6.30 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਦਮਾਂ ਵਾਲਾ ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨਾ ਉੱਦਮ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਸੈਕਟਰ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਖੇਤਰ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ, ਉਦਮਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘੱਟ ਪੂੰਜੀ ਲਾਗਤ 'ਤੇ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲਾ ਕਰਜ਼ਾ ਸਹਾਇਤਾ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਵਿਕਾਸ, ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ, ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੀਮਾਂ/ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਕੇ ਖਾਦੀ, ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਕੋਇਰ ਸਨਅਤਾਂ ਸਮੇਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ), ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਕੇਵੀਆਈਸੀ), ਕੋਇਰ ਬੋਰਡ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਮਾਲ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਟਿਡ (ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ), ਸੂਖਮ, ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ( ਐੱਨਆਈ-ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਰੂਰਲ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੰਤਰਾਲੇ ਕੋਲ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਨੈਟਵਰਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੁਵਿਧਾ ਦਫ਼ਤਰ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਡੀਐੱਫਓ), ਸ਼ਾਖਾ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਡੀਐੱਫਓ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਟੈਸਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਟੈਸਟਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ (ਟੂਲ ਰੂਮ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ) ਅਤੇ ਕੇਵੀਆਈਸੀ, ਕੋਇਰ ਬੋਰਡ ਅਤੇ ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਫ਼ਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

1 ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ 31 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ:

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 1.31 ਕਰੋੜ (31 ਦਸੰਬਰ, 2022 ਤੱਕ) ਉਦਯਮ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ 88.89 ਲੱਖ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ 2.19 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸਮਾਲ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਸਿਡਬੀ) ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਸੂਖਮ ਇਕਾਈਆਂ (ਆਈਐੱਮਈਜ਼) ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ 11 ਜਨਵਰੀ, 2023 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੋਰਟਲ, ਉਦਯਮ ਅਸਿਸਟ ਪਲੇਟਫਾਰਮ (Udyam Assist Platform) (ਯੂਏਪੀ), ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। 31 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ, ਲਗਭਗ 1.11 ਕਰੋੜ ਆਈਐੱਮਈਜ਼ ਯੂਏਪੀ 'ਤੇ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ 'ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਸੂਖਮ ਇਕਾਈਆਂ' ਨੂੰ ਉਦਯਮ ਅਸਿਸਟ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹੀ ਖੇਤਰ ਉਧਾਰ (ਪੀਐੱਸਐੱਲ) ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਉਦਯਮ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਆਈਐੱਮਈਜ਼ ਨੂੰ ਪੀਐੱਸਐੱਲ ਦੇ ਲਾਭ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੀ ਹੈ।

ਮਾਨਯੋਗ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ, ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੋਰਡ ਦੀ 19ਵੀਂ ਮੀਟਿੰਗ 11 ਜਨਵਰੀ, 2023 ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

1. ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ

ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਕੀਮ, ਜਿਸਨੂੰ 'ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ 'ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ' ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨ ਨਾਲ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਰਹਿਣ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਐਲਾਨ 1 ਫਰਵਰੀ, 2023 ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 2023-24 ਲਈ ਬਜਟ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਕੀਮ 17 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਮਾਨਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਟੀਚਾ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ, ਅਰਥਾਤ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧਤ ਵਪਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੰਪੂਰਨ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਣਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਏਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ।

ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸੈਕਟਰ ਯੋਜਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫੰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਿਆਦ ਭਾਵ 2023-24 ਤੋਂ 2027-28 ਦੌਰਾਨ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖਰਚ 13,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ:

30 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੁੱਲ 48.80 ਲੱਖ ਨਾਮਾਂਕਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੁੱਲ 1.32 ਲੱਖ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਰਜਿਸਟਰਡ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਨੂੰ 5 ਦਿਨਾਂ ਲਈ 'ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਖਲਾਈ' ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਫਲ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਰੰਟੀ ਮੁਕਤ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ।

2. ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸਕੀਮਾਂ/ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਰ ਵੱਡੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:

1. ਕਰਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ

1. ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਪੀਐੱਮਈਜੀਪੀ)

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਪੀਐੱਮਈਜੀਪੀ) ਗੈਰ-ਖੇਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੂਖਮ-ਉਦਮਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੁਆਰਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਲਿੰਕਡ ਸਬਸਿਡੀ ਸਕੀਮ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਨਵੇਂ ਉਦਯੋਗ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਜਿਨ ਮਨੀ (ਸਬਸਿਡੀ) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਗਤ ਨਿਰਮਾਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 20 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਐੱਸਸੀ, ਐੱਸਟੀ, ਓਬੀਸੀ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ, ਮਹਿਲਾਵਾਂ, ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕ, ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ, ਵੱਖ-ਵੱਖ-ਅਯੋਗ, ਐੱਨਈਆਰ, ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਖੇਤਰਾਂ ਸਮੇਤ 25% ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਗਤ ਦਾ 35% ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਲੜੀਵਾਰ ਜਨਰਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਗਤ ਦੀ 15% ਅਤੇ 25% ਸਬਸਿਡੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ। ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰਾਂ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਮਾਰਕੀਟ ਲਿੰਕੇਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੀਐੱਮਈਜੀਪੀ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਜੀਓ-ਟੈਗਿੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ 2-ਦਿਨਾ ਉੱਦਮ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਈਡੀਪੀ) ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

2008 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 30 ਨਵੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 9.29 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੂਖਮ ਉੱਦਮਾਂ ਨੂੰ 34,517 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਮਾਰਜਿਨ ਮਨੀ ਸਬਸਿਡੀ ਦੀ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 78.36 ਲੱਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੁੱਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਜਨਵਰੀ 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, 3,116.78 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਐੱਮਐੱਮ ਸਬਸਿਡੀ ਦੇਣ ਨਾਲ, ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 85,228 ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 6.80 ਲੱਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਕੁੱਲ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

2. ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਗਾਰੰਟੀ ਸਕੀਮ:

ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਗਾਰੰਟੀ (ਸੀਜੀਟੀਐੱਮਐੱਸਈ) ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੱਕ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2023 ਤੋਂ ਇਸ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ:

1. ਗਾਰੰਟੀ ਕਵਰੇਜ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ 2 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 5 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਕਰਨਾ;

2. ਸਲਾਨਾ ਗਾਰੰਟੀ ਫੀਸ 0.75% ਤੋਂ ਘਟਾ ਕੇ 0.37% ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ; ਅਤੇ

3. ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਛੋਟ ਲਈ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਸੀਮਾ 5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕੀਤੀ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ ਕੁੱਲ 12.50 ਲੱਖ ਗਾਰੰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਰਕਮ 1.46 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ।

iii.        ਐੱਸਆਰਆਈ ਫੰਡ

ਐੱਸਆਰਆਈ ਫੰਡ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਦੀਆਂ ਯੋਗ ਅਤੇ ਯੋਗ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਪੂੰਜੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 242 ਸੰਭਾਵੀ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਕੇ 1 ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ 30 ਨਵੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ, 14 ਫੰਡਾਂ ਦੇ ਫੰਡ ਨੂੰ ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਵੈਂਚਰ ਕੈਪੀਟਲ ਫੰਡ ਲਿਮਟਿਡ (ਐੱਨਵੀਸੀਐੱਫਐੱਲ) - 3658 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਮਦਰ ਫੰਡ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

2. ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ

1. ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਸਮਾਲ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਕਲੱਸਟਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਐੱਮਐੱਸਈ-ਸੀਡੀਪੀ)

ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਸਮਾਲ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜਿਜ਼ ਕਲੱਸਟਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਐੱਮਐੱਸਈ-ਸੀਡੀਪੀ) ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ 'ਆਮ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰਾਂ' ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਸਟੇਟ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਸਮਾਲ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜਿਜ਼ (ਐੱਮਐੱਸਈ) ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਫਲੈਟਡ ਫੈਕਟਰੀ ਕੰਪਲੈਕਸਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਕੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਕੁੱਲ 580 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 308 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪੂਰੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 580 ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 40 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਗਤ ਲਗਭਗ 560 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ 386 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤੇ ਗਏ।

2. ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ ਲਈ ਫੰਡ ਯੋਜਨਾ (ਸਫੁਰਤੀ)

ਇਹ ਸਕੀਮ 2005-06 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਉਤਪਾਦ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਮੁੱਲ ਜੋੜ ਦੁਆਰਾ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਲਈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੂਹਾਂ/ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੂੰ 2014-15 ਵਿੱਚ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨਾ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਹੈ।

ਕੁੱਲ 513 ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 389 ਕਲੱਸਟਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ 25 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ 50,166 ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 89 ਕਲੱਸਟਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਕੁੱਲ 40.01 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ 15 ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ 8,875 ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ।

3. 'ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ, ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ' (ਐਸਪਾਇਰ)

ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ, ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਯੋਜਨਾ (ਐਸਪਾਇਰ) ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਖੇਤੀ-ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਐਸਪਾਇਰ ਦੇ ਅਧੀਨ 2 ਹਿੱਸੇ ਹਨ:

ਆਜੀਵਿਕਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇਨਕਿਊਬੇਟਰ (ਐੱਲਬੀਆਈ): ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਖੇਤੀ-ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮਤਾ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਐੱਬੀਆਈ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਦਯੋਗ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਨੇੜਲੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕਲੱਸਟਰ ਵਿੱਚ ਉਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਐੱਲਬੀਆਈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਰਸਮੀ, ਸਕੇਲੇਬਲ ਮਾਈਕਰੋ-ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ / ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਨਵੀਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ, ਅਪ-ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਮੁੜ-ਹੁਨਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਐਸਪਾਇਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਚਾਰ ਨਵੇਂ ਆਜੀਵਿਕਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇਨਕਿਊਬੇਟਰ (ਐੱਲਬੀਆਈ) ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 25,468 ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 1,458 ਨੂੰ ਉਜਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 225 ਮਾਈਕ੍ਰੋ-ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਐੱਲਬੀਆਈ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।

ਐਸਪਾਇਰ ਫੰਡ ਆਫ ਫੰਡਜ਼ (ਐੱਫਓਐੱਫ): ਸਿਡਬੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ, ਐੱਫਓਐੱਫ ਨੂੰ ਵਿਕਲਪਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਫੰਡ ਦੁਆਰਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ-ਪੜਾਅ ਦੇ ਸਕੇਲੇਬਲ ਸਟਾਰਟ-ਅਪਸ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੇ ਨਵੀਨਤਾ, ਉੱਦਮਤਾ, ਖੇਤੀ-ਅਧਾਰਤ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਮਲਟੀਪਲ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਪਿਛੜੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।ਸਿਡਬੀ ਐੱਫਓਐੱਫ ਦਾ ਕੁੱਲ ਕਾਰਪਸ 310 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਐਸਪਾਇਰ ਸਕੀਮ ਦੇ ਫੰਡ ਆਫ ਫੰਡਜ਼ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, 5 ਨਵੇਂ ਵਿਕਲਪਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਫੰਡ ਨੂੰ 145 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 310 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੁੱਲ ਕਾਰਪਸ ਵਿੱਚੋਂ 11 ਆਈਏਐੱਫ ਲਈ ਕੁੱਲ ਵਚਨਬੱਧਤਾ 217.50 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

4.3 ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਹਾਇਤਾ

i.     ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਲਈ ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ ਨੀਤੀ

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗਾਂ (ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼), ਹੁਕਮ, 2012 ਲਈ ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਅਧਿਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ/ਵਿਭਾਗਾਂ/ਕੇਂਦਰੀ ਜਨਤਕ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉੱਦਮਾਂ (ਸੀਪੀਐੱਸਈਜ਼) ਦੁਆਰਾ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ 25% ਸਾਲਾਨਾ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੇ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ 4% ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਵਾਲੇ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ 3% ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕੁੱਲ 358 ਆਈਟਮਾਂ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਰੀਦ ਲਈ ਰਾਖਵੀਆਂ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 25% ਸਾਲਾਨਾ ਖਰੀਦ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸੀਪੀਐੱਸਈਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਨੇ ਸਾਲ 2023-24 (31 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ) ਦੌਰਾਨ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ ਕੁੱਲ 37,501.25 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (34.82%) ਦੀ ਖਰੀਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ 130 ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਇਆ।

2. ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਹਾਇਤਾ (ਪੀਐੱਮਐੱਸ) ਯੋਜਨਾ

ਇਹ ਸਕੀਮ ਨਵੀਂ ਮਾਰਕੀਟ ਪਹੁੰਚ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2023 ਦੌਰਾਨ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 253 ਵਪਾਰ ਮੇਲਿਆਂ/ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 9,500 ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਇਆ।

ਭਾਰਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਮੇਲਾ (ਆਈਆਈਟੀਐੱਫ), 2023

ਮਾਨਯੋਗ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰੀ ਨੇ 14 ਤੋਂ 27 ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੌਰਾਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ 42ਵੇਂ ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਟ੍ਰੇਡ ਫੇਅਰ (ਆਈਆਈਟੀਐੱਫ), 2023 ਵਿੱਚ "ਪੀਐੱਮ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ" ਥੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ "ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਪੈਵੇਲੀਅਨ" ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। 29 ਰਾਜਾਂ/ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੂਖਮ ਅਤੇ ਲਘੂ ਇਕਾਈਆਂ (ਐੱਮਐੱਸਈ) ਨੂੰ 195 ਸਟਾਲ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 

ਇਸ ਵਾਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 85% ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਟਾਲ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਔਰਤਾਂ, ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ, ਐੱਨਈਆਰ, ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਟਾਲ ਮੁਫ਼ਤ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ, ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਉੱਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੀ: -

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੇ ਕੱਪੜਾ, ਹੈਂਡਲੂਮ, ਕਢਾਈ ਦੇ ਕੰਮ, ਕਸਟਮ ਟੇਲਰਿੰਗ, ਹੈਂਡੀਕ੍ਰਾਫਟ, ਰਤਨ ਅਤੇ ਗਹਿਣੇ, ਚਮੜੇ ਦੇ ਜੁੱਤੇ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਖਿਡੌਣੇ, ਬਾਂਸ ਦੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ, ਗੰਨੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ, ਫਰਨੀਚਰ, ਚੀਨੀ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ, ਭੋਜਨ ਉਤਪਾਦ, ਕਾਸਮੈਟਿਕਸ, ਕੈਮੀਕਲ ਉਤਪਾਦ, ਮਕੈਨੀਕਲ ਆਈਟਮਾਂ ਆਦਿ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।

3. ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ, ਭਾਵ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੁਵਿਧਾ ਦਫ਼ਤਰ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਟੈਸਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ 59 ਨਿਰਯਾਤ ਸਹੂਲਤ ਸੈੱਲ (ਈਐੱਫਸੀਜ਼) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੈਕਟਰ ਤੋਂ ਨਿਰਯਾਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਰਪਿਤ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 59 ਈਐੱਫਸੀਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ, 7 ਈਐੱਫਸੀਜ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਈਐੱਫਸੀਜ਼ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨਿਰਯਾਤਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਸਹਾਇਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ, ਅੰਤ-ਤੋਂ-ਅੰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਰਥਾਤ ਸਾਂਝੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਪਾਲਣਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਮੂਲ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ, ਖਾਸ ਮਾਲ ਦੀ ਸ਼ਿਪਮੈਂਟ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ, ਚਲਾਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਕੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

4.  ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ

i. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਸਕੀਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਲੱਸਟਰਾਂ ਅਤੇ ਉੱਦਮਾਂ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣਾ, ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਵਪਾਰਕ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਉੱਤਮਤਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਹਨ, ਭਾਵ 'ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਸਸਟੇਨੇਬਲ' (ਜ਼ੈੱਡਈਡੀ), 'ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਕੰਪੀਟੀਟਿਵ' (ਐੱਲਈਏਐੱਨ) ਅਤੇ 'ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਇਨੋਵੇਟਿਵ' (ਇਨਕਿਊਬੇਸ਼ਨ, ਡਿਜ਼ਾਇਨ, ਆਈਪੀਆਰ)।

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਇਨੋਵੇਟਿਵ ਸਕੀਮ 10 ਮਾਰਚ, 2022 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਤਹਿਤ, 643 ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਨਯੋਗ ਮੰਤਰੀ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਨੇ 27 ਜੂਨ, 2023 ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ 'ਉਦਯਮੀ ਭਾਰਤ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੌਰਾਨ 'ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਆਈਡੀਆ ਹੈਕਾਥਨ-2.0 (ਥੀਮ ਆਧਾਰਿਤ)' ਦੇ ਜੇਤੂਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਆਈਡੀਆ ਹੈਕਾਥਨ 3.0 (ਮਹਿਲਾ) ਦੇ ਤਹਿਤ , 18,888 ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ 'ਡਿਜ਼ਾਈਨ' ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਆਈਆਈਐੱਸਸੀ, ਬੰਗਲੌਰ, 7 ਆਈਆਈਟੀ, 12 ਐੱਨਆਈਟੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ 24 ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ/ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨਾਲ 20 ਸਮਝੌਤਿਆਂ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 'ਆਈਪੀਆਰ' ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਦੇ ਤਹਿਤ, 20 ਬੌਧਿਕ ਸੰਪੱਤੀ ਸੁਵਿਧਾ ਕੇਂਦਰ (ਆਈਪੀਐੱਫਸੀ) ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, 74 ਪੇਟੈਂਟ, 942 ਟ੍ਰੇਡਮਾਰਕ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 48 ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਸਸਟੇਨੇਬਲ (ਜ਼ੈੱਡਈਡੀ) ਸਰਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਸਕੀਮ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2022 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੁੱਲ 4.41 ਲੱਖ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ 79,546 ਕਾਂਸੀ, 275 ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ 271 ਗੋਲਡ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ (ਐੱਲਈਏਐੱਨ) ਸਕੀਮ 10 ਮਾਰਚ, 2023 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ, ਹੁਣ ਤੱਕ 6,561 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, 6,453 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੇ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ ਅਤੇ 3,200 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ 'ਬੇਸਿਕ ਲੀਨ' ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ii.  ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ

ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੂਲ ਰੂਮ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਮਚਾਰੀ, ਫਾਊਂਡਰੀ ਅਤੇ ਫੋਰਜਿੰਗ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਮਾਪਣ ਵਾਲੇ ਯੰਤਰ, ਸੁਗੰਧ ਅਤੇ ਸੁਆਦ, ਕੱਚ, ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਫੁਟਵੇਅਰ ਡਿਜ਼ਾਈਨਿੰਗ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ/ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਟੂਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

'ਚੰਦਰਯਾਨ-3' ਅਤੇ 'ਆਦਿਤਿਆ ਐੱਲ1' ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ:

ਭਾਰਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਚੰਦ ਮਿਸ਼ਨ, 'ਚੰਦਰਯਾਨ-3' 14 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੇਠਲੇ ਟੂਲ ਰੂਮਾਂ ਨੇ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ' ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ:

ਸੈਂਟਰਲ ਟੂਲ ਰੂਮ ਐਂਡ ਟਰੇਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ (ਸੀਟੀਟੀਸੀ), ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ 437 ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ (ਲਗਭਗ 54,000 ਕੰਪੋਨੈਂਟ) ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੇ।

ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਆਫ਼ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਮੇਜ਼ਰਿੰਗ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟਸ, ਮੁੰਬਈ ਨੇ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਟਰਬੋਚਾਰਜਰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਗਾਈਡਿੰਗ ਯੰਤਰ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੋਲਰ ਮਿਸ਼ਨ, 'ਆਦਿਤਿਆ ਐੱਲ1' 2 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਕੇਂਦਰੀ ਟੂਲ ਰੂਮ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕੇਂਦਰ, ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਨੇ ਰੈਗੂਲੇਟਰ, ਵਹਾਅ ਕੰਟਰੋਲ ਵਾਲਵ, ਜਾਇਰੋਸਕੋਪ, ਤਾਪਮਾਨ ਸੂਚਕ ਅਤੇ ਨੈਵੀਗੇਸ਼ਨ ਹਿੱਸੇ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।

ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ 18 ਟੂਲ ਰੂਮਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ 30,445 ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ, ਮੁੱਖ ਆਯਾਤ ਬਦਲੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਟੂਲ ਰੂਮਾਂ ਨੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਫੋਲਡ ਓਵਰ ਲੇਅਰ ਗੈਸਕੇਟ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਟੂਲ, ਸੁਖੋਈ -30 ਏਅਰ ਕਰਾਫਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਲਈ 3ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਮੈਟਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਬਰੈਕਟ, ਬਾਈਕ ਲਈ ਪਿਸਟਨ ਸ਼ੌਕ ਐਬਸਰਬਰ, ਹੌਟ ਸਬ ਐਂਟਰੀ ਨੋਜ਼ਲ ਟਰਾਲੀ, ਹੌਟ ਸਬ ਐਂਟਰੀ ਨੋਜ਼ਲ ਟਰਾਲੀ, ਵੈਨ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੈਸ ਟੂਲ, ਸਕੇਟਸ ਬ੍ਰੇਕ ਅਤੇ ਸਕੇਟਸ ਰੋਲਰ ਦਾ ਮੋਲਡ, ਰਿਵਰਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਕੈਪ ਗ੍ਰਿੱਪਰ, ਕੰਪਰੈਸ਼ਨ ਮੋਲਡਿੰਗ ਕੈਪ ਨਿਰਮਾਣ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕਨਵੇਅਰ ਬੈਲਟ ਰੋਲਰ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।

ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ "ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਸੈਂਟਰ ਸਿਸਟਮ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ" ਦੇ ਤਹਿਤ 15 ਨਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਟੀਸੀਜ਼ ਦਾ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਭਾਂਡੀ, ਵਿਜ਼ਾਗ, ਭੋਪਾਲ, ਰੋਹਤਕ ਅਤੇ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਵਿਖੇ ਟੀਸੀ ਨੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, 13,600 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 700 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਸੀਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਨੂੰ ਟੀਸੀ, ਸਿਤਾਰਗੰਜ ਵਿਖੇ 4 ਨਵੇਂ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੋਰਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੈਸਰਜ਼  ਆਈਆਰਸੀਓਐੱਨ, ਇੱਕ ਸੀਪੀਐੱਸਈ ਨੂੰ ਟੀਸੀ ਵਿੱਚ ਬਕਾਇਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ "ਨਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ/ਵਿਸਥਾਰ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ", ਹੱਬ ਅਤੇ ਸਪੋਕ ਮਾਡਲ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਹਾਇਤਾ, ਹੁਨਰ, ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਲਈ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 20 ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ (ਟੀਸੀ) ਅਤੇ 100 ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਕੇਂਦਰ (ਈਸੀ) ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ, 21 ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।

5. ਹੁਨਰਮੰਦੀ 

(i) ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ, ਉੱਦਮਤਾ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਈਐੱਸਡੀਪੀ) ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ 1,579 ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 84,716 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

(ii) ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 3,07,583 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੂਲ ਰੂਮ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਟੀਸੀਐੱਸਪੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਵੇਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗ ਨਿਗਮ (ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ) ਲਿਮਟਿਡ, ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਕੇਵੀਆਈਸੀ), ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਮਾਈਕ੍ਰੋ, ਸਮਾਲ ਐਂਡ ਮੀਡੀਅਮ ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜਿਜ਼ (ਐੱਨਆਈ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਅਤੇ ਕੋਇਰ ਬੋਰਡ ਰਾਹੀਂ ਹੁਨਰ ਸਿਖਲਾਈ ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 

6. ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਅਤੇ ਐੱਨਈਆਰ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ 

i. ਨੈਸ਼ਨਲ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਹੱਬ (ਐੱਨਐੱਸਐੱਸਐੱਚ)

ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਸੀਪੀਐੱਸਈਜ਼ ਦੁਆਰਾ 4% ਖਰੀਦ ਆਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮਤਾ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕੁੱਲ 6 ਮੈਗਾ ਈਵੈਂਟਸ (ਐੱਨਐੱਸਐੱਸਐੱਚ ਕਨਕਲੇਵ) ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁੰਬਈ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ), ਗੁਮਲਾ (ਝਾਰਖੰਡ), ਝਬੂਆ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਈਟਾਨਗਰ (ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼), ਸ਼ਿਲਾਂਗ (ਮੇਘਾਲਿਆ) ਅਤੇ ਜਾਲੌਨ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 3,988 ਮੌਜੂਦਾ/ਇੱਛੁਕ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੇ ਟੀਚਾ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ, ਮਾਰਕੀਟ ਲਿੰਕੇਜ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਅਤੇ ਹੈਂਡਹੋਲਡਿੰਗ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ (ਮੁੱਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਤੋਂ ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ ਵਿੱਚ 15 ਗੁਣਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ, ਭਾਵ 2015-16 ਵਿੱਚ 99.37 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ 2022-23 ਵਿੱਚ 1,543 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸੰਬੰਧ ਪੋਰਟਲ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਤੱਕ ਐੱਸਸੀ/ਐੱਸਟੀ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਤੋਂ ਖਰੀਦ ਮੁੱਲ 1328 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।

2. ਐੱਨਈਆਰ ਅਤੇ ਸਿੱਕਮ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ ਸਕੀਮ 

ਇਸ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ, (i) ਮੌਜੂਦਾ ਮਿੰਨੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ, ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਸਟੇਟ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ (ii) ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸਾਲ 2023 ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 28.19 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਸਟੇਟਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ 4 ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (2 ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਵਿੱਚ, 1-1 ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਅਤੇ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ) ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 14 ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਸਟੇਟ/ਫਲੈਟਡ ਫੈਕਟਰੀ ਕੰਪਲੈਕਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ 204.41 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਲਾਗਤ ਨਾਲ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2023 ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ 158.43 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ (8-ਆਸਾਮ, 3-ਮੇਘਾਲਿਆ, 2-ਸਿੱਕਮ ਅਤੇ 1-ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੀ ਗ੍ਰਾਂਟ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

7. ਰੈਂਪ ਸਕੀਮ

i. ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਪਰਫਾਰਮੈਂਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ (ਰੈਂਪ) ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਕੇਂਦਰ-ਰਾਜ ਸਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਵਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਅਤੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੇ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਨਿੰਗ ਦੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਕੌਂਸਲ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ 10 ਮਈ, 2023 ਅਤੇ 20 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ। 10 ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਯੋਜਨਾਵਾਂ (ਐੱਸਆਈਪੀਜ਼) ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਓਡੀਸ਼ਾ, ਸਿੱਕਮ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮਿਜ਼ੋਰਮ, ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਖਰਚੇ ਨਾਲ 1000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 1143.55 ਕਰੋੜ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਾਂਟਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ।

ii. ਰੈਂਪ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਤਿੰਨ ਉਪ-ਸਕੀਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ, (i) ਐੱਮਐੱਸਈ-ਜੀ.ਆਈ.ਐੱਫ.ਟੀ. (ਐੱਮਐੱਸਈ ਗ੍ਰੀਨ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟ ਐਂਡ ਫਾਈਨਾਂਸਿੰਗ ਫਾਰ ਟ੍ਰਾਂਸਫੋਰਮੇਸ਼ਨ, ਪਛਾਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਰੀਆਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਲਈ MSE ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਲਈ ਵਿਆਜ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਗਾਰੰਟੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 478 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨਾਲ (ii) ਐੱਮਐੱਸਈ-ਸਪਾਈਸ (ਸਰਕੂਲਰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਲਈ ਐੱਮਐੱਸਈ ਸਕੀਮ), ਸਰਕੂਲਰ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਨੂੰ 25% ਪੂੰਜੀ ਸਬਸਿਡੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ 472.50 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨਾਲ।

iii. 188.97 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨਾਲ ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਵਿਵਾਦ ਹੱਲ 'ਤੇ ਐੱਮਐੱਸਈ ਸਕੀਮ।

ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ ਲਈ ਜ਼ੈੱਡਈਡੀ ਪ੍ਰਮਾਣੀਕਰਣ ਮੁਫਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

4.8 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਯੋਜਨਾ

ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ, ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ, ਸਾਂਝੇ ਉੱਦਮ ਆਦਿ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਾਗਤਾਂ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਲਈ ਯੋਗ ਕੇਂਦਰੀ/ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ/ਉਦਯੋਗਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਇਗੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਮਝੌਤਿਆਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ

• ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਤਰ, ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਸੀਪੀਐੱਸਈ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਮਾਲ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਟਿਡ (ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ) ਅਤੇ ਕੋਰੀਆ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਏਜੰਸੀ (ਕੋਸਮੇ) ਅਤੇ ਕੋਰੀਆ ਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦਰਮਿਆਨ 27 ਫਰਵਰੀ, 2023 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਜੂਨ, 2023 ਵਿੱਚ ਹਮਰੁਤਬਾ ਸੰਗਠਨ ਕੋਸਮੇ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆਈ ਉੱਦਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਰਚੁਅਲ ਬੀ2ਬੀ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਐਕਸਚੇਂਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ, 2023 ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਕਤੂਬਰ ਵਿੱਚ ਕਿਨਟੇਕਸ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਵਿਖੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ, ਕੋਰੀਆ ਮੈਟਲ ਵੀਕ ਵਿੱਚ 8 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਆਈਸੀ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

• ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 7 ਅਗਸਤ, 2023 ਨੂੰ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਜੂਟ ਉਤਪਾਦ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਕੌਂਸਲ (ਜੇਪੀਡੀਈਪੀਸੀ) ਵਿਚਕਾਰ ਜੇਪੀਡੀਈਪੀਸੀ ਨੂੰ ਆਈਸੀ ਸਕੀਮ ਦੇ ਸੀਬੀਐੱਫਟੀਈ (ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਿਰਯਾਤਕਾਂ ਲਈ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਖਲ (ਅਰਥਾਤ ਆਰਸੀਐੱਮਸੀ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ) ਲਈ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਏਜੰਸੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਸਹੀਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇਪੀਡੀਈਪੀਸੀ ਇਸ ਦਖਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨਾਲ ਹਸਤਾਖਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ 20ਵੀਂ ਈਪੀਸੀ ਹੈ।

• ਦੂਜੀ ਭਾਰਤ-ਤਾਈਵਾਨ ਐੱਸਐੱਮਈ ਜੇਡਬਲਿਊਜੀ (ਜੁਆਇੰਟ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ) ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਮਾਈਕਰੋ, ਸਮਾਲ ਐਂਡ ਮੀਡੀਅਮ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ), ਭਾਰਤ, ਅਤੇ ਲਘੂ ਅਤੇ ਮੱਧਮ ਉੱਦਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ (ਐੱਸਐੱਮਈਏ), ਆਰਥਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲਾ, ਤਾਇਵਾਨ ਵਿਚਕਾਰ 5 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਐੱਸਐੱਮਈ ਵਿਕਾਸ ਨੀਤੀਆਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਬਲਿਊਆਰਟੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਡਿਜੀਟਲ ਪਰਿਵਰਤਨ, ਰਸਮੀਕਰਣ, ਜਨਤਕ ਖਰੀਦ, ਦੇਰੀ ਨਾਲ ਭੁਗਤਾਨ ਆਦਿ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਲਈ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਮੌਕੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੈਕਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਪੱਖ ਨੇ 2024 ਵਿੱਚ ਤਾਈਵਾਨ ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤੀਜੇ ਭਾਰਤ-ਤਾਈਵਾਨ ਐੱਸਐੱਮਈ ਸਹਿਯੋਗ ਫੋਰਮ ਲਈ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ- ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਸੈਮੀਕੰਡਕਟਰ, ਮਸ਼ੀਨ ਟੂਲ, ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਕੰਪੋਨੈਂਟ, ਸਮਾਰਟ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਅਖੁੱਟ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

• ਭਾਰਤ-ਤਾਈਵਾਨ ਐੱਸਐੱਮਈ ਸਹਿਯੋਗ ਫੋਰਮ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮੀਟਿੰਗ 7 ਸਤੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਫੋਕਸ ਸੈਕਟਰ ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਸੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਵਪਾਰਕ ਤਾਲਮੇਲ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਹਿਯੋਗ ਆਦਿ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਤ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਫੋਰਮ ਵਿੱਚ 43 ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਫੋਰਮ ਨੇ ਟਿਕਾਊ ਵਪਾਰਕ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਉੱਦਮਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਗਲੋਬਲ ਫੂਡ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਏਆਈ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਸਮਾਰਟ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਨ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਸਮੇਤ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਰੁਝਾਨ, ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਵਧੀਆ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਸਮੇਤ ਫੂਡ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 25 ਭਾਰਤੀ ਉੱਦਮਾਂ ਅਤੇ 8 ਤਾਈਵਾਨੀ ਉੱਦਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਪਾਰਕ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ, ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਉਪਕਰਣ/ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਫ੍ਰੀਜ਼ ਸੁੱਕੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਫ੍ਰੀਜ਼ ਡ੍ਰਾਈਡ ਫਰੂਟ ਪਾਊਡਰ ਆਦਿ। 

• ਭਾਰਤ-ਜਾਪਾਨ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਭਾਈਵਾਲੀ ਰੋਡਮੈਪ ਦੇ ਤਹਿਤ ਗਠਿਤ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਸਹਿਯੋਗ 'ਤੇ ਭਾਰਤ-ਜਾਪਾਨ ਜੁਆਇੰਟ ਵਰਕਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮੀਟਿੰਗ 13 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਵਰਚੁਅਲ ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਓਵਰਸੀਜ਼ ਟੈਕਨੀਕਲ ਕੋਆਪਰੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਪਾਰਟਨਰਸ਼ਿਪ ਦੁਆਰਾ ਭਿਵਾੜੀ ਅਤੇ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰਾਂ, ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ 5ਐੱਸ ਅਤੇ ਕੇਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ/ਸਿਖਲਾਈ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਉਕਤ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਤੰਬਰ, 2023 ਵਿੱਚ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ-ਟੀਸੀ ਭਿਵਾੜੀ ਅਤੇ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਵਿਖੇ ਜਾਪਾਨੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ "5ਐੱਸ ਅਤੇ ਕੇਜ਼ਨ" 'ਤੇ ਦੋ-ਰੋਜ਼ਾ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਸੀ, ਅਕਾਦਮਿਕ, ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।

• ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ) ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਐੱਸਐੱਮਈ ਫੋਰਮ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ 19-21 ਮਾਰਚ, 2023 ਦੌਰਾਨ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐੱਸਐੱਮਈ ਸੰਮੇਲਨ 2023 ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ,  ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਡੈਲੀਗੇਟ, 180+ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡੈਲੀਗੇਟ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ 65 ਬੁਲਾਰੇ ਅਤੇ 9 ਸੰਘਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। ਵਪਾਰਕ ਮੈਚਮੇਕਿੰਗ ਲਈ 1305 ਟ੍ਰੇਡ ਕਨੈਕਟ ਫਾਰਮ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਵਿਚਕਾਰ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ, ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

• 12ਵੀਂ ਮੇਕਾਂਗ ਗੰਗਾ ਸਹਿਯੋਗ (ਐੱਮਜੀਸੀ) ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ (ਐੱਫਐੱਮਐੱਮ) ਬੈਂਕਾਕ, ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ 16 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ, ਕੰਬੋਡੀਆ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਮਿਆਂਮਾਰ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਲਾਓ ਪੀਡੀਆਰ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ 10 ਤਰਜੀਹੀ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ, ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਦਵਾਈ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰਾਂ, ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ, ਜਲ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਹਰ ਇੱਕ ਤਰਜੀਹੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਹਰ ਕਾਰਜ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲਮੇਲ ਨਾਲ ਲੀਡ ਕੰਟਰੀ ਮਕੈਨਿਜ਼ਮ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ।

5. ਖਾਦੀ, ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਕੋਇਰ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ

i. ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ

ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਕੇਵੀਆਈ ਸਕੀਮਾਂ/ਉਪ-ਸਕੀਮਾਂ/ਕੰਪੋਨੈਂਟਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ 2019 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛਤਰੀ ਸਕੀਮ ਭਾਵ ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਮੋਦਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ (ਕੇਜੀਵੀਵਾਈ) ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਇਹ ਸਕੀਮ 8 ਨਵੰਬਰ, 2019 ਨੂੰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ:

1. ਖਾਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ - ਇਹ ਉਪ-ਯੋਜਨਾ ਖਾਦੀ ਉਤਪਾਦਨ, ਵਿਕਰੀ, ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਦੀ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਖਾਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

2. ਗ੍ਰਾਮੋਦਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ - ਇਹ ਉਪ-ਯੋਜਨਾ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਪੇਂਡੂ ਉਦਯੋਗ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਵਿਕਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।

3. ਖਾਦੀ ਗ੍ਰਾਂਟ - ਇਹ ਕੇਵੀਆਈਸੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ/ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਥਾਪਨਾ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।

ਮੋਡੀਫਾਈਡ ਮਾਰਕੀਟ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਅਸਿਸਟੈਂਸ (ਐੱਮਐੱਮਡੀਏ) ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, 1,256 ਖਾਦੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਕੇਆਈ) ਨੂੰ 1,45,758 ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ 1,45,758 ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ 217.17 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਫੰਡ ਵੰਡਣ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 

ਵਿਆਜ ਸਬਸਿਡੀ ਯੋਗਤਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, 1,314 ਖਾਦੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਕੇਆਈਜ਼) ਨੂੰ 35.32 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਫੰਡ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 

ਖਾਦੀ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਲਈ ਵਰਕਸ਼ੇਡ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, 1,150 ਵਰਕ ਸ਼ੈੱਡਾਂ ਨੂੰ 5.55 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਫੰਡ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 

ਮੌਜੂਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਖਾਦੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, 40 ਖਾਦੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ 65 ਸੇਲਜ਼ ਆਊਟਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਲੜੀਵਾਰ 2.22 ਕਰੋੜ ਅਤੇ 10.51 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਫੰਡ ਵੰਡ ਨਾਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਵਿਆਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਗ੍ਰਾਮੋਦਯੋਗ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ (ਪਿੰਡ ਉਦਯੋਗ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ)

ਖਣਿਜ ਅਧਾਰਤ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੁਮਹਾਰ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, 1,862 ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪੋਟਰ ਵ੍ਹੀਲਜ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 10.94 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ। 

ਸ਼ਹਿਦ ਮਿਸ਼ਨ/ਮਧੂਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਐਗਰੋ ਅਧਾਰਤ ਅਤੇ ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਤਹਿਤ, 15,310 ਮਧੂ-ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਬਕਸੇ ਵੰਡੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ 1,531 ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ 8.93 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਫੰਡ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 

2. ਕੋਇਰ ਸੈਕਟਰ

ਭਾਰਤੀ ਕੋਇਰ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 3,992 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੁੱਲ ਦੇ 12,65,000 ਮੀਟਰਕ ਟਨ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਾਰੋਬਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ 1824 ਸੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਚਤ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾਵਾਰ 7,47,827 ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੋਇਰ ਫਾਈਬਰ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਉਤਪਾਦਨ 7,31,000 ਮੀਟ੍ਰਿਕ ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ।

3. ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਅਤੇ ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ

1. ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲਘੂ ਉਦਯੋਗ ਨਿਗਮ (ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ)

ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਖਰੀਦ ਲਈ ਬੈਂਕ ਗਾਰੰਟੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸਪਲਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, 6,165 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਕਰਜ਼ਾ ਸਹੂਲਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਸਮਾਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਪੂਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਨੂੰ ਸਪਲਾਇਰਾਂ ਅਤੇ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਪੱਧਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਦੇ ਸੰਘ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਟੈਂਡਰਾਂ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਥੋਕ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਲਈ ਆਰਡਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਰਡਰ ਫਿਰ ਐੱਮਐੱਸਈਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਤਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਨੇ 291.71 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ 553 ਟੈਂਡਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 96.92 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਟੈਂਡਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਐੱਨਐੱਸਆਈਸੀ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਟ ਵੈੱਬ ਪੋਰਟਲ (www.msmemart.com) ਰਾਹੀਂ ਈ-ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸੇਵਾ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ, 2023 ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, 10,399 ਮੈਂਬਰ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।

2. ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਰੂਰਲ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ)

ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਰੂਰਲ ਇੰਡਸਟ੍ਰੀਅਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ (ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ), ਵਰਧਾ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਟੋਨੋਮਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2009 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ ਕੋਲ ਖਾਦੀ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਉਦਯੋਗ (ਕੇ&ਟੀ), ਬਾਇਓ-ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਹਰਬਲ ਅਧਾਰਤ ਉਦਯੋਗਾਂ (ਬੀ&ਐੱਚ), ਪੇਂਡੂ ਰਸਾਇਣਕ ਉਦਯੋਗ (ਆਰਸੀਆਈ), ਪੇਂਡੂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ (ਆਰਸੀ&ਈ), ਪੇਂਡੂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਊਰਜਾ (ਆਰਈਆਈ) ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਈ ਵਿਭਾਗ ਹਨ। 

 ਜਨਵਰੀ, 2023 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ, 2023 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਐੱਮਜੀਆਈਆਰਆਈ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕੇਵੀਆਈਸੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਚਿਤ ਤਾਲਮੇਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

7. ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਨ ਪੋਰਟਲ

ਮਾਨਯੋਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ 1 ਜੂਨ, 2020 ਨੂੰ ਇੱਕ ਔਨਲਾਈਨ "ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼" ਪੋਰਟਲ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈ-ਗਵਰਨੈਂਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਅਤੇ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈਜ਼ ਦੀ ਹੈਂਡਹੋਲਡਿੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

'ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਦਿਵਸ', 2023 ਦੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ, 27 ਜੂਨ 2023 ਨੂੰ ਐੱਮਐੱਸਐੱਮਈ ਬਾਰੇ ਮਾਨਯੋਗ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ 2.0 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੋਰਟਲ ਨੂੰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਮਿੱਤਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਪੋਰਟਲ ਨੂੰ 76,205 ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 75,815 (99.48%) ਦਾ ਪੋਰਟਲ 'ਤੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

******

ਐੱਮਜੇਪੀਐੱਸ