ভাৰতীয় সংবিধানৰ সপ্তম অনুসূচী অনুসৰি, আৰক্ষী আৰু জনশৃংখলাৰ বিষয়সমূহ ৰাজ্য চৰকাৰসমূহৰ ওচৰত। অৱশ্যে, ভাৰত চৰকাৰে বাওঁপন্থী উগ্ৰবাদ (LWE)ৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহৰ প্ৰচেষ্টাৰ পৰিপূৰক হিচাপে কাম কৰি আহিছে। এল ডব্লিউ ইৰ সমস্যাটো সামগ্ৰিকভাৱে সমাধান কৰিবলৈ, ২০১৫ চনত বাওঁপন্থী উগ্ৰবাদ (এল ডব্লিউ ই)ক মোকাবিলা কৰিবলৈ এটা ৰাষ্ট্ৰীয় নীতি আৰু কাৰ্য পৰিকল্পনা অনুমোদন কৰা হয়। ইয়াত নিৰাপত্তা সম্পৰ্কীয় ব্যৱস্থা, উন্নয়নৰ হস্তক্ষেপ, স্থানীয় সম্প্ৰদায়ৰ অধিকাৰ আৰু প্ৰাপ্য নিশ্চিত কৰা আদিৰ সৈতে বহুমুখী কৌশলৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে। সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে কেন্দ্ৰীয় সশস্ত্ৰ আৰক্ষী বাহিনীৰ বেটেলিয়ন, প্ৰশিক্ষণ, নিৰাপত্তা সম্পৰ্কীয় ব্যয় (এছ আৰ ই) আৰু বিশেষ আন্তঃগাঁথনি আঁচনি (এছ আই এছ) আদি আঁচনিৰ জৰিয়তে পুঁজিৰ ব্যৱস্থা কৰি, ৰাজ্যৰ আধুনিকীকৰণৰ বাবে ধন প্ৰদান কৰি এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত ৰাজ্য চৰকাৰসমূহক সহায় কৰে। আৰক্ষী বাহিনী, সঁজুলি আৰু অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ, চোৰাংচোৱাৰ তথ্য বিনিময়, দুৰ্গম আৰক্ষী থানা আদি নিৰ্মাণৰ লগতে; উন্নয়নৰ দিশত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে এল ডব্লিউ ই অঞ্চলত পথ নিৰ্মাণ, মোবাইল টাৱাৰ স্থাপন, বেংক, ডাকঘৰ, স্বাস্থ্য আৰু শিক্ষাৰ সুবিধাসমূহৰ নেটৱৰ্ক উন্নত কৰাকে ধৰি বিভিন্ন ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছে।

নিৰাপত্তা সম্পৰ্কীয় ব্যয় (এছ আৰ ই) আঁচনিৰ অধীনত এল ডব্লিউ ই ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহক এল ডব্লিউ ই হিংসাত নিহত অসামৰিক/নিৰাপত্তা বাহিনীৰ পৰিয়ালক এক্স-গ্ৰেচিয়াৰ ব্যৱস্থা, নিৰাপত্তা বাহিনীৰ প্ৰশিক্ষণ আৰু কাৰ্যকৰী প্ৰয়োজনীয়তা, পুনৰ্বাসনৰ জৰিয়তে ৰাজ্যসমূহৰ সামৰ্থ্য বিকাশ, আত্মসমৰ্পণ কৰা এল ডব্লিউ ই কেডাৰ, কমিউনিটি পুলিচিং, বাওঁপন্থী উগ্ৰপন্থীৰ দ্বাৰা সম্পত্তিৰ ক্ষতিৰ বাবে নিৰাপত্তা বাহিনীৰ কৰ্মী/অসামৰিক লোকক ক্ষতিপূৰণ প্ৰদানৰ বাবে ধন দিয়া হয়। ২০১৮-১৯ চনৰ পৰা এল ডব্লিউ ই ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহলৈ ১৬৪৮.২৩ কোটি টকা মুকলি কৰা হৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৫৮৭.৯৬ কোটি টকা।

বিশেষ বাহিনী (এছ এফ), বিশেষ চোৰাংচোৱা শাখা (এছ আই বি) আৰু জিলা আৰক্ষীৰ শক্তিশালীকৰণ: বিশেষ আন্তঃগাঁথনি আঁচনি (এছআইএছ)ৰ অধীনত, বিশেষ বাহিনী (এছ এফ)/ বিশেষ চোৰাংচোৱা শাখা (এছ আই বি) আৰু জিলা আৰক্ষী শক্তিশালী কৰাৰ বাবে ২০১৭-১৮ চনৰ পৰা এল ডব্লিউ ই ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহৰ বাবে ৯৬৯.৮০ কোটি টকা অনুমোদন কৰা হৈছে, য’ত অন্তৰ্ভুক্ত আছে ছত্তিশগড়ৰ বাবে ২৭৬.২০ কোটি টকা।

দুৰ্গম আৰক্ষী থানা (এফ পি এছ): ছত্তিশগড়ৰ বাবে ১৪৮টাকে ধৰি ৭০৪টা এফ পি এছ এল ডব্লিউ ই ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহৰ বাবে অনুমোদন জনোৱা হৈছে। ইয়াৰে ছত্তিশগড়ৰ ১২০টাকে ধৰি ৬০৩টা এফ পি এছ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। নিৰ্মাণ কৰা ৬০৩টা এফপিএছৰ ভিতৰত ৫৩৭টা এফপিএছ মে’-২০১৪ৰ পিছত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। অধিকাংশ এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত জিলাসমূহৰ উন্নয়নৰ বাবে অধিক গতি প্ৰদান কৰিবলৈ ৰাজহুৱা আন্তঃগাঁথনি আৰু সেৱাসমূহৰ জটিল ব্যৱধানসমূহ পূৰণ কৰিবলৈ ‘বিশেষ কেন্দ্ৰীয় সাহায্য (এছ চি এ)’ৰ অধীনত ৰাজ্যসমূহক ধন প্ৰদান কৰা হয়। ২০১৮-১৯ চনৰ পৰা এল ডব্লিউ ই ক্ষতিগ্ৰস্ত ৰাজ্যসমূহলৈ ৩২৪৯.৭৮ কোটি টকা মুকলি কৰা হৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ছত্তিশগড় ৰাজ্যলৈ মুকলি কৰি দিয়া ৯২১.২০ কোটি টকা।

উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰত চৰকাৰৰ (GoI) ধ্বজাবাহক আঁচনিৰ উপৰিও এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত ৰাজ্যসমূহত কেইবাটাও নিৰ্দিষ্ট পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে, য’ত পথ নেটৱৰ্ক সম্প্ৰসাৰণ, টেলিকম সংযোগৰ উন্নতি, দক্ষতা বিকাশ আৰু বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ ওপৰত বিশেষ গুৰুত্ব দিয়া হৈছে:

-পথ নেটৱৰ্ক সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত ৰাজ্যসমূহত ১৭৪৬১ কিলোমিটাৰ (ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৫০৮১ কিলোমিটাৰ) পথ অনুমোদন কৰা হৈছে। ইয়াৰে ১২১০০ কিলোমিটাৰ (ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৩০৯৪ কিলোমিটাৰ) মে’-২০১৪ৰ পৰা অনুমোদিত হৈছে। অনুমোদিত পথসমূহৰ ভিতৰত ১৩৩৯৯ কিলোমিটাৰ (ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৩৭৬১ কিলোমিটাৰ) পথ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ইয়াৰে ১০৪৭৫ কিলোমিটাৰ (ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৩০৭০ কিলোমিটাৰ) মে’-২০১৪ৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।

- টেলিকম সংযোগ উন্নত কৰাৰ বাবে মোবাইল টাৱাৰ প্ৰকল্পৰ প্ৰথম পৰ্যায়ত ২৩৪৩টা মোবাইল টাৱাৰ স্থাপন কৰা হৈছে। ইয়াৰে ৫২৫টা ছত্তিশগড়ত স্থাপন কৰা হৈছে।

ম’বাইল টাৱাৰ প্ৰকল্পৰ দ্বিতীয় পৰ্যায়ৰ অধীনত ২৫৪২টা ম’বাইল টাৱাৰ স্থাপনৰ বাবে ৱৰ্ক অৰ্ডাৰ জাৰি কৰা হৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ছত্তিশগড়ৰ বাবে ৯৭১টা মোবাইল টাৱাৰ। ইয়াৰে, ২৯৮টা ছত্তিশগড়ত কমিচন কৰা হৈছে।

  - এই অঞ্চলসমূহত স্থানীয় জনসাধাৰণৰ আৰ্থিক অন্তৰ্ভুক্তিৰ বাবে এপ্ৰিল-২০১৫ৰ পৰা ৩০খন অধিকাংশ এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত জিলাত ৯৫৫টা বেংক শাখা (ছত্তিশগড় ২৮৩), ৮৩৯টা এ টি এম (ছত্তিশগড় ২৩৪) আৰু ৩০৪০১টা বেংকিং কৰেস্পণ্ডেণ্ট (ছত্তিশগড় ৫৮৯১) স্থাপন কৰা হৈছে। যোৱা ০৮ বছৰৰ ভিতৰত ৯০খন জিলাত ৪৯০৩টা নতুন ডাকঘৰ মুকলি কৰা হৈছে। ইয়াৰে ১১৩১টা ছত্তিশগড়ত মুকলি কৰা হৈছে।

- দক্ষতা বিকাশৰ বাবে এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত জিলাসমূহত ৪৮টা আই টি আই (ছত্তিশগড় - ০৯) আৰু ৪৯টা দক্ষতা বিকাশ কেন্দ্ৰ (এছ ডি চি) (ছত্তিশগড় - ১৪) কাৰ্যক্ষম কৰি তোলা হৈছে।

- এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত জিলাসমূহৰ জনজাতীয় ব্লকসমূহত গুণগত শিক্ষাৰ বাবে এল ডব্লিউ ই আক্ৰান্ত অঞ্চলসমূহত ১৩০খন একলব্য আৰ্হি আৱাসিক বিদ্যালয় (ই এম আৰ এছ) কাৰ্যক্ষম কৰা হৈছে, ইয়াৰে ৪৫খন ছত্তিশগড়ত।

  এই নীতিৰ অবিৰত ৰূপায়ণৰ ফলত সমগ্ৰ দেশতে এল ডব্লিউ ই হিংসাৰ ধাৰাবাহিকতা হ্ৰাস পাইছে। ২০১০ চনৰ সৰ্বাধিকৰ তুলনাত ২০২২ চনত এল ডব্লিউ ই সম্পৰ্কীয় হিংসাত্মক কাণ্ডৰ সংখ্যা ৭৬% হ্ৰাস পাইছে। ফলস্বৰূপে হোৱা মৃত্যুৰ সংখ্যাও (নিৰাপত্তা বাহিনী + অসামৰিক লোক) ২০১০ চনত সৰ্বকালৰ সৰ্বোচ্চ ১০০৫ৰ পৰা ২০২২ চনত ৯৮লৈ হ্ৰাস পাইছে। এল ডব্লিউ ই হিংসাৰ ভৌগোলিক বিস্তাৰো সংকুচিত কৰা হৈছে আৰু হিংসাৰ ৰিপৰ্ট দিয়া জিলাসমূহো ৯৬ (২০১০)ৰ পৰা ৪৫ (২০২২)লৈ হ্ৰাস পাইছে।

২০১৮ চনৰ পৰিসংখ্যাৰ তুলনাত ২০২২ চনত এল ডব্লিউ ই সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ কাণ্ডৰ ৩৬% হ্ৰাস পাইছে। এই হিংসাত নিৰাপত্তা বাহিনী আৰু অসামৰিক লোকৰ মৃত্যুৰ সংখ্যা ৫৯% হ্ৰাস পাইছে। ছত্তিশগড়ত এল ডব্লিউ ই সম্পৰ্কীয় হিংসাৰ কাণ্ড ২২% হ্ৰাস পোৱাৰ বিপৰীতে, ইয়াৰ ফলত হোৱা মৃত্যুৰ সংখ্যা ৬০% হ্ৰাস পাইছে। যোৱা পাঁচ বছৰত (বছৰি) এল ডব্লিউ ই প্ৰভাৱিত ৰাজ্যসমূহত এল ডব্লিউ ই হিংসাৰ বিৱৰণ তলত দিয়া ধৰণৰ:

*বাওঁপন্থী উগ্ৰপন্থীৰ দ্বাৰা সংঘটিত কাণ্ড

** নিৰাপত্তা বাহিনীয়ে সংঘটিত কৰা ঘটনা

২০২২ চনৰ পৰা নিৰাপত্তা বাহিনীয়ে সংঘটিত কৰা আৰু বাওঁপন্থী উগ্ৰপন্থীৰ কাণ্ডৰ সংখ্যাৰ তথ্যসমূহ পৃথকে পৃথকে ৰখা হয়।

লোকসভাত এক প্ৰশ্নৰ লিখিত উত্তৰত গৃহ পৰিক্ৰমা ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী শ্ৰী নিত্যানন্দ ৰায়ে এই কথা কয়।

**********

AY/RR/ASH/326