પરિચય

લાંબા ગાળાની નાણાકીય સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા અને પ્રારંભિક બચતની ટેવોને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી એક મહત્વપૂર્ણ વિકાસમાં, કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના પ્રધાન, શ્રીમતી નિર્મલા સીતારામને, રાષ્ટ્રીય પેન્શન સિસ્ટમ વાત્સલ્ય (એનપીએસ વાત્સલ્ય) યોજના શરૂ કરી છે. 23 જુલાઈ, 2024ના રોજ કેન્દ્રીય બજેટ 2024-25માં જાહેર કરવામાં આવેલી, આ નવીન પેન્શન યોજના ફક્ત સગીરો માટે જ બનાવવામાં આવી છે, જે નાણાકીય આયોજનમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ દર્શાવે છે અને નાની ઉંમરથી જ સમજદાર નાણાકીય વ્યવસ્થાપન માટે એક નવું ધોરણ નક્કી કરે છે.

પેન્શન ફંડ રેગ્યુલેટરી ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા (પીએફઆરડીએ) દ્વારા નિયંત્રિત અને સંચાલિત આ નવીન બચત-કમ-પેન્શન યોજના પેઢીઓથી નાણાકીય આયોજન અને સલામતી વધારવાના સરકારના પ્રયાસોમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ દર્શાવે છે. આંતરપેઢીગત સમાનતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, એનપીએસ વાત્સલ્યનો ઉદ્દેશ માત્ર તેના યુવાન ગ્રાહકોના ભાવિને સુરક્ષિત કરવાનો નથી, પરંતુ તે નાનપણથી જ બચતની સંસ્કૃતિને પોષવાના મહત્વને પણ રેખાંકિત કરે છે.

એનપીએસ વાત્સલ્ય યોજના હેઠળ, માતાપિતા કોઈ ઉપલી મર્યાદા વિના દર મહિને ઓછામાં ઓછું ₹1,000 નું રોકાણ કરી શકે છે, જેથી તેમના બાળકો માટે શિસ્તબદ્ધ બચતની ટેવ કેળવાય છે. આ યોજના બાળક 18 સુધી પહોંચે ત્યાં સુધી માતાપિતા દ્વારા સંચાલિત કરવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે, જે સમયે એકાઉન્ટ બાળકના નામમાં સંક્રમિત થાય છે. પુખ્તવયે પહોંચ્યા પછી, એકાઉન્ટને સતત નિયમિત એનપીએસ એકાઉન્ટ અથવા અન્ય નોન-એનપીએસ સ્કીમમાં રૂપાંતરિત કરી શકાય છે. કમ્પાઉન્ડિંગની શક્તિ દ્વારા નોંધપાત્ર સંપત્તિ એકઠી કરવાના વચન સાથે, એનપીએસ વાત્સલ્ય તેના ગ્રાહકો માટે એક પ્રતિષ્ઠિત અને સુરક્ષિત નાણાકીય ભવિષ્ય પ્રદાન કરવાની કલ્પના કરે છે, જે વ્યાપક નાણાકીય સુખાકારી માટે સરકારની પ્રતિબદ્ધતા સાથે સુસંગત છે.

એકાઉન્ટ ખોલવું અને વ્યવસ્થાપન

એનપીએસ વાત્સલ્ય યોજના હેઠળ 18 વર્ષની ઉંમર સુધીના તમામ સગીર નાગરિકો ખાતું ખોલાવવાને પાત્ર છે. ખાતું સગીરના નામે ખોલવામાં આવે છે અને બાળક પુખ્તવયે ન પહોંચે ત્યાં સુધી તેમના વાલી દ્વારા તેનું સંચાલન કરવામાં આવે છે, જેથી સમગ્ર પ્રક્રિયા દરમિયાન સગીર એકમાત્ર લાભાર્થી રહે તે સુનિશ્ચિત થાય છે.

આ ખાતું પેન્શન ફંડ રેગ્યુલેટરી એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (પીએફઆરડીએ) સાથે રજિસ્ટર્ડ પોઇન્ટ્સ ઓફ પ્રેઝન્સ (પીઓપી) મારફતે બનાવી શકાય છે. આ પીઓપીમાં મોટી બેન્કો, ઇન્ડિયા પોસ્ટ અને પેન્શન ફંડ્સનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં એકાઉન્ટ સેટઅપ માટે ઓનલાઇન અને ફિઝિકલ એમ બંને મોડ ઉપલબ્ધ છે. ઓનલાઇન વિકલ્પ ઇચ્છતા લોકો માટે એનપીએસ ટ્રસ્ટનું ઇએનપીએસ પ્લેટફોર્મ એકાઉન્ટ સર્જન અને વ્યવસ્થાપન માટે અનુકૂળ અને સુરક્ષિત પદ્ધતિ પ્રદાન કરે છે. નોંધાયેલા પીઓપીની સંપૂર્ણ સૂચિ પીએફઆરડીએ વેબસાઇટ પર મળી શકે છે.

જરૂરી દસ્તાવેજો

એનપીએસ વાત્સલ્ય ખાતું ખોલાવવા માટે નીચેના દસ્તાવેજો જરૂરી છેઃ

• સગીર માટે જન્મતારીખનો પુરાવો: આને જન્મ પ્રમાણપત્ર, શાળા છોડ્યાનું પ્રમાણપત્ર, મેટ્રિક્યુલેશન સર્ટિફિકેટ, પાન અથવા પાસપોર્ટ દ્વારા પ્રદાન કરી શકાય છે.
• ગાર્ડિયનનું કેવાયસી: વાલીએ ઓળખ અને સરનામાંનો પુરાવો રજૂ કરવો આવશ્યક છે, જેમાં આધાર, ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ, પાસપોર્ટ, મતદાર ઓળખકાર્ડ, નરેગા જોબ કાર્ડ અથવા નેશનલ પોપ્યુલેશન રજિસ્ટર દસ્તાવેજો શામેલ હોઈ શકે છે.
• નિયમ 114B મુજબ, વાલીનો પરમેનન્ટ એકાઉન્ટ નંબર (PAN) અથવા ફોર્મ 60 ડિક્લેરેશન.
•  વાલી એનઆરઆઈ (બિન-નિવાસી ભારતીય) અથવા ઓસીઆઈ (ઓવરસીઝ સિટીઝન ઓફ ઈન્ડિયા) હોય તેવા કિસ્સામાં સગીરનું એનઆરઈ/એનઆરઓ બેંક ખાતું (એકલા અથવા સંયુક્ત).

યોગદાન અને રોકાણની પસંદગીઓ

એનપીએસ વાત્સલ્ય યોજના ખાતામાં લવચીક યોગદાન માટે મંજૂરી આપે છે:

• ખાતું ખોલવામાં યોગદાન: ખાતું ખોલવા માટે ઓછામાં ઓછા ₹1,000 જરૂરી છે, જેમાં કોઈ ઉપલી મર્યાદા નથી.
• અનુગામી યોગદાન: વાર્ષિક ઓછામાં ઓછા ₹1,000 જરૂરી છે, અને ફાળો આપી શકાય તેવી રકમ પર કોઈ મહત્તમ મર્યાદા નથી.

વાલીઓ રોકાણના વ્યવસ્થાપન માટે પેન્શન ફંડ રેગ્યુલેટરી એન્ડ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (પીએફઆરડીએ) સાથે નોંધાયેલા વિવિધ પેન્શન ફંડ્સમાંથી પસંદગી કરવાની અનુકૂળતા ધરાવે છે.

રોકાણની ત્રણ ચાવીરૂપ પસંદગીઓ છેઃ

• ડિફોલ્ટ ચોઇસ: ધ મોડરેટ લાઇફ સાઇકલ ફંડ (એલસી-50) જે રોકાણના 50 ટકા ઇક્વિટીને ફાળવે છે.
• ઓટો ચોઇસઃ ઓટો ચોઇસ ઓપ્શન હેઠળ, ગાર્ડિયન્સ તેમની જોખમ સહનશીલતાના આધારે ત્રણ લાઇફસાયકલ ફંડ્સમાંથી પસંદગી કરી શકે છે. આક્રમક એલસી-75 ઇક્વિટીમાં રોકાણના 75 ટકા સુધીની ફાળવણી કરે છે, જે ઊંચું જોખમ ધરાવતા લોકો માટે અનુકૂળ છે. મોડરેટ એલસી-50 ઇક્વિટીમાં 50 ટકા ફાળવે છે, જે સંતુલિત અભિગમ ઓફર કરે છે. વધુ રૂઢિચુસ્ત વ્યૂહરચના ઇચ્છતા લોકો માટે, કન્ઝર્વેટિવ એલસી-25 ઇક્વિટીમાં 25% ફાળવે છે, જે જોખમને ઘટાડે છે અને હજુ પણ વૃદ્ધિની સંભાવના પૂરી પાડે છે.
• સક્રિય પસંદગીઃ સક્રિય પસંદગી વિકલ્પ હેઠળ, વાલીઓ ચાર એસેટ વર્ગોમાં ભંડોળની ફાળવણી કેવી રીતે કરે છે તેના પર સંપૂર્ણ નિયંત્રણ ધરાવે છે. તેઓ ઊંચી વૃદ્ધિની સંભાવના માટે ઇક્વિટીમાં 75 ટકા સુધી, સ્થિરતા માટે કોર્પોરેટ ડેટમાં 100 ટકા સુધી, સલામતી માટે સરકારી સિક્યોરિટીઝમાં 100 ટકા સુધી અને વૈવિધ્યકરણ માટે વૈકલ્પિક અસ્કયામતોમાં 5 ટકા સુધીનું રોકાણ કરી શકે છે. આ વિકલ્પ વાલીઓને તેમના નાણાકીય લક્ષ્યો અને જોખમની પસંદગીઓના આધારે રોકાણની વ્યૂહરચનાને અનુરૂપ બનાવવાની મંજૂરી આપે છે.

કાનૂની પુખ્તવયની પ્રાપ્તિ બાદ સંક્રમણ (18 વર્ષ)

જ્યારે સગીર 18 વર્ષની ઉંમરે પહોંચે છે, ત્યારે એનપીએસ વાત્સલ્ય એકાઉન્ટ એનપીએસ ટાયર-1 (ઓલ સિટિઝન) મોડેલમાં એકીકૃત સંક્રમણમાંથી પસાર થાય છે. આ પ્રક્રિયાના ભાગરૂપે, 18 વર્ષની ઉંમરની તારીખથી ત્રણ મહિનાની અંદર નવું કેવાયસી પૂર્ણ થવું આવશ્યક છે. એક વખત એકાઉન્ટમાં ફેરફાર થયા બાદ એનપીએસ ટિયર-1 ઓલ સિટિઝન મોડલ હેઠળ લાગુ પડતા ફીચર્સ, બેનિફિટ્સ અને એક્ઝિટના ધોરણો અમલમાં આવશે, જે વ્યક્તિને સતત નાણાકીય સુરક્ષા અને રોકાણની તકો પૂરી પાડશે.

નિષ્કર્ષ

નેશનલ પેન્શન સિસ્ટમ વાત્સલ્ય (એનપીએસ વાત્સલ્ય) યોજના નાણાકીય સુરક્ષાને પ્રોત્સાહન આપવા અને નાનપણથી જ બચતની સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન આપવાની દિશામાં નોંધપાત્ર પગલું રજૂ કરે છે. સગીર બાળકો માટે વિશિષ્ટ પેન્શન યોજના શરૂ કરીને, સરકારનો હેતુ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે બાળકો શિસ્તબદ્ધ બચતની ટેવો વિકસાવે અને કમ્પાઉન્ડિંગ દ્વારા લાંબા ગાળાની સંપત્તિના સંચયથી લાભ મેળવે. લવચીક યોગદાન વિકલ્પો અને રોકાણની વિવિધ પસંદગીઓ સાથે, એનપીએસ વાત્સલ્ય વાલીઓને તેમની જોખમ પસંદગીઓ અને નાણાકીય લક્ષ્યો અનુસાર તેમની રોકાણ વ્યૂહરચનાને તૈયાર કરવાની ક્ષમતા પ્રદાન કરે છે. નાના બાળકની 18 વર્ષની પ્રાપ્તિ પર એકાઉન્ટ એનપીએસ ટાયર-1 મોડલમાં એકીકૃત રીતે સંક્રમણ કરતું હોવાથી, તે મજબૂત નાણાકીય સુરક્ષા અને રોકાણની તકો પૂરી પાડવાનું ચાલુ રાખે છે. આ પહેલ નાણાકીય આયોજનને વધારવાની અને તમામ નાગરિકો માટે પ્રતિષ્ઠિત ભવિષ્યની ખાતરી કરવાની સરકારની પ્રતિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરે છે, જે પેઢીઓથી વ્યાપક નાણાકીય સુખાકારી માટે એક દાખલો બેસાડે છે.

સંદર્ભો:

• https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2056331
• https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2056315

પીડીએફમાં જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો:

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com