'ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ' ਉਦੇਸ਼ ਦੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਲਾਭ ਲਈ ਰਸਮੀਕਰਣ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ, ਕਰਜ਼ਾ ਸਹਾਇਤਾ, ਟਿਕਾਊ ਅਭਿਆਸਾਂ, ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਸਹਾਇਤਾ  ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਾਗੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ/ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਪੀਐੱਮਈਜੀਪੀ), ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਚੈਂਪੀਅਨਸ ਸਕੀਮ, ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਗਰੰਟੀ ਯੋਜਨਾ (ਸੀਜੀਟੀਐੱਮਐੱਸਈ), ਉੱਦਮਤਾ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਈਐੱਸਡੀਪੀ), ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗ-ਕਲੱਸਟਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਐੱਮਐੱਸਈ-ਸੀਡੀਪੀ), ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਹਾਇਤਾ ਯੋਜਨਾ (ਪੀਐੱਮਐੱਸ) ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਹੱਬ (ਐੱਨਐੱਸਐੱਸਐੱਚ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

1. ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ਲਈ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਮਾਪਦੰਡ।

2. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਲਈ “ਉਦਯਮ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ”, ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੌਖ ਲਈ 01.07.2020 ਤੋਂ ਲਾਗੂ 

3. 11.01.2023 ਨੂੰ ਉਦਯਮ ਅਸਿਸਟ ਪਲੇਟਫਾਰਮ (ਯੂਏਪੀ) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਤਰਜੀਹੀ ਖੇਤਰ ਉਧਾਰ (ਪੀਐੱਸਐੱਲ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ (ਆਈਐੱਮਈਜ਼) ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ।

4. ਰਾਈਜ਼ਿੰਗ ਐਂਡ ਐਕਸਲੇਰੇਟਿੰਗ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ (ਰੈਂਪ) ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 5 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 6,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨਾਲ।

5. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀਆਂ ਨਿਰਮਾਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ, ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ, ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ, ਵਪਾਰਕ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਆਲਮੀ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਚੈਂਪੀਅਨ ਸਕੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ। ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਸਕੀਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਿੱਸੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਟਿਕਾਊ (ਜ਼ੈੱਡ), ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਮੁਕਾਬਲੇ (ਲੀਨ) ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਹਨ। ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ (ਜ਼ੈੱਡ) ਸਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਸਕੀਮ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

6. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ, ਆਯਾਤ ਪ੍ਰਤੀਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਹੁਨਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 'ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸੈਂਟਰ ਸਿਸਟਮ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ' ਅਤੇ 'ਨਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ / ਵਿਸਥਾਰ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ' ਰਾਹੀਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨਾ।

7. ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੇ ਕਈ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜੂਨ, 2020 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ ਪੋਰਟਲ "ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼" ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਹੈਂਡਹੋਲਡਿੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

8. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸਮੇਤ ਕਾਰੋਬਾਰ ਲਈ 5 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਲਾਈਨ ਗਾਰੰਟੀ ਸਕੀਮ।

9. ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਫੰਡ ਰਾਹੀਂ 50,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਇਕੁਇਟੀ ਨਿਵੇਸ਼।

10. 200 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਖਰੀਦ ਲਈ ਕੋਈ ਆਲਮੀ ਟੈਂਡਰ ਨਹੀਂ।

11. 02.07.2021 ਨੂੰ ਪ੍ਰਚੂਨ ਅਤੇ ਥੋਕ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ।

12. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਬਦਲਾਅ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਟੈਕਸ ਲਾਭ 3 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਵਧਾਏ ਗਏ ਹਨ।

13. ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਜਟ 2023-24 ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਦੀ ਘਟੀ ਹੋਈ ਲਾਗਤ ਨਾਲ 2 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਵਾਧੂ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰਨ ਲਈ ਸੀਜੀਟੀਐੱਮਐੱਸਈ ਦੇ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ 9,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 

ਅੰਕੜਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਗੂਕਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਕਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ (ਜੀਡੀਪੀ) ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ਜੋੜ (ਜੀਵੀਏ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:

ਸਾਲ	ਜੀਡੀਪੀ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਜੀਵੀਏ ਦਾ ਹਿੱਸਾ (%ਵਿੱਚ)
2017-18	29.69%
2018-19	30.50%
2019-20	30.48%
2020-21	27.24%
2021-22	29.15%

 

ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਜਨਰਲ ਆਫ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਐਂਡ ਸਟੈਟਿਸਟਿਕਸ (ਡੀਜੀਸੀਆਈਐੱਸ) ਦੇ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਪੋਰਟਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਐਕਸਪੋਰਟਸ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸਬੰਧਤ ਉਤਪਾਦ ਨਿਰਯਾਤ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:

ਸਾਲ	ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਐਕਸਪੋਰਟਸ (% ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ  ਸਬੰਧਤ ਉਤਪਾਦ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ
2019-20	49.77%
2020-21	49.35%
2021-22	45.03%
2022-23	43.59%
2023-24 (ਨਵੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ)	45.83%

 

ਉਦਯਮ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪੋਰਟਲ (01.07.2020 ਤੋਂ 30.01.2024 ਤੱਕ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਰਗੀਕਰਨ (ਐੱਨਆਈਸੀ) ਕੋਡ 26305 ਦੇ ਤਹਿਤ ਰਜਿਸਟਰਡ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੀ ਸੰਖਿਆ, 'ਪੇਜਰਾਂ, ਸੈਲੂਲਰ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੋਬਾਈਲ ਸੰਚਾਰ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ' ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਐੱਨਆਈਸੀ ਕੋਡ	ਵੇਰਵਾ	ਰਜਿਸਟਰਡ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੀ ਸੰਖਿਆ
		ਸੂਖਮ	ਛੋਟੇ	ਦਰਮਿਆਨੇ	ਕੁੱਲ
26305	ਪੇਜਰ, ਸੈਲੂਲਰ ਫੋਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੋਬਾਈਲ ਸੰਚਾਰ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ	16,377	409	41	16,827

 

ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਵਣਜ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨਿਰਮਾਣ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੰਪਨੀਆਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫੀਚਰ ਫੋਨਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੀਚਰ ਫੋਨ ਮਾਰਕੀਟ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਸਿਰੇ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਲ ਦੁਆਰਾ ਘਰੇਲੂ ਮੰਗ ਦਾ ਲਗਭਗ 78% ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਸੀ, ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੁੱਲ ਦੁਆਰਾ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲਗਭਗ 96% ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਹੁਣ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਮਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਨਿਰਮਾਣ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਵਣਜ ਵਿਭਾਗ ਨੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਪੈਸਿਵ ਕੰਪੋਨੈਂਟ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਕਟਿਵ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਵਿੱਚ ਸੈਮੀਕੰਡਕਟਰ, ਡਾਇਡ ਅਤੇ ਟਰਾਂਜ਼ਿਸਟਰ ਅਤੇ ਪੈਸਿਵ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਵਿੱਚ ਇੰਡਕਟਰ, ਰੇਸਿਸਟਰਸ ਅਤੇ ਕੈਪੇਸੀਟਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਆਯਾਤ ਮੁੱਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 15-18 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ।

ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਭਾਨੂ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਰਮਾ ਨੇ ਅੱਜ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ।

*****

ਐੱਮਜੇਪੀਐੱਸ/ਐੱਨਐੱਸਕੇ

(Release ID: 2003482) Visitor Counter : 75