प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीको अध्यक्षतामा भएको केन्द्रीय मन्त्रिपरिषद्ले गगनयान कार्यक्रमको दायरा विस्तार गर्दै भारतीय अनात्रिक स्टेशनको पहिलो एकाइको निर्माणलाई अनुमोदन गरेको छ। भारतीय अन्तरिक्ष स्टेशन (बीएएस-1) को पहिलो मोड्युलको विकासको लागि मन्त्रिपरिषद्ले स्वीकृति दिएको छ र बीएएस निर्माण र सञ्चालनका लागि विभिन्न प्रविधिहरू प्रदर्शन र प्रमाणीकरण गर्न मिशनहरू लिन्छ। बीएएस र पूर्ववर्ती मिशनहरूको लागि नयाँ विकास समावेश गर्न गगनयान कार्यक्रमको दायरा र कोषलाई परिमार्जन गर्न र चलिरहेको गगनयान कार्यक्रम पूरा गर्न थप आवश्यकताहरूलाई सामेल गर्नेछ।

विकासको दायरा र बीएएसका लागि पूर्ववर्ती मिशनहरू समावेश गर्न गगनयान कार्यक्रममा संशोधन र चलिरहेको गगनयान कार्यक्रमको विकासका लागि एक अतिरिक्त अपरिचित मिशन र अतिरिक्त हार्डवेयर आवश्यकताहरू समावेश गर्न। अब प्राविधिक विकास र प्रदर्शनको मानव अन्तरिक्ष उडान कार्यक्रम बीएएस-1 को पहिलो एकाइ प्रक्षेपण गरेर दिसम्बर 2028 सम्म पूरा गर्ने आठ मिसनहरू मार्फत छ।

दिसम्बर 2018 मा अनुमोदित गगनयान कार्यक्रमले मानव अन्तरिक्ष उडानलाई लो अर्थ अर्बिट (एलईओ) मा लैजाने र लामो अवधिमा भारतीय मानव अन्तरिक्ष अन्वेषण कार्यक्रमको लागि आवश्यक प्रविधिहरूको जग बसाल्ने परिकल्पना गर्दछ। अमृत कालमा अन्तरिक्षको लागि दृष्टिले अन्य चीजहरू सहितको परिकल्पना गर्दछ, 2035 सम्ममा एक परिचालन भारतीय अन्तरिक्ष स्टेशन र 2040 सम्ममा भारतीय क्रुड लुनार मिशनको निर्माण। सबै अग्रणी अन्तरिक्ष यात्रा राष्ट्रहरूले लामो अवधिको मानव अन्तरिक्ष अभियान र चन्द्रमा र त्यसभन्दा बाहिरको थप अन्वेषणका लागि आवश्यक पर्ने क्षमताहरू विकास र परिचालन गर्न पर्याप्त प्रयास र लगानीहरू गरिरहेका छन्।

गगनयान कार्यक्रम इसरोको नेतृत्वमा उद्योग, एकेडेमिया र अन्य राष्ट्रिय एजेन्सीहरूसँग सरोकारवालाहरूको रूपमा सहकार्यमा राष्ट्रिय प्रयास हुनेछ। कार्यक्रम इसरोभित्र स्थापित परियोजना व्यवस्थापन संयन्त्रको माध्यमद्वारा लागू गरिनेछ। लक्ष्य लामो अवधि मानव अन्तरिक्ष मिशनहरूको लागि महत्वपूर्ण प्रविधिहरू विकास र प्रदर्शन गर्न हो। यो लक्ष्य हासिल गर्न इसरोले 2026 सम्म चलिरहेको गगनयान कार्यक्रम अन्तर्गत चारवटा मिशनहरू सञ्चालन गर्नेछ र बीएएसको पहिलो मोड्युलको विकास र डिसेम्बर, 2028 सम्म बीएएसका लागि विभिन्न प्रविधिहरूको प्रदर्शन र प्रमाणीकरणका लागि चार मिशनहरू सञ्चालन गर्नेछ।

राष्ट्रले तल्लो पृथ्वीको कक्षमा मानव अन्तरिक्ष अभियानका लागि आवश्यक प्राविधिक क्षमताहरू प्राप्त गर्नेछ। भारतीय अन्तरिक्ष स्टेशन जस्ता राष्ट्रिय अन्तरिक्ष-आधारित सुविधाले माइक्रोग्रेविटीमा आधारित वैज्ञानिक अनुसन्धान र प्रविधि विकास गतिविधिहरूलाई बढावा दिनेछ। यसले प्राविधिक स्पिन-अफहरूको नेतृत्व गर्नेछ र अनुसन्धान र विकासका प्रमुख क्षेत्रहरूमा आविष्कारहरूलाई प्रोत्साहित गर्नेछ। विशेष गरी अन्तरिक्ष र सम्बद्ध क्षेत्रहरूमा उच्च प्रविधि क्षेत्रहरूमा मानव अन्तरिक्ष कार्यक्रममा बढेको औद्योगिक सहभागिता र आर्थिक गतिविधिले रोजगारी सृजनामा वृद्धि हुनेछ।

पहिले नै स्वीकृत कार्यक्रममा 11170 करोडको शुद्ध अतिरिक्त कोषसँग संशोधित दायरासँग गगनयान कार्यक्रम को लागि कुल कोषको 20193 करोडमा वृद्धि भएको छ।

यस कार्यक्रमले विशेष गरी देशका युवाहरूलाई विज्ञान र प्रविधिको क्षेत्रमा करियर बनाउनका साथै सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणमा आधारित वैज्ञानिक अनुसन्धान र प्रविधि विकास गतिविधिहरूमा अवसरहरू पालन गर्ने अद्वितीय अवसर प्रदान गर्नेछ। नतिजाहरू र प्राविधिक स्पिन-अफहरूले समाजलाई व्यापक रूपमा फाइदा पुर्‍याउनेछ।

************