గృహ నిర్మాణ, పట్టణ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ ఆధ్వర్యంలోని స్వచ్ఛ్ భారత్ మిషన్-అర్బన్ 2.0,  జూలై, 29, 2022న 'ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణ' అనే అంశంపై నేషనల్ పీర్ లెర్నింగ్ వెబ్‌నార్ సిరీస్ స్వచ్ఛ్‌టాక్స్ యొక్క నాలుగో ఎడిషన్‌ను నిర్వహించింది. ఈ స్వచ్ఛ్‌టాక్స్ ఎపిసోడ్ లక్ష్యం ‘చెత్త రహిత నగరాలు’ సృష్టించే మిషన్ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను సమర్థవంతంగా నిర్వహించాల్సిన అవసరం గురించి చర్చలు జరపడం.

ప్రధానమంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ తన ‘మన్ కీ బాత్’ కార్యక్రమం ద్వారా జాతినుద్దేశించి మాట్లాడుతూ, ప్లాస్టిక్ కాలుష్యాన్ని సమష్టిగా ఎదుర్కోవడానికి, స్వచ్ఛతను జీవన విధానంగా స్వీకరించడానికి పౌరులు కలిసి రావాల్సిన అవసరాన్ని పదే పదే నొక్కి చెప్పారు.

ఒకేసారి వాడే ప్లాస్టిక్‌ను దశలవారీగా తొలగించడానికి మొదటి ప్రకటన ఆగస్ట్ 15, 2019  ప్రధాని మన్ కి బాత్ ప్రసంగంలో తెలిపారు. మహాత్మా గాంధీ 150వ జయంతిని పురస్కరించుకుని సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్‌కు వ్యతిరేకంగా జాతీయ ఉద్యమం చేపట్టాలని ప్రధాని మోదీ పిలుపునిచ్చారు. “మహాత్మా గాంధీ 150వ జయంతిని జరుపుకుంటున్నప్పుడు, మేము బహిరంగ మలవిసర్జన రహిత భారతదేశాన్ని ఆయనకు అంకితం చేయడమే కాకుండా, భారతదేశాన్ని ప్లాస్టిక్ రహితంగా మార్చడానికి ఒక సామూహిక ఉద్యమాన్ని కూడా ప్రారంభిస్తాము. మనమందరం ఒకేసారి వాడే ప్లాస్టిక్‌ను అరికట్టడం కోసం గాంధీజీ జయంతిని స్ఫూర్తిదాయకంగా తీసుకుందాం.

అప్పటి నుండి, దేశంలోని నగరాలు, రాష్ట్రాలు జూలై 1, 2022 నుండి సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్‌ల నిషేధాన్ని అమలు చేయడానికి చర్యలు చేపట్టాయి. నిషేధం అమలు చేయబడిన దాదాపు ఒక నెల నుండి, స్వచ్ఛ్ భారత్ మిషన్-అర్బన్ 2.0 యొక్క స్వచ్ఛ్‌టాక్స్ ఎపిసోడ్ నగరాలు, రాష్ట్రాలు, సంస్థలను, స్వచ్ఛతా ఛాంపియన్‌లు ఆహ్వానించింది. దేశవ్యాప్తంగా ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణలో జరుగుతున్న పురోగతిని సమీక్షించారు.

ఈ కార్యక్రమంలో  శ్రీమతి రూపా మిశ్రా, జాయింట్ సెక్రటరీ, నేషనల్ మిషన్ డైరెక్టర్, స్వచ్ఛ్ భారత్ మిషన్ అర్బన్, గృహనిర్మాణ మరియు పట్టణ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ, స్థిరమైన పారిశుద్ధ్యం మరియు వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ రంగంలో అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రపంచ నాయకత్వంలో భారతదేశం యొక్క పాత్రను ప్రత్యేకంగా ప్రస్థావించారు. ఆమె మాట్లాడుతూ, “వాతావరణ మరియు పర్యావరణ విషయాలలో భారతదేశం కీలకంగా బలమైన వాణిని వినిపిస్తూ ఎదుగుతోందన్నారు. ఇలాంటి కోవకు చెందినదే ప్రధానమంత్రి ఇటీవల ప్రారంభించిన లైఫ్‌స్టైల్ ఫర్ ఎన్విరాన్‌మెంట్ మూవ్‌మెంట్ (LiFE) ప్రచారం. సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్స్ (SUP)పై నిషేధం ప్రకృతికి అనుగుణంగా ఉండే పర్యావరణ అనుకూల జీవనశైలిని అవలంబించడంలో ఒక మైలురాయి. దీని గురించి అవగాహన కల్పించేందుకు అపూర్వమైన ప్రజా ఉద్యమాలు, జన ఆందోళనలను కూడా మనం చూస్తున్నాము. ఇది ప్రారంభం మాత్రమే." అని ఆమె తెలిపారు.

పర్యావరణం, అడవులు మరియు వాతావరణ మార్పుల మంత్రిత్వ శాఖ డైరెక్టర్ డాక్టర్ సత్యేంద్ర కుమార్ ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణ నియమాలు - 2016, దాని సంబంధిత సవరణలు, సవరించిన విస్తరించిన ఉత్పత్తిదారుల బాధ్యత నియామావళి గురించి మాట్లాడారు. జూలై 2022లో నిషేధించబడిన ఎస్‌యూపిలు 'అధిక చెత్తను పోసే అవకాశం మరియు తక్కువ ప్రయోజనం' కలిగి ఉన్నాయని ఆయన అన్నారు. అతని ప్రకారం, ప్లాస్టిక్‌కు స్థిరమైన, ఆర్థిక మరియు అందుబాటులో ఉండే ప్రత్యామ్నాయాలను కనుగొనడం ప్రస్తుతం ఎంతో అవసరమని తెలిపారు.

చండీగఢ్ మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ కమిషనర్ శ్రీమతి అనిందిత మిత్ర, చండీగఢ్ మున్సిపల్ కార్పొరేషన్ ద్వారా సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్‌పై నిషేధాన్ని అమలు చేయడానికి చేపట్టిన ప్రత్యేక కార్యక్రమాల గురించి మాట్లాడారు. ఎస్‌యూపీలకు స్థిరమైన ప్రత్యామ్నాయాలను ప్రోత్సహించడానికి 'బ్యాక్ టు బేసిక్స్', రోడ్లు మరియు రహదారులపై చెత్త వేయకుండా నిరోధించడానికి 'హర్ గాడి బిన్-హర్ గాడి బ్యాగ్' మరియు మిషన్ లక్ష్యాలకు అనుగుణంగా యువతను సమీకరించడానికి 'స్వచ్ఛతా కీ పాఠశాల' వంటి కార్యక్రమాలు జరిగాయని ఆమె తెలిపారు. వీటిని కేంద్రపాలిత ప్రాంతం నుంచి తీసుకోబడిందన్నారు. మరోవైపు, రాష్ట్ర మిషన్ డైరెక్టరేట్ దుకాణాలపై జరిమానాలు విధించడం, ప్లాస్టిక్ రహితంగా మారడానికి మార్కెట్ అసోసియేషన్లను ప్రోత్సహించడం మరియు ప్రత్యామ్నాయ పదార్థాలతో తయారు చేయబడిన పర్యావరణ అనుకూల సంచుల తగినంత లభ్యతను నిర్ధారించడం ద్వారా ఎస్‌యూపీలను అడ్డుకున్నట్లు తెలిపారు. చండీగఢ్‌లో నిషేధం విజయవంతంగా అమలు కావడానికి ప్లాస్టిక్ బాటిళ్లకు బదులుగా స్టీల్ మరియు గ్లాస్ బాటిళ్లను ప్రోత్సహించడానికి 'సెల్ఫీ విత్ బాటిల్' మరియు బహిరంగ వీధి నాటకాలు వంటి ఇతర విస్తృత ప్రచారం మరియు అవగాహన కార్యకలాపాలు దోహదపడ్డాయి.

స్వచ్ఛత కోసం కొనసాగుతున్న జన ఆందోళనపై మరిన్ని దృక్కోణాలను అందిస్తూ, భారతదేశపు ప్లగ్ మ్యాన్ అని కూడా పిలువబడే శ్రీ రిపు డామన్ బెవ్లీ, ప్లాస్టిక్ వస్తువులను మనం ‘తగ్గించడం, పునర్వినియోగం చేయడం లేదా రీసైకిల్ చేయడం’ కంటే ముందుగా వాటిని ‘తిరస్కరించాల్సిన’ అవసరం గురించి మాట్లాడారు. స్వచ్ఛతను స్వస్త్యతో అనుసంధానం చేయడం గురించి మాట్లాడుతూ, “శుభ్రతతో కూడిన ఫిట్‌నెస్‌ని తీసుకురావడం వల్ల, చెత్త రహిత నగరాల మిషన్ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి జన ఆందోళనను బలోపేతం చేసే మార్గంగా ప్రాచుర్యం పొందుతుందని ఆయన తెలిపారు.”

'ప్లాస్టిక్ తటస్థ వ్యాపారాలు'గా మారడానికి జొమాటో ఇండియా, అమెజాన్ ఇండియా చేపడుతున్న కార్యక్రమాల గురించి మాట్లాడుతూ, జొమాటో చీఫ్ సస్టైనబిలిటీ ఆఫీసర్ శ్రీమతి అంజల్లి రవి కుమార్ పబ్లిక్ పాలసీ- సస్టైనబిలిటీ లీడ్, అమెజాన్ ఇండియా, శ్రీమతి శుభా జైన్ వివిధ కార్యక్రమాల గురించి మాట్లాడారు. శ్రీమతి అంజల్లి ‘చెత్త రహిత నగరాలు’ లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి మొదటి స్థానం వద్ద వ్యర్థాలను వేరుచేయడం యొక్క ప్రాముఖ్యతను వివరిస్తూ, జొమాటో ‘వ్యర్థ రహిత ప్రపంచాన్ని’ రూపొందించడానికి కట్టుబడి ఉందని పేర్కొన్నారు. ఆమె మాట్లాడుతూ, “ప్లాస్టిక్ మెటీరియల్ చౌకగా & అందుబాటులో ఉంది, స్పిల్ ప్రూఫ్, ఫుడ్ సేఫ్, ఫుడ్ హాట్‌గా ఉంచుతుంది, ఇవన్నీ భారతీయ మార్కెట్లో ముఖ్యమైనవి. అయితే చివరి ప్రాంతాలకు ప్లాస్టిక్ చేరకుండా ఎలా నిరోధించాలి? ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను నిర్వహించేటప్పుడు మొదటి స్థానం వద్ద వేరు చేయడం మరియు రీసైక్లింగ్ చేయడం తప్పనిసరి. గత సంవత్సరం, జొమాటో ప్రతి ఆన్‌లైన్ ఫుడ్ ఆర్డర్‌కు కట్లరీని వినియోగదారులకు ఐచ్ఛికంగా చేసింది. ఇది ఎస్‌యూపీ నిషేధం అమల్లోకి రాకముందే తీసుకున్న చొరవ.

2040 నాటికి నికర సున్నా కర్బన ఉద్గారాల కంపెనీగా అవతరించాలన్న అమెజాన్ చేసిన ప్రతిజ్ఞ గురించి శ్రీమతి శుభ్రా మాట్లాడుతూ, “అమెజాన్ ఇండియా ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను తగ్గించడంలో సహాయపడే బహుళ పరిష్కారాలపై పనిచేస్తోంది. మేము ప్రత్యేకంగా సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్‌ల వినియోగాన్ని అధిగమించాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాము. మేము కాగితం ఆధారిత మెయిలర్‌లను ఉపయోగించడం ప్రారంభించాము. మేము ప్లాస్టిక్ టేప్‌కు బదులుగా మా ప్యాకేజింగ్‌లో భాగంగా వినూత్నమైన కాగితం ఆధారిత టేపులను ప్రయోగాత్మకంగా మరియు పరీక్షిస్తున్నాము. అమెజాన్ ఇండియా 'ప్యాకేజింగ్ ఫ్రీ షిప్‌మెంట్' ప్రక్రియను కూడా ప్రారంభించింది, ఇక్కడ కస్టమర్ మా ప్యాకేజింగ్‌లో అమెజాన్ ద్వారా తిరిగి ప్యాక్ చేయబడకుండా అసలు ఉత్పత్తిదారు ప్యాకేజింగ్‌లో ఉత్పత్తిని స్వీకరిస్తారు.

స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్- అర్బన్ 2.0 పారిశుధ్యం మరియు వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ పరిశ్రమలో స్టార్టప్‌లను ప్రోత్సహించడానికి కట్టుబడి ఉంది. ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణలో పనిచేస్తున్న అలాంటి రెండు స్టార్టప్‌లు స్వచ్ఛ్‌టాక్స్ ఎపిసోడ్ 4 కి ఆహ్వానించబడ్డాయి.

శ్రీ అర్పిత్ ధూపర్, సీఈవో, సహ వ్యవస్థాపకులు దర్శక ఎకోసొల్యూషన్స్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ తన స్టార్టప్ తయారు చేసిన ప్యాకేజింగ్ ఉత్పత్తి గురించి మాట్లాడింది, ఇది వాయు కాలుష్యం మరియు ప్లాస్టిక్ కాలుష్యం యొక్క సమస్యను పరిష్కరించడానికి తయారు చేసిన బయోడిగ్రేడబుల్  కవర్. ఇది 60 రోజుల్లో కుళ్ళిపోతుంది. అతను స్టబుల్ వేస్ట్ మరియు మైసిలియం, ఒక రకమైన శిలీంధ్రాలను ఉపయోగించి ప్యాకేజింగ్ మెటీరియల్‌ను తయారు చేసే విధానాన్ని వివరించాడు. ఉత్పత్తి తమ పరిశ్రమ భాగస్వాములు నిర్వహించే 'స్ట్రెస్ అండ్ డ్రాప్ టెస్ట్'లలో ఉత్తీర్ణత సాధించిందని ఆయన ప్రత్యేకంగా తెలిపారు. ప్యాకేజింగ్ మెటీరియల్స్ యొక్క పర్యావరణ, ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రభావాలు ప్లాస్టిక్‌కు ప్రత్యామ్నాయ పరిష్కారాల విశ్వసనీయతకు రుజువు మాత్రమే కాదు, లాభదాయకంగా ఉంటుందని ఆయన అన్నారు.

ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణ పరిశ్రమ ఎక్కువగా అనధికారిక రంగం చేసే పనిపై ఆధారపడి ఉంటుంది. పరిశ్రమ గురించిన అంతర విషయాలను శ్రీ ఆకాష్ శెట్టి ప్లాస్టిక్స్ ఫర్ చేంజ్ నుండి పంచుకున్నారు. ఫెయిర్-ట్రేడ్ వెరిఫైడ్ మరియు ఓషన్-బౌండ్ ప్లాస్టిక్ సర్టిఫైడ్ సప్లై చెయిన్‌ల నుండి అధిక నాణ్యత గల రీసైకిల్ ప్లాస్టిక్‌ను సోర్స్ చేయడానికి అంతర్జాతీయ బ్రాండ్‌లను సంస్థ అనుమతిస్తుంది. ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను సేకరించడం, వేరు చేయడం మరియు రీసైక్లింగ్ చేయడంలో పాలుపంచుకున్న అనధికారిక రంగం సంక్షేమం కోసం ప్లాస్టిక్స్ ఫర్ చేంజ్ కూడా పనిచేస్తోంది. అనధికారిక రీసైక్లింగ్ రంగం సాధారణంగా స్థిరమైన స్థిరమైన ఆదాయం లేదా పని హామీని కలిగి ఉండదు. మార్పు కోసం ప్లాస్టిక్‌లు వారికి బ్యాంకింగ్, బీమా మరియు ఇతర కీలకమైన ఆర్థిక విషయాల గురించి శిక్షణ ఇవ్వడం ద్వారా అనధికారిక రంగాన్ని ప్రారంభించడంతో పాటు స్థిరమైన సరసమైన ధరను పొందేలా కృషి చేస్తోంది.

రెగ్యులర్ అప్‌డేట్‌ల కోసం, స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్ అధికారిక వెబ్‌సైట్ మరియు సోషల్ మీడియా అకౌంట్లను అనుసరించండి:

***