકોને સલાહ આપવામાં આવે છે કે તેઓ તેમની સિસ્ટમને સુધારેલા માળખા સાથે સુસંગત કરે, જેથી અવિરત અમલીકરણની ખાતરી કરી શકાય.

વધુ માહિતી માટે ટ્રાઇના સલાહકાર (QoS-II) શ્રી દીપક શર્માનો 011-20907760 પર અથવા ઇમેઇલ-આઇડી advqos@trai.gov.in પર સંપર્ક કરી શકાય છે.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2102487) Visitor Counter : 34