આજે ગુજરાતના ગાંધીનગરમાં મહિલા સશક્તિકરણ પર જી20 મંત્રીસ્તરીય સંમેલનનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું. આ કોન્ફરન્સ, 2 થી ૪ ઓગસ્ટ ૨૦૨3માં આયોજિત કરાઈ છે. જી ૨૦ અને અતિથિ દેશોની મહિલા અને લૈંગિક સમાનતા પ્રધાનોની ભાગીદારી સામેલ છે.

આ પરિષદમાં આર્જેન્ટિના, ઓસ્ટ્રેલિયા, બ્રાઝિલ, કેનેડા, યુરોપિયન યુનિયન, જર્મની, ઇન્ડોનેશિયા, ઇટાલી, જાપાન, મેક્સિકો, રિપબ્લિક ઓફ કોરિયા, સાઉદી અરેબિયા, તુર્કી, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને યુએસએ જેવા 15 જી-20 દેશોના 138થી વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિઓ તથા બાંગ્લાદેશ, મોરેશિયસ, નેધરલેન્ડ્સ, સિંગાપોર અને યુએઇ જેવા 5 અતિથિ દેશો સામેલ થયા હતા. સંમેલનમાં ૬૦ થી વધુ વક્તાઓ હશે. 

સંમેલનનાં ઉદ્ઘાટન સત્રને ભારતનાં માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ વર્ચ્યુઅલ સંબોધન કર્યું હતું. મુખ્ય સંયોજક, ભારતની જી20 પ્રેસિડેન્સી, શ્રી હર્ષ વર્ધન શ્રૃંગલા; ભારતનાં મહિલા અને બાળ વિકાસ તથા લઘુમતી બાબતોનાં આદરણીય મંત્રી શ્રીમતી સ્મૃતિ ઝુબિન ઇરાની; ઇન્ડોનેશિયાનાં મહિલા સશક્તિકરણ અને બાળ સુરક્ષાનાં આદરણીય મંત્રી શ્રીમતી આઇ ગુસ્તી આયુ બિન્તાંગ દરમાવતી; બ્રાઝિલના સંઘીય ગણરાજ્યની મહિલા સરકારનાં આદરણીય ઉપરાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી મારિયા હેલેના ગુઆરેઝી; અને મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય, ભારતનાં સચિવ શ્રી ઇન્દર પાંડેનો સમાવેશ થાય છે.

ભારતના જી20 પ્રેસિડેન્સી દરમિયાન મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય જી20 એમ્પાવર (સશક્તિકરણ અને પ્રગતિ ઓફ વિમેન્સ ઇકોનોમિક રિપ્રેઝન્ટેશન) બંને માટે નોડલ મંત્રાલય રહ્યું છે, જે શેરપા ટ્રેક હેઠળ સરકાર તેમજ ખાનગી ક્ષેત્ર અને ડબલ્યુ20, એક એન્ગેજમેન્ટ ગ્રૂપનો સમાવેશ કરતી પહેલ છે.

મહિલા સશક્તિકરણ પર આયોજિત મંત્રીસ્તરીય સંમેલનમાં માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ભારતનાં મહિલા-સંચાલિત વિકાસનાં વિઝનનો સારાંશ આપતાં કહ્યું હતું કે, "જ્યારે મહિલાઓ સમૃદ્ધ થાય છે, ત્યારે દુનિયા સમૃદ્ધ થાય છે. તેમનું આર્થિક સશક્તિકરણ વૃદ્ધિને બળતણ પૂરું પાડે છે, શિક્ષણની તેમની સુલભતા વૈશ્વિક પ્રગતિને વેગ આપે છે, તેમનું નેતૃત્વ સર્વસમાવેશકતાને પ્રોત્સાહન આપે છે અને તેમનો અવાજ હકારાત્મક પરિવર્તનને પ્રેરિત કરે છે."

ભારતના જી-20ના પ્રમુખપદ દરમિયાન, મહિલાઓની આગેવાની હેઠળનો વિકાસ જીવન-અભ્યાસક્રમના અભિગમના આધારે નિર્ણાયક કેન્દ્રિત ક્ષેત્ર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, જે માત્ર મહિલા સશક્તિકરણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાથી પરિવર્તનને ચિહ્નિત કરે છે. વૈશ્વિક મંચ પર સર્વસંમતિ સધાઈને ભારતે છ વ્યક્તિગત પરિષદો અને 86 વર્ચ્યુઅલ આંતરરાષ્ટ્રીય બેઠકો સાથે વિશ્વભરમાં મહિલાઓના ઉત્થાન માટે પ્રગતિનું વિઝન તૈયાર કર્યું હતું, જેમાં 18 જી-20 દેશો અને 7 અતિથિ દેશોના 300થી વધારે પ્રતિનિધિઓએ ભાગ લીધો હતો. ભારતે સ્થાનિક અથવા સમુદાય સ્તરે મહિલાઓના સશક્તિકરણ અને માન્યતા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે. હકીકતમાં, ભારતના માનનીય વડા પ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આને માન્યતા આપી હતી, જેમણે જણાવ્યું હતું કે મહિલા સશક્તિકરણ એ આપણા સમાજના વિકાસનો પાયો છે અને તેમનું નેતૃત્વ, ખાસ કરીને તળિયાના સ્તરે, આપણી સમાવેશી અને ટકાઉ પ્રગતિ માટે નિર્ણાયક છે.

મંત્રીસ્તરીય સંમેલનની શરૂઆતમાં ભારતનાં મહિલા અને બાળ વિકાસ તથા લઘુમતી બાબતોનાં આદરણીય મંત્રી શ્રીમતી સ્મૃતિ ઝુબિન ઇરાનીએ સહભાગીઓને ભારતનાં જી20 રાષ્ટ્રપતિ પદનાં મુખ્ય કેન્દ્રિત ક્ષેત્રોની યાદ અપાવી હતી. તેમાં એજ્યુકેશનઃ અ ગેમ-ચેન્જિંગ પાથવે ટુ વિમેન્સ એમ્પાવરમેન્ટ, વિમેન્સ એન્ટરપ્રિન્યોરશિપઃ અ વિન-વિન ફોર ઇક્વિટી એન્ડ ઇકોનોમી અને ગ્રાસરૂટ સહિત તમામ સ્તરે વિમેન્સ લીડરશીપને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ભાગીદારીનું સર્જન સામેલ છે. ત્રણેય માટે એક આવશ્યક સક્ષમ એ ડિજિટલ સમાવેશ છે. માનનીય મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ભારતે કેટલીક નક્કર બાબતો હાંસલ કરી છે અને તેમાં કેટલાંક તફાવતો છે – સ્થાનિક કે તળિયાના સ્તરે મહિલાઓનું નેતૃત્વ, જન ભાગીદારી અથવા નાગરિકોની સગાઈ, અને મહિલાઓ અને આબોહવા પરિવર્તનની સ્થિતિસ્થાપકતા પર ભાર મૂકવો.

ભારતે સ્ટેમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને શિક્ષણ તરફના પ્રયત્નોને કેલિબ્રેટ કર્યા અને તેના રાષ્ટ્રપતિ પદના એક મહત્વપૂર્ણ યોગદાનનો સમાવેશ થાય છે 'ટેકઇક્વિટી', ડિજિટલ ઇન્ક્લુઝન પ્લેટફોર્મ જેના દ્વારા છોકરીઓ અને મહિલાઓ ડિજિટલ સાક્ષરતા, નાણાકીય સાક્ષરતા અને અન્ય તકનીકી વિષયોમાં પોતાને કૌશલ્ય, કૌશલ્ય અને ફરીથી કૌશલ્ય આપી શકે છે. જી20ના સભ્ય રાષ્ટ્રોના યોગદાન સાથે, 120થી વધુ ભારતીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય ભાષાઓમાં અભ્યાસક્રમો આ પ્લેટફોર્મ પર ઉપલબ્ધ થશે. આ પ્લેટફોર્મ ૧૦ લાખ છોકરીઓ અને મહિલાઓની અપેક્ષિત પહોંચ સાથે લિંગ ડિજિટલ વિભાજનને સંબોધિત કરશે. હકીકતમાં મંત્રીસ્તરીય પરિષદ દરમિયાન ઇન્ડોનેશિયાનાં મહિલા સશક્તિકરણ અને બાળ સુરક્ષાનાં આદરણીય મંત્રી સુશ્રી આઇ ગુસ્ટી આયુ બિન્તાંગ દરમાવતીએ શિક્ષણનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને ટેકનોલોજી સાથે સંબંધિત શિક્ષણમાં કન્યાઓ અને મહિલાઓનું સમાન પ્રતિનિધિત્વ થાય તે સુનિશ્ચિત કર્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે શિક્ષણ એ ભવિષ્યની ચાવી છે જ્યાં મહિલા નેતાઓ આદર્શ છે, અપવાદ નહીં. બ્રાઝિલ સરકારના માનનીય મહિલા ઉપરાષ્ટ્રપતિ સુશ્રી મારિયા હેલેના ગુઆરેઝીએ લિંગ વેતનના તફાવતમાં ઘટાડો સુનિશ્ચિત કરવા પગલાં લેવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

ભારતની અધ્યક્ષતામાં 19 જી20 દેશોની 149 મોડલ પહેલનો બેસ્ટ પ્રેક્ટિસિસ પ્લેબુક માટે ઉમેરો કરવામાં આવ્યો છે. જી20 એમ્પાવર માટે, જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રો માટે ઉપલબ્ધ તમામ ઉદ્યોગો અને વ્યવસાયોમાંથી આંતરદૃષ્ટિ અને શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓને નોંધપાત્ર રીતે વિસ્તૃત કરે છે. પ્લેબુકને સરળતાથી સુલભ બનાવવા માટે તેને ડિજિટાઇઝ કરવામાં આવી છે. અગાઉ, બેસ્ટ પ્રેક્ટિસ પ્લેબુકમાં 3 ફોકસ એરિયા હતા. ભારતે તળિયાના સ્તરે મહિલાઓને ટેકો આપવા માટે સશક્તિકરણ પ્લેબુકમાં એક નવું પ્રકરણ ઉમેર્યું.

ભારતનાં મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયનાં સચિવ શ્રી ઇન્દર પાંડેએ તમામ સ્તરે મહિલાઓનાં નેતૃત્વનાં આ પ્રકારનાં મહત્ત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારતમાં આ પ્રકારનું નેતૃત્વ હંમેશાપ્રચલિત છે, જેમાં ભારતનાં રાષ્ટ્રપતિ એક મહિલા છે તથા મોટા ભાગની અગ્રણી સ્વાસ્થ્ય કર્મચારીઓ અને સ્વસહાય જૂથોનાં સભ્યો સામેલ છે.

પ્રથમ વખત, KPI ડેશબોર્ડ જી20 એમ્પાવર માટે નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોમાં મહિલાઓની ભૂમિકા પર ધ્યાન આપશે.

ભારતના રાષ્ટ્રપતિએ જી20 એમ્પાવરમાં તરફેણકર્તાઓનો નોંધપાત્ર ઉમેરો કર્યો છે (જેમાં સીઈઓ, એસોસિએશનના વડાઓ અને અન્ય નેતાઓનો સમાવેશ થાય છે) મહિલાઓની પ્રગતિને પ્રોત્સાહન આપે છે. તે 380થી વધીને 544 થઈ ગઈ છે, જેમાં 100 નવા ઉમેરાઓ ભારતમાંથી આવ્યા છે. જી20 એમ્પાવર હિમાયતી પ્રતિજ્ઞા લિંગ સમાનતા પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાઓને મજબૂત કરવા માટે પણ અપડેટ કરવામાં આવી છે.

73 પ્રેરણાદાયી કહાનીઓ જી -૨૦ એમ્પાવર વેબસાઇટ પર ૯ જી -૨૦ દેશોમાંથી મહિલાઓને અવરોધોને પાર કરવા માટે પ્રકાશિત કરવામાં આવી છે.

દ્વારા 300,000 થી વધુ નાગરિકોને જોડવામાં આવ્યા હતા જનભાગીદારી ઘટનાઓ અથવા નાગરિક જોડાણ મહિલા સમુદાયના નેતાઓ, કારીગરો, સ્વસહાય જૂથો, એસએમઇ, કોર્પોરેટ્સ અને વિવિધ રાજ્યોની વ્યાવસાયિક સંસ્થાઓ મારફતે મહિલા-સંચાલિત વિકાસને પ્રદર્શિત કરવા માટે આ કાર્યક્રમોમાં ભાગ લીધો હતો, જેથી આ ખરા અર્થમાં લોકોની જી-20 બની શકે. ભારતના જી20 પ્રેસિડેન્સીના મુખ્ય સંયોજક શ્રી હર્ષ વર્ધન શ્રૃંગલાએ વોકેથોનથી લઈને ફ્લેશમોબ્સ સુધીના નાગરિકોના જોડાણમાં વ્યાપક નવીનતાઓ તેમજ સહભાગીપણાની વિસ્તૃત શ્રેણી અને શેર કરેલી વાર્તાઓ પર પ્રતિબિંબિત કર્યા હતા.

ડબ્લ્યુ ૨૦ સગાઈ જૂથે આબોહવા પરિવર્તનની સ્થિતિસ્થાપકતામાં મહિલાઓની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં આ તરફ પ્રથમ પ્રતિસાદ આપનારાઓનું માળખું વિકસિત કરવામાં આવ્યું છે. આ બાબત ભારતના મિશન લિફ અથવા પર્યાવરણ માટેની જીવનશૈલી સાથે સુસંગત છે. ભારતના માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મહિલાઓ મિશન લાઇએફઇની બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર છે, કારણ કે તેઓ ઉદાહરણ તરીકે, પરંપરાગત ડહાપણના આધારે કચરાને ઘટાડે છે, પુનઃઉપયોગ કરે છે, રિસાયકલ કરે છે અને પુનઃઉપયોગ કરે છે.

મંત્રીસ્તરીય સંમેલનના ભાગરૂપે યોજાયેલી દ્વિપક્ષીય બેઠકોમાં જી20 દેશોએ પોષણ ટ્રેકરની પ્રશંસા કરી હતી, જે કુપોષણ સેવાઓ પર નજર રાખવા અને ગર્ભવતી મહિલાઓ, સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ, 6 વર્ષથી ઓછી વયના બાળકો અને 14 લાખ આંગણવાડી કેન્દ્રોમાં કિશોરીઓ સહિત આશરે 100 મિલિયન નોંધાયેલા લાભાર્થીઓ માટે પ્રારંભિક બાળપણની સંભાળ સેવા પ્રદાન કરવા માટે વહીવટી સાધન તરીકે વિકસાવવામાં આવેલા અનોખા આઇસીટી પ્લેટફોર્મ પોષણ ટ્રેકરની પ્રશંસા કરે છે.  ભારતના 'વન અર્થ વન ફેમિલી વન ફ્યુચર'ના જી-20 સૂત્રને અનુરૂપ ભારતે આવતી કાલને સ્વસ્થ બનાવવા માટે પોષણ ટ્રેકર અને બાળપણની પ્રારંભિક સારસંભાળના ક્ષેત્રમાં પોષણ ટ્રેકરની સ્થાનિક ઉપયોગિતા વિકસાવવા જી-20 દેશોને મદદ કરવાની તૈયારી દર્શાવી હતી.

મંત્રીસ્તરીય પરિષદમાં, ભારતના રાષ્ટ્રપતિ પદ હેઠળ યોજાયેલી અગાઉની જી20 એમ્પાવર અને ડબલ્યુ20 બેઠકોની સાથે સાથે સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો, પર્યટનો અને ખાણીપીણીને કાળજીપૂર્વક તૈયાર કરવામાં આવી હતી, જેથી ભારતના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસા, પરંપરાઓ અને ઇતિહાસને પ્રદર્શિત કરી શકાય. મહિલાઓની આગેવાની હેઠળના વિકાસને પ્રદર્શિત કરવા માટે પ્રદર્શનોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. વિવિધ રાજ્યોમાંથી મહિલા સમુદાયના નેતાઓ, કારીગરો, સ્વસહાય જૂથો અને ઉદ્યોગસાહસિકોએ તેમના ઉત્પાદનોને ખૂબ જ ઉત્સાહથી પ્રદર્શિત કર્યા હતા.

મંત્રી પરિષદના ભાગરૂપે મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય દ્વારા કોન્ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન ઇન્ડસ્ટ્રી (સીઆઇઆઇ)ની ભાગીદારીમાં આયોજિત એક પ્રદર્શનનું ઉદઘાટન ભારતનાં મહિલા અને બાળ વિકાસ અને લઘુમતી બાબતોનાં માનનીય મંત્રી શ્રીમતી સ્મૃતિ ઝુબીન ઇરાનીનાં હસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં મુખ્ય અતિથિ તરીકે ગુજરાતનાં માનનીય મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્રભાઇ પટેલ ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં. 'India@75: મહિલાઓનું યોગદાન' શીર્ષક ધરાવતું આ પ્રદર્શન હસ્તકલામાં મહિલાઓ પર કેન્દ્રિત હતું. આરોગ્યમાં મહિલાઓ; વેપાર અને અર્થવ્યવસ્થામાં મહિલાઓ; STEM, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીમાં મહિલાઓ; પોષણ અને ખોરાકમાં મહિલાઓ; શિક્ષણ અને કૌશલ્ય ધરાવતી મહિલાઓ; રમતગમતમાં મહિલાઓ; સંરક્ષણ સેવાઓમાં મહિલાઓ; અને પદ્મ પુરસ્કાર વિજેતાઓનું પ્રદર્શન કરશે. આ ક્ષેત્રોમાં મહિલાઓની સિદ્ધિઓને પ્રકાશિત કરવા માટે નવીન એનામોર્ફિક સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.

મહિલાઓની આગેવાની હેઠળના વિકાસને માર્ગદર્શક પ્રકાશ તરીકે રજૂ કરતા, ભારતના જી-૨૦ના પ્રમુખે શિક્ષણ, ઉદ્યોગસાહસિકતા, ટેક્નોલૉજી, નાણાં અને તે પછીની તમામ મહિલાઓ માટે તૈયાર કરવામાં આવેલા ઉકેલોની રૂપરેખા આપી હતી. ભાગીદારીને મજબૂત બનાવવામાં આવી, માનસિકતાઓ બદલાઈ અને ભાઈચારા, સર્વસંમતિ અને ટીમવર્ક દ્વારા નીતિઓમાં પરિવર્તન આવ્યું.

લિંગ સમાનતાને "આપણા સમયનો સૌથી મોટો માનવાધિકાર પડકાર" કહેવામાં આવે છે, અને તેના રાષ્ટ્રપતિ પદ દ્વારા, ભારતે આ પડકારને પહોંચી વળવા માટે જી 20ની ભૂમિકાને આગળ ધપાવી છે. તેનો વારસો અર્થતંત્ર અને સમાજના તમામ સ્તરોમાં મહિલાઓના યોગદાનને સક્ષમ બનાવવામાં રહેલો છે, જે રાષ્ટ્રપતિ પદ દ્વારા માત્ર મહિલાઓ જ નહીં પરંતુ માનવતાના ઉત્થાન માટે 'વન અર્થ, વન ફેમિલી, વન ફ્યુચર' માટે વેધક, નિર્ણાયક અને ક્રિયાલક્ષી છે.

મહિલાઓની આગેવાની હેઠળના વિકાસને ચેમ્પિયન બનાવવાનું ચાલુ રાખવા માટે હવે બેટન બ્રાઝિલ તરફ જાય છે. તેના મૂળમાં સર્વસંમતિ અને સહયોગ સાથે ભારતનો લિંગ-સમાન નીતિઓનો વારસો અને લક્ષિત હસ્તક્ષેપો કે જેણે મહિલાઓને વિકાસના ફળના નિષ્ક્રિય પ્રાપ્તિકર્તા બનવાને બદલે પ્રગતિ અને વિકાસના આર્કિટેક્ટ તરીકે ફરીથી કલ્પના કરી છે, તે હકારાત્મક પરિવર્તનને પ્રેરણા આપવાનું ચાલુ રાખશે.

ભારતના માનનીય પ્રધાનમંત્રી શ્રી સંપૂર્ણ સંબોધન માટે અહીં ક્લિક કરો

https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1944919

https://pib.gov.in/PressReleseDetail.aspx?PRID=1944922

YP/GP/JD