ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગ માટે પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ (પીએલઆઇએસએફપીઆઈ)ને કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે 31 માર્ચ 2021ના રોજ મંજૂરી આપી હતી, જેમાં ₹10,900 કરોડના બજેટનો સમાવેશ થાય છે, જે 2021-22 થી 2026-27 સુધી અમલમાં મૂકવામાં આવશે. આ યોજના હેઠળ 171 અરજદારોની નોંધણી કરવામાં આવી છે. પી.એલ.આઈ.એસ.એફ.પી.આઈ. હેઠળ લાભાર્થીની પસંદગીની પ્રક્રિયા એક વખતની કવાયત તરીકે હાથ ધરવામાં આવી હતી, જે અગાઉ હિતધારકની સક્રિય ભાગીદારી અને વ્યાપક ભાગીદારીને સુનિશ્ચિત કરવા માટે વિસ્તૃત પ્રચાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવી હતી.

ઉત્પાદન પ્રક્રિયામાં સ્થાનિક રીતે ઉગાડવામાં આવતા કૃષિ ઉત્પાદનો (ઉમેરણો, સ્વાદ અને ખાદ્યતેલો સિવાય)ના ઉપયોગને ફરજિયાત બનાવીને, આ યોજનાએ સ્થાનિક કાચા માલની ખરીદીમાં નોંધપાત્ર વધારો કર્યો છે, જેનાથી અવિકસિત અને ગ્રામીણ વિસ્તારોને લાભ થયો છે અને સાથે સાથે ખેડૂતોની આવકને ટેકો મળ્યો છે. તદુપરાંત, પ્રોસેસ્ડ ફૂડ માટે કાચા માલના સ્થાનિક ઉત્પાદન પર ભાર મૂકવાથી વધારાની ઓફ-ફાર્મ રોજગારની તકો ઉભી થઈ છે, જેણે ગ્રામીણ વિસ્તારોના આર્થિક વિકાસમાં નોંધપાત્ર ફાળો આપ્યો છે.

આ યોજનાએ સ્થાનિક ઉત્પાદનમાં વધારો કરીને, મૂલ્ય સંવર્ધનમાં વધારો કરીને, કાચા માલના સ્થાનિક ઉત્પાદનને વેગ આપીને અને રોજગારીની તકો ઊભી કરીને દેશની એકંદર વૃદ્ધિ અને વિકાસમાં નોંધપાત્ર પ્રદાન કર્યું છે. આ યોજના મોટી કંપનીઓ, બાજરી આધારિત ઉત્પાદનો, નવીન અને ઓર્ગેનિક ઉત્પાદનો તેમજ નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોને ટેકો આપે છે, જ્યારે વૈશ્વિક સ્તરે ભારતીય બ્રાન્ડ્સને પ્રોત્સાહન પણ આપે છે. આ સ્કીમના લાભાર્થીઓ દ્વારા જણાવવામાં આવેલા આંકડા મુજબ 213 સ્થળોએ ₹8,910 કરોડનું રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે. 31 ઓક્ટોબર 2024 સુધીમાં, આ યોજનાએ 2.89 લાખથી વધુની રોજગારી પેદા કરી હોવાના અહેવાલ છે.

સરકાર પ્રધાનમંત્રી કિસાન સંપદા યોજના (પીએમકેએસવાય), ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ઉદ્યોગો માટે ઉત્પાદન સાથે જોડાયેલી પ્રોત્સાહન યોજના (પીએલઆઈએસએફપીઆઈ) અને પ્રધાનમંત્રી ઔપચારિક સ્વરૂપ ઑફ માઈક્રો-ફૂડ પ્રોસેસિંગ એન્ટરપ્રાઈઝીસ (પીએમએફએમઈ) યોજના જેવી યોજનાઓ મારફતે ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષેત્રમાં લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગસાહસો (એસએમઇ)ને સક્રિયપણે ટેકો આપે છે. આ યોજનાઓ એસએમઇને નાણાકીય, ટેકનિકલ અને માર્કેટિંગ સહાયતા પ્રદાન કરે છે, જે ક્ષમતા વિસ્તરણ, નવીનતા અને ઔપચારિકતાની સુવિધા પ્રદાન કરે છે. એસએમઇ પણ પીએમકેએસવાય યોજનાના વિવિધ ઘટકો હેઠળ લાભ મેળવવા માટે પાત્ર છે. પીએમએફએમઇ યોજનાનો ખાસ કરીને અસંગઠિત એકમોને ઔપચારિક સ્વરૂપ આપવાનો, સંસ્થાગત ધિરાણ, આધુનિક માળખાગત સુવિધાઓ અને ખાદ્ય પ્રસંસ્કરણ ક્ષમતામાં વધારો કરવાનો લક્ષ્યાંક છે. પીએલઆઈ યોજના હેઠળ લાભાર્થીઓમાં નોંધપાત્ર હિસ્સો એમએસએમઇ છે, જેમાં 70 એમએસએમઇની સીધી નોંધણી થઈ છે અને અન્ય 40 કંપનીઓએ મોટી કંપનીઓ માટે કોન્ટ્રાક્ટ ઉત્પાદકો તરીકે પ્રદાન કર્યું છે. સામૂહિક રીતે, આ પહેલોએ નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપીને, સ્પર્ધાત્મકતામાં સુધારો કરીને, બજારની સુલભતાનું વિસ્તરણ કરીને, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરીને અને ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગમાં વ્યાપક મૂલ્ય શ્રુંખલાને ટેકો આપીને એસએમઇને મજબૂત કરી છે.

ફૂડ પ્રોસેસિંગ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ (PLISFPI) માટે પ્રોડક્શન લિન્ક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ હેઠળ, સરકાર વિદેશમાં ભારતીય ફૂડ બ્રાન્ડ્સને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નાણાકીય પ્રોત્સાહનો પ્રદાન કરે છે, જે વૈશ્વિક બજારોમાં ભારતીય-બ્રાન્ડેડ કન્ઝ્યુમર ફૂડ પ્રોડક્ટ્સ માટે બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ પ્રવૃત્તિઓને ટેકો આપે છે. લાભાર્થીઓને વિદેશમાં બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ પરના તેમના ખર્ચના 50% વળતર આપવામાં આવે છે, જે તેમના વાર્ષિક ખાદ્ય ઉત્પાદનોના વેચાણના 3% અથવા દર વર્ષે ₹50 કરોડ, બેમાંથી જે ઓછું હોય તેના પર મર્યાદિત હોય છે. અરજદારોએ લાયકાત મેળવવા માટે પાંચ વર્ષમાં ઓછામાં ઓછા ₹5 કરોડ ખર્ચવા પડે છે. હાલમાં પીએલઆઈ યોજનાના આ ઘટક હેઠળ 73 લાભાર્થીઓ છે.

પીએલઆઈ યોજના હેઠળ સહાયની પેટર્ન:

1. લાભાર્થીએ આ યોજનાનાં કેટેગરી-1, કેટેગરી-2 અને મિલેટ-આધારિત ઉત્પાદનોનાં ઘટકો હેઠળ પ્રોત્સાહનનો દાવો કરવા માટે લઘુતમ વર્ષ દર વર્ષ 10 ટકાની વેચાણ વૃદ્ધિ હાંસલ કરવી જોઈએ. કેટેગરી -1 ઘટક હેઠળ, કંપનીઓએ તેમની ઉત્પાદન ક્ષમતા વધારવા માટે પ્રતિબદ્ધ રોકાણ કરવું પડશે. જો કોઈ કંપની વર્ષ 2023-24ના અંત સુધીમાં પ્રતિબદ્ધ રોકાણ ન કરે, તો તે આ યોજના હેઠળ પ્રોત્સાહનો મેળવવાને પાત્ર નથી.

ii. કેટેગરી - III એટલે કે, બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ ઘટક હેઠળ, કોઈ પણ કંપની વિદેશમાં બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ પર કરવામાં આવતા ખર્ચના 50 ટકાના દરે નાણાકીય પ્રોત્સાહનો માટે પાત્ર છે, જે ખાદ્ય ઉત્પાદનોના વેચાણના મહત્તમ 3 ટકા અથવા દર વર્ષે રૂ. 50 કરોડ, બેમાંથી જે ઓછું હોય તે આધિન છે. પાંચ વર્ષના ગાળામાં ઓછામાં ઓછો ખર્ચ 5 કરોડ રૂપિયા હોવો જોઈએ.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com