પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ગ્રામીણ ભારતનાં લોકો માટે સન્માનજનક જીવન સુનિશ્ચિત કરવું એ મારી સરકારની પ્રાથમિકતા છે."

 • પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી[1]

 

પ્રધાનમંત્રી દ્વારા તારીખ 24 એપ્રિલ, 2020 રાષ્ટ્રીય પંચાયતી રાજ દિવસના રોજ શરૂ કરવામાં આવેલી સ્વામિત્વ યોજનાનો હેતુ ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મિલકત માલિકોને "અધિકારોનો રેકોર્ડ" પ્રદાન કરીને ગ્રામીણ ભારતના આર્થિક પરિવર્તનને આગળ વધારવાનો છે. જમીનના સીમાંકન માટે અદ્યતન ડ્રોન અને જીઆઇએસ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને, આ યોજના મિલકતના મુદ્રીકરણને પ્રોત્સાહન આપે છે, બેંક લોનની સુલભતાને સરળ બનાવે છે, સંપત્તિના વિવાદોને ઘટાડે છે અને વ્યાપક ગ્રામીણ-સ્તરના આયોજનને પ્રોત્સાહન આપે છે. સાચા ગ્રામ સ્વરાજને પ્રાપ્ત કરવાની દિશામાં એક પગલા તરીકે, આ પહેલ ગ્રામીણ ભારતને સશક્ત બનાવવામાં અને તેને ગતિશીલ બનાવવામાં સહાયક છે!

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 18 જાન્યુઆરી, 2025નાં રોજ ભારતનાં વિઝનને પ્રતિબિંબિત  કરતાં કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી રાજીવ રંજન સિંહ ઉર્ફે લલન સિંહની હાજરીમાં 10 રાજ્યો અને 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનાં 50,000થી  વધારે ગામડાઓમાં 65 લાખ સ્વામિત્વનાં કાર્ડનું વિતરણ કર્યું હતું. સમારંભ દરમિયાન તેમણે દેશને સંબોધન કર્યું હતું અને લાભાર્થીઓ સાથે વાતચીત કરી હતી, જેમાં દેશભરના મહાનુભવો વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાયા હતા.[2] આ ઘટના સ્વામિત્વ યોજનામાં સીમાચિહ્નરૂપ સિદ્ધિ દર્શાવે છે, જે ગ્રામીણ ભારતને કાયદેસર જમીનની માલિકી સાથે સશક્ત બનાવવાના વિઝનને આગળ ધપાવે છે.

SVAMITVA ની જરૂરિયાત

દાયકાઓ સુધી ભારતમાં ગ્રામ્ય વિસ્તારોનો સર્વે અને વસાહત અધૂરી રહી હતી, કારણ કે ઘણાં રાજ્યો ગામડાંઓની વસ્તી (વસવાટ ધરાવતા) વિસ્તારોનો નકશો તૈયાર કરવામાં કે તેનું દસ્તાવેજીકરણ કરવામાં નિષ્ફળ રહ્યાં હતાં. કાનૂની રેકર્ડના અભાવે આ વિસ્તારોમાં મિલકત માલિકોને ઔપચારિક રેકર્ડ વિનાના અસરકારક રીતે બાકાત રાખ્યા હતા અને તેમને તેમના ઘરોને અપગ્રેડ કરવા માટે સંસ્થાકીય ધિરાણનો ઉપયોગ કરવા અથવા લોન અને અન્ય નાણાકીય સહાય માટે નાણાકીય અસ્ક્યામત તરીકે તેમની મિલકતનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. સાત દાયકા કરતાંયે વધારે સમય સુધી આવા દસ્તાવેજીકરણની ગેરહાજરી ચાલુ રહી હતી, જેણે ગ્રામ્ય ભારતની આર્થિક પ્રગતિમાં મહત્ત્વનો અવરોધ ઊભો કર્યો હતો. આર્થિક સશક્તિકરણ માટે કાયદેસર રીતે માન્યતા પ્રાપ્ત સંપત્તિના રેકોર્ડ્સના નિર્ણાયક મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, એક આધુનિક સમાધાન જરૂરી હતું. તેના પરિણામે, સ્વામિત્વ યોજનાની કલ્પના ગામના અબાદી વિસ્તારોના સર્વેક્ષણ અને મેપિંગ માટે અદ્યતન ડ્રોન તકનીકનો લાભ લેવા માટે કરવામાં આવી હતી. ટૂંકા ગાળામાં જ પ્રધાનમંત્રી સ્વામિત્વએ અનુકરણીય સીમાચિહ્નો હાંસલ કરી લીધાં છે.

યોજનાની ઉપલબ્ધિઓ

• 18 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ 10 રાજ્યો (છત્તીસગઢ, ગુજરાત, હિમાચલ પ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, મહારાષ્ટ્ર, મિઝોરમ, ઓડિશા, પંજાબ, રાજસ્થાન, ઉત્તર પ્રદેશ) અને 2 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો (જમ્મુ & કાશ્મીર અને લદ્દાખ) ના 50,000થી વધુ ગામોમાં 65 લાખ સ્વામિત્વ પ્રોપર્ટી કાર્ડનું વિતરણ કર્યું.
• ગામડાઓમાં  વસવાટ કરતા ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં મકાનો ધરાવતાં ગામડાંનાં ઘરનાં માલિકોને 'રેકોર્ડ ઑફ રાઇટ્સ' પ્રદાન કરવા અને મિલકત માલિકોને પ્રોપર્ટી કાર્ડ ઇશ્યૂ કરવાનાં ઉદ્દેશ સાથે સ્વામિત્વ યોજના અંતર્ગત 31 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ આ યોજના પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે.
• રાષ્ટ્રીય સ્તરે, આ યોજના હેઠળ કુલ 3,46,187 ગામોને સૂચિત કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં 3,17,715 ગામોમાં ડ્રોન ઉડ્ડયન પૂર્ણ થયું છે, જે 92% સિદ્ધિ દર્શાવે છે.
• રાજ્યની પૂછપરછ માટે નકશા સોંપવામાં આવ્યા છે અને 1,53,726 ગામો માટે પ્રોપર્ટી કાર્ડ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે, જેના પરિણામે લગભગ 2.25 કરોડ પ્રોપર્ટી કાર્ડ જારી કરવામાં આવ્યા છે.
•  ઉત્તર પ્રદેશ અને મધ્યપ્રદેશ જેવા રાજ્યોએ 100 ટકા ડ્રોન સર્વેક્ષણ હાંસલ કર્યું છે, જેમાં પ્રોપર્ટી કાર્ડ તૈયાર કરવામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ અનુક્રમે 73.57 ટકા અને 68.93 ટકા છે.
• હરિયાણા અને ઉત્તરાખંડ ડ્રોન સર્વેક્ષણ અને પ્રોપર્ટી કાર્ડ બંનેની તૈયારીમાં 100% પૂર્ણતા સાથે અલગ છે. મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત, કર્ણાટક અને રાજસ્થાને ડ્રોન સર્વેક્ષણમાં પ્રશંસનીય પ્રગતિ કરી છે, જેમાં મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતે 98 ટકાથી વધુની સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે, જો કે પ્રોપર્ટી કાર્ડ તૈયાર કરવામાં વધુ ઝડપની જરૂર છે.
• ગ્રામીણ આબાદી જમીનની કુલ 67,000 ચોરસ કિલોમીટર જમીનનું  સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે, જેની કિંમત રૂ. 132 લાખ કરોડ છે, જેનું મૂલ્ય આ પહેલના આર્થિક મહત્વ પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
• સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ ઓનલાઇન મોનિટરિંગ અને રિપોર્ટિંગ ડેશબોર્ડ અમલીકરણની પ્રગતિના રીઅલ-ટાઇમ ટ્રેકિંગને સક્ષમ બનાવે છે. ડિજિલોકર એપ્લિકેશન મારફતે પ્રોપર્ટી કાર્ડ્સ લાભાર્થીઓ માટે અવિરતપણે સુલભ છે, જે તેમને તેમના કાર્ડ્સ ડિજિટલ રીતે જોવા અને ડાઉનલોડ કરવાની મંજૂરી આપે છે.
• આ યોજનામાં સતત ઓપરેટિંગ રેફરન્સિંગ સિસ્ટમ (સીઓઆરએસ) નેટવર્ક સાથે મળીને સર્વેક્ષણ-ગ્રેડના ડ્રોનનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે  , જે ઝડપથી અને સચોટ રીતે હાઇ-રિઝોલ્યુશન નકશા તૈયાર કરે છે, જે ગ્રામીણ જમીન સીમાંકનની પ્રક્રિયામાં ક્રાંતિ લાવે છે.

 

 

સ્વામિત્વની વ્યાપક અસર

સફળતાની કહાનીઓ

સ્વામિત્વ યોજના એક પરિવર્તનકારી પહેલ તરીકે ઉભરી આવી છે, જે ગ્રામીણ શાસનને નવો આકાર આપે છે અને સંપત્તિની માન્યતા અને જમીન વ્યવસ્થાપન માટે તેના નવીન અભિગમ મારફતે સમુદાયોને સશક્ત બનાવે છે. આ ઉદાહરણો ગ્રામીણ પ્રગતિને આગળ વધારવામાં અને આત્મનિર્ભરતાને પ્રોત્સાહન આપવામાં યોજનાની ભૂમિકાને રેખાંકિત કરે છે.

• વિવાદનું સમાધાન: 25 વર્ષની અનિશ્ચિતતા બાદ હિમાચલ પ્રદેશના હમીરપુર તાલુકાના તરોપકા ગામની શ્રીમતી સુનિતાએ આખરે સ્વામિત્વ યોજના મારફતે તેમના પૂર્વજોની જમીનની માલિકી મેળવી હતી. પોતાના પ્રોપર્ટી કાર્ડથી, તેમણે તેના પાડોશી સાથેના લાંબા સમયથી ચાલતા વિવાદને હલ કર્યો, જેનાથી તેના પરિવારના ભવિષ્યમાં ખૂબ જ જરૂરી શાંતિ અને સ્થિરતા આવી. સ્વામિત્વ પહેલે સ્પષ્ટ કાનૂની માલિકી પૂરી પાડી હતી, જેનાથી તેની સ્થિતિમાં નોંધપાત્ર સુધારો થયો હતો.
• મહિલા સશક્તિકરણ: 1947ના ભાગલાના શરણાર્થી શ્રીમતી સ્વર્ણ કાંતરા પાસે તે વર્ષો સુધી જે જમીન પર જીવે છે તેના માટે ક્યારેય સત્તાવાર માલિકીના કાગળો નહોતા. પહેલી જ વાર તેને એક પ્રોપર્ટી કાર્ડ મળ્યું હતું, જેમાં તેમણે પોતાની કાયદેસરની માલિકી આપી હતી અને પોતાના પરિવારનું ભવિષ્ય સુરક્ષિત કર્યું હતું. આ માલિકી તેને માત્ર આર્થિક સુરક્ષા જ નહીં, પણ ગૌરવ અને માનસિક શાંતિ પણ પ્રદાન કરે છે. સ્વામિત્વ યોજના મારફતે શ્રીમતી કાંતરાએ જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં સાંબા જિલ્લાનાં રામગઢ તહસીલનાં ધૂપ સરી ગામમાં તેમનાં પરિવાર માટે સશક્તિકરણ અને સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરીને પોતાની જમીન પર કાયદેસરનાં અધિકારો મેળવ્યાં હતાં.
• નાણાકીય સર્વસમાવેશકતા : રાજસ્થાનના ડુંગરપુર જિલ્લાના સાગવાડા તાલુકાના ફલાટેડ ગામના શ્રી સુખલાલ પારગીને સ્વામિત્વ યોજના હેઠળ પટ્ટા અને પ્રોપર્ટી કાર્ડ મળ્યું હતું. આ સત્તાવાર દસ્તાવેજીકરણથી તેમને ઔપચારિક નાણાકીય સેવાઓ એક્સેસ કરવામાં સક્ષમ બનાવ્યું. પ્રોપર્ટી કાર્ડનો ઉપયોગ કરીને, તેમણે સફળતાપૂર્વક 3 લાખ રૂપિયાની બેંક લોન લીધી, જે સુવ્યવસ્થિત રીતે વહેંચવામાં આવી હતી. સ્વામિત્વ યોજનાએ તેમને માત્ર કાનૂની માલિકી જ નહીં, પરંતુ આર્થિક વિકાસ અને સ્થિરતા માટેની તક પણ પ્રદાન કરી છે.
• આવકનો પોતાનો સ્ત્રોત વધ્યો: સરપંચ શ્રીમતી શિતલ કિરણ તિલકદારની આગેવાની હેઠળ એકહતપુર-મુંજવાડીમાં સ્વામિત્વ યોજનાએ સફળતાપૂર્વક ઘરોને પ્રોપર્ટી કાર્ડ પૂરાં પાડ્યાં હતાં, જમીન વિવાદો ઘટાડ્યા હતા અને જાહેર જગ્યાના વ્યવસ્થાપનમાં સુધારો કર્યો હતો. તેણે અતિક્રમણ અને સડકોના પ્રશ્નોને ઉકેલવામાં મદદ કરી હતી, જેણે વધુ સારું ગામ આયોજન કર્યું હતું. આ યોજનાએ ગ્રામ પંચાયતની પોતાની સ્ત્રોત આવક (OSR)ને અદ્યતન મિલકતના રેકોર્ડ સાથે વેગ આપ્યો હતો અને રહેવાસીઓને બાંધકામ માટે બેંક ધિરાણની સુલભતા બક્ષી હતી, જેણે આર્થિક વિકાસને વેગ આપ્યો હતો. આ પહેલથી શાસન, પારદર્શકતા અને નાણાકીય સ્થિરતામાં વધારો થયો છે અને ભારતમાં ગ્રામીણ વિકાસ માટે એક મોડલનું નિર્માણ થયું છે.
• પંચાયત આયોજન માટે સ્વામિત્વ નકશાનો ઉપયોગઃ સ્વામિત્વ યોજના પહેલા મધ્યપ્રદેશના સિહોરમાં બિલ્કિસગંજ ગ્રામ પંચાયત હાથથી દોરેલા નકશાઓ પર આધાર રાખતી હતી, જેના કારણે જમીનનાં ચોક્કસ પરિમાણો નક્કી કરવાં અને સેવા ખર્ચનો અંદાજ કાઢવો પડકારજનક બની ગયો હતો. સ્વામિત્વ નકશાની રજૂઆત અને અવકાશી આયોજન સાથે, પંચાયત પાસે હવે ચોક્કસ, ડેટા-સંચાલિત આંતરદૃષ્ટિની પહોંચ છે. આ નવીનતાએ વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ માટે જમીન ફાળવણીમાં સુધારો કર્યો છે અને વિકાસનું આયોજન ઓપ્ટિમાઇઝ કર્યું છે. શ્રીમતી પ્રિયા રાજેશ જાંગડેના નેતૃત્વ હેઠળ, અવકાશી રીતે માહિતગાર આયોજન તરફના બદલાવથી નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયાને સુવ્યવસ્થિત કરવામાં આવી છે, જે વધુ અસરકારક જમીન ઉપયોગ અને વધુ સારી સેવા પ્રદાન કરવા સક્ષમ બનાવે છે, જેણે બિલ્કિસગંજને સતત વિકાસ માટે સશક્ત બનાવ્યું છે.

 

• ભારતનાં જમીન શાસન મોડલને પ્રદર્શિત કરવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય પહોંચ

આગળ જોતા, મંત્રાલય સ્વામિત્વ યોજનાની સફળતાને વૈશ્વિક પ્લેટફોર્મ પર પ્રદર્શિત કરવાની યોજના ધરાવે છે. માર્ચ, 2025માં MoPRએ વિદેશ મંત્રાલય સાથે જોડાણમાં ભારતમાં જમીન શાસન પર એક આંતરરાષ્ટ્રીય કાર્યશાળાનું આયોજન કરવાની યોજના બનાવી છે, જેમાં આફ્રિકા, લેટિન અમેરિકા અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયાનાં આશરે 40 પ્રતિનિધિઓ સામેલ થશે. આ વર્કશોપનો ઉદ્દેશ શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓ અને અદ્યતન ડ્રોન તથા GIS ટેકનોલોજી વહેંચવાનો છે, જે વિશ્વભરમાં આ પ્રકારની પહેલો માટે જોડાણને પ્રોત્સાહન આપશે. મે, 2025માં મંત્રાલય ભારતની સિદ્ધિઓને પ્રકાશિત કરવા અને મોડેલના આંતરરાષ્ટ્રીય સ્વીકારને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે વોશિંગ્ટનમાં વર્લ્ડ બેંક લેન્ડ ગવર્નન્સ કોન્ફરન્સમાં ભાગ લેવાની પણ યોજના બનાવી રહ્યું છે.

સ્વામિત્વ યોજના ગ્રામ્ય ભારતની કથાને પુનઃ આકાર આપી રહી છે - વર્ષો જૂની જમીન માલિકીના પડકારોને વિકાસ અને સશક્તિકરણ માટેની તકોમાં રૂપાંતરિત કરી રહી છે. સર્વસમાવેશકતા સાથે નવીનતા સાથે લગ્ન કરીને, તે અવરોધોને તોડે છે, વિવાદોનું નિરાકરણ લાવે છે અને સંપત્તિને આર્થિક પ્રગતિ માટેના શક્તિશાળી સાધનમાં ફેરવે છે. હાઈ-ટેક ડ્રોન સર્વેક્ષણથી માંડીને ડિજિટલ પ્રોપર્ટી કાર્ડ સુધી, આ યોજના માત્ર નકશા અને સીમાઓની જ નથી તે સ્વપ્નો અને સંભાવનાઓ વિશે છે. જેમ જેમ ગામડાંઓ આ પરિવર્તનને સ્વીકારે છે તેમ તેમ સ્વામિત્વ એક સરકારી પહેલ કરતાંયે વિશેષ તરીકે ઊભરી આવે છે - તે સ્વાવલંબન, વધારે સ્માર્ટ આયોજન અને એક મજબૂત, એકીકૃત ગ્રામ્ય ભારત માટે એક ઉદ્દીપક છે.

સંદર્ભો

· પંચાયતી રાજ મંત્રાલય

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2022/jun/doc20226862301.pdf

· SVAMITVA pdf: https://static.pib.gov.in/WriteReadData/specificdocs/documents/2021/oct/doc202110721.pdf

· https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2093718

 

પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2094275) Visitor Counter : 34