ગોબરધન પહેલની પ્રગતિની સમીક્ષા કરવા અને પ્રતિસાદ એકત્રિત કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરતાં કેન્દ્રીય જલ શક્તિ મંત્રી શ્રી સી. આર. પાટીલે આજે નવી દિલ્હીમાં કોમ્પ્રેસ્ડ બાયોગેસ (સીબીજી) ઉત્પાદકો અને આ ક્ષેત્રના મુખ્ય હિતધારકો સાથે વાતચીત કરી હતી. આ બેઠક સરકાર દ્વારા ગોબરધન પહેલને કેટલું મહત્ત્વ આપે છે તે દર્શાવે છે, જેનો ઉદ્દેશ ઓર્ગેનિક કચરાને સીબીજી અને ઓર્ગેનિક ખાતર જેવા મૂલ્યવાન સંસાધનોમાં પરિવર્તિત કરવાનો છે.

આ કાર્યક્રમમાં વિવિધ હિતધારક મંત્રાલયો/વિભાગોનાં પ્રતિનિધિઓ, સીબીજી ઓપરેટર્સ અને આ ક્ષેત્રની અગ્રણી સંસ્થાઓ સહિત વિવિધ મહત્ત્વપૂર્ણ હિતધારકોએ ભાગ લીધો હતો. આ આદાનપ્રદાનનો ઉદ્દેશ સહયોગને મજબૂત કરવાનો અને સીબીજી ઉત્પાદકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા પડકારોને પહોંચી વળવાનો હતો, જે નવીન અને ટકાઉ કચરા વ્યવસ્થાપન ઉકેલો માટે સરકારના અવિરત સમર્થનને દર્શાવે છે.

આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા શ્રી પાટીલે ગોબરધન પહેલની કલ્પનામાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીનો આભાર માન્યો હતો, જેમાં સ્થાયી વિકાસ અને સર્ક્યુલર ઇકોનોમી પ્રત્યે સરકારની કટિબદ્ધતાનું પ્રતિબિંબ છે. મંત્રીએ વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, "ઓર્ગેનિક કચરાને મૂલ્યવાન સંસાધનોમાં રૂપાંતરિત કરીને, અમે માત્ર આપણા પર્યાવરણનું જ રક્ષણ નથી કરી રહ્યા, પરંતુ રોજગાર પેદા કરી રહ્યા છીએ અને આરોગ્ય અને સુખાકારીને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છીએ. અમારી સરકાર ભારતના લાંબા ગાળાના પર્યાવરણીય લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે આ મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રને ટેકો આપવા અને આગળ વધારવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે."

આ વાતચીત દરમિયાન સીબીજી ઓપરેટર્સે મંત્રી સાથે તેમના પડકારોની વહેંચણી કરી હતી, ખાસ કરીને રાસાયણિક ખાતરોના વધુ પડતા ઉપયોગ અને દેશમાં સીબીજી ક્ષેત્રમાં કાર્બન ક્રેડિટમાં વેપારની વ્યવસ્થાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક સુ-વ્યાખ્યાયિત વ્યવસ્થાના અભાવ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. સીબીજી (CBG) ઉદ્યોગે રાસાયણિક ખાતરોના વધુ પડતા ઉપયોગ વિશે વાત કરી હતી, જેમાં ખાસ કરીને જમીનમાં કાર્બનની ઉણપ અને આ કાર્બન સંતુલન પુનઃસ્થાપિત કરવામાં એફઓએમ (આથોવાળા ઓર્ગેનિક ખાતર)/એલએફઓએમ (લિક્વિડ ફર્મેન્ટેડ ઓર્ગેનિક મેન્યુર)ની ભૂમિકા તરફ ધ્યાન દોરવામાં આવ્યું હતું. તેઓએ સૂચવ્યું હતું કે જૈવ-ખાતરોને પ્રોત્સાહન આપીને, જમીનની તંદુરસ્તીમાં આ અધોગતિને પુન:સ્થાપિત કરી શકાય છે. તદનુસાર, તેઓએ આ સંદર્ભે વધુ ખેડૂત શૈક્ષણિક કાર્યક્રમો માટે તેમજ ખાતરો બંધ કરવાની સંભાવના પર ધ્યાન આપવા વિનંતી કરી. ઉદ્યોગે કાર્બન ક્રેડિટ સિસ્ટમ વિશે વાત કરી હતી કે તે આ ક્ષેત્ર માટે નોંધપાત્ર આવક મેળવનાર છે અને સરકારને વિનંતી કરી છે કે તે ઝડપથી મિકેનિઝમ્સ સ્થાપિત કરે જેથી આ નવા ક્ષેત્રને વધુ પ્રોત્સાહિત કરી શકાય. આનાથી ભારતની ચોખ્ખી શૂન્ય પ્રાપ્ત કરવાની દ્રષ્ટિને જ ટેકો મળશે નહીં, પરંતુ આ પ્રોજેક્ટ્સની આર્થિક સધ્ધરતામાં પણ વધારો થશે.

સીબીજી ઉદ્યોગે સરકાર દ્વારા આ ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર કામગીરીની પ્રશંસા કરી હતી અને હવે આ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશવા ઇચ્છુક લોકો/સંસ્થાઓની વધતી જતી સંખ્યા તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું. તેઓએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે કેન્દ્રીય બજેટ 2023-24માં 500 નવા વેસ્ટ-ટુ-વેલ્થ પ્લાન્ટ સ્થાપવાની જાહેરાત ગોબરધન માટે હાથમાં એક મોટો શોટ હતો. તેને આગળ ધપાવવા માટે, હાલમાં 113 સીબીજી (CBG) પ્લાન્ટ કાર્યરત છે, જેમાં 667 છોડ વિકાસના વિવિધ તબક્કામાં છે અને 171 પ્લાન્ટનું નિર્માણ ચાલી રહ્યું છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં સીબીજી એકમોની સંખ્યામાં વર્ષ દર વર્ષે પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ થઈ છે, જે વર્ષ 2020માં માત્ર 19 કાર્યરત સીબીજી પ્લાન્ટથી વધીને અત્યારે 113 કાર્યરત સીબીજી પ્લાન્ટ્સ છે. આ પ્લાન્ટ્સની સધ્ધરતા અને વૃદ્ધિને સુનિશ્ચિત કરવા, સર્ક્યુલર ઇકોનોમી અને સાતત્યપૂર્ણ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વિવિધ નીતિગત સક્ષમકર્તાઓનો અમલ કરવામાં આવ્યો છે.

અંતમાં મંત્રીશ્રીએ સીબીજીના હોદ્દેદારોનો તેમના ઇનપુટ્સ બદલ આભાર માન્યો હતો અને ઉપસ્થિત જનમેદનીને ખાતરી આપી હતી કે, સરકાર સુનિશ્ચિત કરશે કે આ ક્ષેત્રનો વિકાસ થશે અને ટૂંક સમયમાં અર્થતંત્ર માટે સૂર્યોદય ક્ષેત્ર બનશે.

ગોબરધન પહેલની મુખ્ય પહેલો અને મુખ્ય વિશેષતાઓઃ

• D/o ફર્ટિલાઇઝર્સનું માર્કેટ ડેવલપમેન્ટ આસિસ્ટન્સ (MDA) ગોબરધન પ્લાન્ટ્સમાંથી ઉત્પાદિત FOM/LFOM ના વેચાણ માટે રૂ. 1500/MT ની નાણાકીય સહાય પૂરી પાડીને જૈવિક ખાતરોને પ્રોત્સાહન આપે છે.
• પેટ્રોલિયમ અને નેચરલ ગેસ એમ/ઓ ની નાણાકીય સહાય યોજનાઓ રૂ. 28.75 કરોડ/ પ્રોજેક્ટની ઉપલી ટોચમર્યાદા પર સિટી ગેસ ડિસ્ટ્રિબ્યુશન નેટવર્ક્સમાં સીબીજીના ઇન્જેક્શન માટે પાઇપલાઇન ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના વિકાસને સમર્થન આપે છે.

તેઓ બાયોમાસ મશીનરીની પ્રાપ્તિ કિંમતના 50% ની મહત્તમ નાણાકીય સહાય પર બાયોમાસ એકત્રીકરણ મશીનરીની પ્રાપ્તિની સુવિધા પણ આપે છે.

દર 4 ટન/દિવસ (TPD) CBG ક્ષમતાના પ્રોજેક્ટ માટે રૂ. 1.8 કરોડની નાણાકીય સહાય પ્રો-રેટા ધોરણે પ્રોજેક્ટ દીઠ રૂ. 9 કરોડની કેપિંગ સાથે.

SATAT યોજના ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) દ્વારા રૂ. 54/ Kg + GST ​​ના નિશ્ચિત ભાવે CBG ની ઉપાડ પૂરી પાડે છે.

કોમ્પ્રેસ્ડ નેચરલ ગેસ (સીએનજી) માં મિશ્રિત CBG માટે એક્સાઇઝ ડ્યુટી મુક્તિ બેવડા કરને અટકાવે છે.

CNG (પરિવહન) અને PNG (ડોમેસ્ટિક) માં CBG સંમિશ્રણની CBG સંમિશ્રણ જવાબદારી (CBO) વાર્ષિક લક્ષ્ય સાથે શરૂ કરવામાં આવી છે જે નાણાકીય વર્ષ અનુક્રમે 2025-26, 2026-27 અને 2027-28 માટે કુલ CNG/PNG વપરાશના 1%, 3% અને 4% રાખવામાં આવે છે.

• M/o ન્યૂ એન્ડ રિન્યુએબલ એનર્જીનો વેસ્ટ ટુ એનર્જી પ્રોગ્રામ બાયોસીએનજી પ્રોજેક્ટ માટે રૂ. 10 કરોડ/પ્રોજેક્ટના મહત્તમ CFA પર કેન્દ્રીય નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે.
• D/o કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ ખાતર નિયંત્રણ ઓર્ડરમાં બાયોસ્લરીનું માનકીકરણ અને સમાવેશ સુનિશ્ચિત કરે છે. એગ્રી-ઇન્ફ્રા ફંડ (AIF) રૂ. 2 કરોડ સુધીની લોન પર 3% પ્રતિ વ્યાજ સબવેન્શન આપે છે. સીબીજી પ્લાન્ટની સ્થાપના માટે.
• ભારતીય કૃષિ સંશોધન પરિષદે વિવિધ પાકો માટે FOM/LFOM એપ્લિકેશન માટે પેકેજ ઑફ પ્રેક્ટિસ (PoP) વિકસાવવાની સુવિધા આપી છે.
• M/o હાઉસિંગ અને અર્બન અફેર્સ 25%/33%/50% (ULB વસ્તીના આધારે) કેન્દ્રીય સહાય આપે છે જેની મહત્તમ મર્યાદા 100 TPD ફીડસ્ટોક દીઠ રૂ. 18 કરોડ છે.
• D/o ડ્રિંકિંગ વોટર એન્ડ સેનિટેશનના યુનિફાઈડ રજીસ્ટ્રેશન પોર્ટલે ભારત સરકારની કોઈપણ CBG યોજનાઓનો લાભ મેળવવા માટેના પ્રયત્નોને સુવ્યવસ્થિત કર્યા છે. તેઓએ CBG/Biogas પ્લાન્ટ્સ (https://gobardhan.co.in) માટે યુનિફાઇડ રજીસ્ટ્રેશન પોર્ટલ શરૂ કર્યું છે.

AP/GP/JD