జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ జలవనరులు, నదుల అభివృద్ధి మరియు గంగా పునరుజ్జీవన శాఖ ఈరోజు మైనర్ ఇరిగేషన్ పథకాలపై 6వ గణన నివేదికను విడుదల చేసింది. నివేదిక ప్రకారం దేశంలో 23.14 మిలియన్ మైనర్ ఇరిగేషన్ (ఎంఐ) పథకాలు ఉన్నాయి. వాటిలో 21.93 మిలియన్లు (94.8%) భూగర్భ జలాలు (జీడబ్ల్యూ) మరియు 1.21 మిలియన్లు (5.2%) ఉపరితల నీటి (ఎస్‌డబ్ల్యూ) పథకాలు. ఉత్తరప్రదేశ్ దేశంలో అత్యధిక సంఖ్యలో ఎంఐ పథకాలు ఉన్నాయి. ఆ తర్వాతి స్థానాల్లో మహారాష్ట్ర, మధ్యప్రదేశ్ మరియు తమిళనాడు ఉన్నాయి. జీడబ్ల్యూ పథకాలలో అగ్రగామి రాష్ట్రాలుగా ఉత్తరప్రదేశ్, మహారాష్ట్ర, మధ్యప్రదేశ్, తమిళనాడు మరియు తెలంగాణ ఉన్నాయి. ఎస్‌డబ్ల్యూ పథకాలలో మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, తెలంగాణ, ఒడిశా మరియు జార్ఖండ్‌లు అత్యధిక వాటా కలిగి ఉన్నాయి. జీడబ్ల్యూ పథకాలలో త్రవ్విన బావులు, లోతులేని గొట్టపు బావులు, మధ్యస్థ గొట్టపు బావులు మరియు లోతైన గొట్టపు బావులు ఉంటాయి. ఎస్‌డబ్ల్యూ పథకాలు ఉపరితల ప్రవాహం మరియు ఉపరితల లిఫ్ట్ పథకాలను కలిగి ఉంటాయి.


5వ సెన్సస్‌తో పోలిస్తే 6వ ఎంఐ సెన్సస్ సమయంలో ఎంఐ స్కీమ్‌లలో దాదాపు 1.42 మిలియన్ల పెరుగుదల ఉంది. జాతీయ స్థాయిలో జీడబ్ల్యూ మరియు ఎస్‌డబ్ల్యూ పథకాలు రెండూ వరుసగా 6.9% మరియు 1.2% పెరిగాయి. తవ్విన బావులు ఎంఐ పథకాలలో అత్యధిక వాటాను కలిగి ఉన్నాయి. తర్వాత నిస్సార గొట్టపు బావులు, మధ్యస్థ గొట్టపు బావులు మరియు లోతైన గొట్టపు బావులు ఉన్నాయి. త్రవ్విన బావులు, ఉపరితల ప్రవాహం మరియు ఉపరితల లిఫ్ట్ పథకాలలో మహారాష్ట్ర అగ్రగామిగా ఉంది. ఉత్తర ప్రదేశ్, కర్ణాటక మరియు పంజాబ్ వరుసగా నిస్సార గొట్టపు బావులు, మధ్యస్థ గొట్టపు బావులు మరియు లోతైన గొట్టపు బావులలో అగ్రస్థానంలో ఉన్నాయి. అన్ని ఎంఐ పథకాలలో, 97.0% 'ఉపయోగంలో ఉన్నాయి', 2.1% 'తాత్కాలికంగా ఉపయోగంలో లేవు' అయితే 0.9% 'శాశ్వతంగా ఉపయోగంలో లేవు'. నిస్సార గొట్టపు బావులు మరియు మధ్యస్థ గొట్టపు బావులు 'ఉపయోగంలో ఉన్న' పథకాల వర్గంలో ముందున్నాయి. మెజారిటీ ఎంఐ పథకాలు (96.6%) ప్రైవేట్ యాజమాన్యంలో ఉన్నాయి. జీడబ్ల్యూ పథకాలలో, యాజమాన్యంలో ప్రైవేట్ సంస్థల వాటా 98.3% అయితే ఎస్‌డబ్ల్యూ పథకాలలో సంబంధిత వాటా 64.2%గా ఉంది.


మొదటిసారిగా వ్యక్తిగత యాజమాన్యం విషయంలో ఎంఐ పథకం యజమాని యొక్క లింగం గురించిన సమాచారం కూడా సేకరించబడింది. వ్యక్తిగతంగా యాజమాన్యంలోని అన్ని పథకాలలో 18.1% మహిళలు ఉన్నారు. దాదాపు 60.2% స్కీమ్‌లు ఒకే మూలధనాన్ని కలిగి ఉంటాయి. అయితే 39.8% పథకాలు ఒకటి కంటే ఎక్కువ ఆర్థిక వనరులను కలిగి ఉన్నాయి. ఒకే ఆర్థిక వనరులో, మెజారిటీ పథకాలకు (79.5%) వ్యక్తిగత రైతు సొంత పొదుపు ద్వారా నిధులు సమకూరుతున్నాయి.
 

ఈ రంగంలో సమర్థవంతమైన ప్రణాళిక మరియు విధాన రూపకల్పనకు మైనర్ ఇరిగేషన్ స్కీమ్‌ల కోసం నమ్మదగిన డేటా బేస్ అవసరం. ఈ లక్ష్యంతో భారత ప్రభుత్వ చిన్న నీటిపారుదల పథకాల గణనను నిర్వహిస్తోంది. ఇప్పటి వరకు ఐదు గణనలు వరుసగా 1986-87, 1993-94, 2000-01, 2006-07 మరియు 2013-14తో జరిగాయి. 2017-18 సూచన సంవత్సరంతో 6వ మైనర్ ఇరిగేషన్ సెన్సస్ 32 రాష్ట్రాలు/యూటీలలో పూర్తయింది. కోవిడ్-19 మహమ్మారి కారణంగా 6వ ఎంఐ గణన  ఆలస్యమైంది. జనాభా ఇప్పుడు విజయవంతంగా పూర్తయింది మరియు 6వ ఎంఐ గణనపై అఖిల భారత మరియు రాష్ట్రాల వారీగా నివేదిక ప్రచురించబడింది.


కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకం "ఇరిగేషన్ సెన్సస్" కింద గణన నిర్వహించబడింది. నీటిపారుదల వనరులు (తవ్విన బావి, నిస్సార గొట్టపు బావి, మధ్యస్థ గొట్టం బావి, లోతైన గొట్టం బావి, ఉపరితల ప్రవాహం మరియు ఉపరితల లిఫ్ట్ పథకాలు), నీటిపారుదల సంభావ్యత (ఐపిసి), వినియోగించబడిన సంభావ్యత, యాజమాన్యం, యజమాని భూమిని కలిగి ఉండటం వంటి వివిధ పారామితులపై వివరణాత్మక సమాచారం , నీటిని ఎత్తిపోయడానికి ఉపయోగించే పరికరాలు, శక్తి వనరులు, స్ప్రింక్లర్ మరియు డ్రిప్ ఇరిగేషన్ వంటి శక్తిని ఆదా చేసే పరికరాలు, సోలార్ పంపులు, విండ్ మిల్లులు వంటి సాంప్రదాయేతర ఇంధన వనరుల వినియోగం మొదలైన వాటిని సేకరించారు.

ఈ నివేదిక ప్రణాళికలు రూపొందించేవారు, విధాన నిర్ణేతలు, పరిశోధకులు, వ్యవసాయ మరియు భూగర్భ జలాల శాస్త్రవేత్తలు, నిర్వాహకులు & దేశంలోని నీటిపారుదల మరియు వ్యవసాయ ఆర్థిక వ్యవస్థ అభివృద్ధికి సంబంధించిన వారందరికీ ఉపయోగపడుతుంది.

ఆల్ ఇండియా రిపోర్ట్: https://jalshakti-dowr.gov.in/document/all-india-report-of-6th-census-of-minor-irrigation-schemes-volume-1/

రాష్ట్రాల వారీగా నివేదిక: https://jalshakti-dowr.gov.in/document/state-wise-report-of-6th-census-of-minor-irrigation-schemes-volume-2/
 

****