પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના દૂરંદેશી નેતૃત્વ હેઠળની વર્તમાન સરકારે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યે સર્વગ્રાહી અભિગમ અપનાવ્યો છે, તેને રાહત-કેન્દ્રિત, વહેલી ચેતવણી-કેન્દ્રિત, સક્રિય અને પ્રારંભિક તૈયારી-આધારિત બનાવી છે

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા છેલ્લા આઠ વર્ષમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપન માટેની બજેટની જોગવાઈમાં 122 ટકાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે, જે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યેની પ્રાથમિકતા દર્શાવે છે

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRF સાથે મળીને, કુદરતી આફતો દરમિયાન લોજિસ્ટિક્સ અને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડીને અને પ્રતિભાવ અને રાહત પગલાંનું સંકલન કરીને રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને મદદ કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે

ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે આપદા મિત્ર યોજનામાં જનભાગીદારીની ભાવના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે જ્યાં સુધી લોકો તેમાં જોડાય નહીં ત્યાં સુધી ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટનું કામ તળિયે પહોંચતું નથી

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ સમિતિના સભ્યોને આપત્તિ વ્યવસ્થાપન અધિનિયમ-2005માં વિગતવાર સુધારા માટે તેમના સૂચનો આપવા વિનંતી કરી

ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટના ક્ષેત્રમાં ભારત વિશ્વમાં મોખરે છે અને 2047માં આઝાદીના સો વર્ષ પૂરા થવાથી ભારત આ ક્ષેત્રમાં પોતાની સ્થિતિ વધુ મજબૂત કરશે, આ માટે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRF પૂરા પ્રયાસો કરી રહ્યા છે

ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે ભારતમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપનનો ખ્યાલ પ્રાચીન સમયથી અસ્તિત્વમાં છે અને પ્રાચીન સમયમાં શહેરની રચના સમયે તેની કાળજી લેવામાં આવી હતી.

લોકોને કુદરતી આફતોની વહેલી ચેતવણી આપવા માટે SMS, મોબાઇલ એપ્લિકેશન્સ અને પોર્ટલ જેવી નવીન તકનીકો દ્વારા પ્રારંભિક ચેતવણી પ્રણાલી વિકસાવી

'કોમન એલર્ટિંગ પ્રોટોકોલ' પ્રોજેક્ટ દેશભરમાં લાગુ કરવામાં આવી રહ્યો છે જેથી પ્રારંભિક ચેતવણીના છેલ્લા માઇલ પ્રસારને મજબૂત બનાવવામાં આવે

રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય સ્તરે સૌપ્રથમવાર મિટિગેશન ફંડની રચના કરવામાં આવી છે, 2021-22 થી 2025-26ના સમયગાળા માટે નેશનલ ડિઝાસ્ટર મિટિગેશન ફંડ માટે 13,693 કરોડ રૂપિયા અને સ્ટેટ ડિઝાસ્ટર મિટિગેશન ફંડ માટે 32,031 કરોડ રૂપિયાની ફાળવણી પણ કરવામાં આવી છે

NDRFને સમગ્ર દેશમાં મજબૂત, આધુનિક અને વિસ્તરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે, તેને રાજ્ય ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સીસ અને સ્થાનિક સમુદાયને આપત્તિ પ્રતિભાવમાં તાલીમ આપવાનું પણ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે

મોદી સરકાર 8 દરિયાકાંઠાના રાજ્યોમાં નેશનલ સાયક્લોન રિસ્ક મિટિગેશન પ્રોજેક્ટ (NCRMP) ને અમલમાં મૂકી રહી છે જેની કુલ રૂ. 4903 છે

સામુદાયિક ક્ષમતા નિર્માણ માટે 'આપદામિત્ર' કાર્યક્રમ હેઠળ 350 આપત્તિગ્રસ્ત જિલ્લાઓમાં 1,00,000 સમુદાય સ્વયંસેવકોને આપત્તિ પ્રતિભાવ અને સજ્જતા માટે તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝ આપદા પ્રબંધન પુરસ્કારની તર્જ પર રાજ્યો પણ આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રે પુરસ્કાર આપી શકે છે અને પુરસ્કાર માટે વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓના નામ માટે સૂચનો પણ મોકલી શકે છે

કેવડિયા, ગુજરાત ખાતે આજે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી શ્રી અમિત શાહની અધ્યક્ષતામાં "આપત્તિ વ્યવસ્થાપન" પર ગૃહ મંત્રાલયની સંસદીય સલાહકાર સમિતિની બેઠક યોજાઈ હતી. આ બેઠકમાં ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRFના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ સાથે ગૃહ રાજ્ય મંત્રી શ્રી નિત્યાનંદ રાય, શ્રી અજય કુમાર મિશ્રા, શ્રી નિશિથ પ્રામાણિક અને ગૃહ સચિવ શ્રી અજય કુમાર ભલ્લાએ હાજરી આપી હતી.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રીશ્રી નરેન્દ્ર મોદીના દૂરંદેશી નેતૃત્વ હેઠળની વર્તમાન સરકારે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યે સર્વગ્રાહી અભિગમ અપનાવ્યો છે અને તેને રાહત-કેન્દ્રિત, વહેલી ચેતવણી-કેન્દ્રિત, સક્રિય અને પ્રારંભિક તૈયારી-આધારિત બનાવવામાં આવી છે. તેમણે કહ્યું કે અગાઉ દેશમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યે માત્ર રાહત-કેન્દ્રિત અભિગમ હતો જેમાં જીવન અને સંપત્તિના નુકસાનને ઘટાડવાનો સમાવેશ થતો ન હતો, પરંતુ શ્રી નરેન્દ્ર મોદી જી પ્રધાનમંત્રી બન્યા પછી આ અભિગમ ઘણો બદલાઈ ગયો છે.

શ્રી શાહે સમિતિના સભ્યોને જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રીશ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા છેલ્લા આઠ વર્ષમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપન માટેની અંદાજપત્રીય જોગવાઈમાં 122 ટકાનો વધારો કરવામાં આવ્યો છે, જે મોદીજીની આપત્તિ વ્યવસ્થાપન પ્રત્યેની પ્રાથમિકતા દર્શાવે છે. તેમણે કહ્યું કે મોદીજીના નેતૃત્વમાં કેન્દ્ર સરકારે છેલ્લા આઠ વર્ષમાં ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ અને ક્લાઈમેટ ચેન્જને પ્રાથમિકતા આપી છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ કહ્યું કે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRF સાથે મળીને, રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને લોજિસ્ટિક્સ અને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડીને અને કુદરતી આફતો દરમિયાન પ્રતિભાવ અને રાહત પગલાંનું સંકલન કરીને મદદ કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે સ્થાનિક સ્તરે પ્રાધાન્યતાના ધોરણે આપત્તિનો સામનો કરવા માટે શરૂ કરવામાં આવેલી આપદા મિત્ર યોજનામાં જનભાગીદારીની ભાવના ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે ત્યાં સુધી લોકો તેમાં જોડાશે નહીં જ્યાં સુધી ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટનું કામ ચાલુ રહે અને છેવાડાના લોકો સુધી નહીં પહોંચે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે ભારતમાં આપત્તિ વ્યવસ્થાપનનો ખ્યાલ પ્રાચીન સમયથી અસ્તિત્વમાં છે અને પ્રાચીન સમયમાં શહેરની રચના સમયે તેની કાળજી લેવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું કે, આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં ભારત વિશ્વમાં મોખરે છે અને 2047માં આઝાદીના સો વર્ષ પૂર્ણ થવા પર ભારત આ ક્ષેત્રમાં પોતાની સ્થિતિ વધુ મજબૂત કરશે, આ માટે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRF છે. પૂરા પ્રયાસો કરી રહ્યા છીએ.. આ માટે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય, NDMA અને NDRF ખંતપૂર્વક કામ કરી રહ્યા છે. ગૃહમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, એસએમએસ, મોબાઈલ એપ અને પોર્ટલ જેવી નવીન ટેકનોલોજી દ્વારા વહેલાસર ચેતવણી પ્રણાલી વિકસાવવામાં આવી છે, જેથી કુદરતી આફતની વહેલી ચેતવણી લોકો સુધી પહોંચાડી શકાય. તેમણે કહ્યું કે 'કોમન એલર્ટિંગ પ્રોટોકોલ' પ્રોજેક્ટ દેશભરમાં લાગુ કરવામાં આવી રહ્યો છે જેથી વહેલી ચેતવણીના છેલ્લા માઇલ સ્પ્રેડને મજબૂત બનાવવામાં આવે.

શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, સરકારના સફળ પ્રયાસોને કારણે છેલ્લા વર્ષોમાં વિવિધ આફતો દરમિયાન જાનમાલના નુકસાનને ન્યૂનતમ સ્તરે લાવવામાં આવ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે તેનું મહત્વ એ હકીકત પરથી સમજી શકાય છે કે વર્ષ 1999માં આવેલા સુપર ચક્રવાતમાં લગભગ 10,000 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા, જ્યારે તેનાથી વિપરીત તાજેતરના ચક્રવાતમાં માત્ર થોડા લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ માહિતી આપી હતી કે રાજ્યો તરફથી મેમોરેન્ડમની રાહ જોયા વિના, ગંભીર આફતથી પ્રભાવિત થયા પછી તરત જ ઇન્ટર-મિનિસ્ટ્રિયલ સેન્ટ્રલ ટીમ (IMCT)ને રાજ્યોમાં મોકલવામાં આવી રહી છે. તેમણે એ પણ માહિતી આપી કે પ્રથમ વખત રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય સ્તરે શમન ભંડોળની રચના કરવામાં આવી છે. કેન્દ્ર સરકારે 2021-22 થી 2025-26ના સમયગાળા માટે નેશનલ ડિઝાસ્ટર મિટિગેશન ફંડ માટે 13,693 કરોડ રૂપિયા અને સ્ટેટ ડિઝાસ્ટર મિટિગેશન ફંડ માટે 32,031 કરોડ રૂપિયા પણ ફાળવ્યા છે. નેશનલ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સ (NDRF) ને સમગ્ર દેશમાં મજબૂત, આધુનિક અને વિસ્તરણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

શ્રી અમિત શાહે સમિતિના સભ્યોને આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રે શરૂ કરાયેલા મહત્વપૂર્ણ પ્રોજેક્ટ વિશે પણ માહિતગાર કર્યા હતા. ચક્રવાત અને અન્ય આફતોથી દરિયાકાંઠાના સમુદાયને થતી તકલીફોને ઘટાડવા માટે, મોદી સરકાર 8 દરિયાકાંઠાના રાજ્યોમાં 4903 કરોડ રૂપિયાના કુલ ખર્ચ સાથે નેશનલ સાયક્લોન રિસ્ક મિટિગેશન પ્રોજેક્ટ (NCRMP) લાગુ કરી રહી છે. ઉપરાંત, સમુદાયના ક્ષમતા નિર્માણ માટેના 'આપદમિત્ર' કાર્યક્રમ હેઠળ, 350 આપત્તિ સંભવ જિલ્લાઓમાં 1,00,000 સમુદાય સ્વયંસેવકોને આપત્તિ પ્રતિભાવ અને સજ્જતા માટે તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે.

શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે સમગ્ર વિશ્વમાંથી શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓ ભારતમાં લાવવામાં આવી રહી છે અને તેની સાથે ભારત આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રે સમગ્ર વિશ્વને શ્રેષ્ઠ પ્રેક્ટિસ આપી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું કે ભારત સરકારે છેલ્લા આઠ વર્ષમાં આપત્તિ પૂર્વેની તૈયારીનો પ્રોટોકોલ તૈયાર કર્યો છે. શ્રી શાહે બાળકોને આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના વિવિધ પાસાઓ પ્રત્યે સંવેદનશીલ બનાવવા માટે તેને 12મા અને સ્નાતક સ્તરના શિક્ષણમાં વિષય તરીકે સામેલ કરવાની વાત કરી હતી.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રે ભારત સામે ઘણા પડકારો છે પરંતુ આ સમયે આપણે આ પડકારોના આગામી તબક્કાને પહોંચી વળવા માટે તૈયાર છીએ. તેમણે કહ્યું કે કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલયે આપત્તિ વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રે દર પાંચ વર્ષ અને વર્ષ 2047 સુધી દર વર્ષે લક્ષ્ય નિર્ધારિત કર્યું છે, જેના માટે મંત્રાલય સંપૂર્ણ તૈયારી સાથે કામ કરી રહ્યું છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ સભ્યોને ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ એક્ટ-2005માં વિગતવાર સુધારા માટે તેમના સૂચનો આપવા વિનંતી કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય સ્તરે નેતાજી સુભાષ ચંદ્ર બોઝ આપદા પ્રબંધન પુરસ્કારની તર્જ પર, રાજ્યો પણ આપત્તિ વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં પુરસ્કારો આપી શકે છે અને કેન્દ્રને એવોર્ડ માટે વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓના નામ માટે સૂચનો પણ મોકલી શકે છે. સલાહકાર સમિતિની બેઠકમાં 'ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ' જેવો મહત્વનો વિષય ઉઠાવવા બદલ સભ્યોએ કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીનો આભાર માન્યો હતો અને તેમના સૂચનો આપ્યા હતા.

સમિતિની બેઠકમાં ભાગ લેનારા સભ્યોમાં શ્રી એન કે પ્રેમચંદ્રન, શ્રી કુંવર દાનિશ અલી, પ્રોફેસર (ડૉ.) રામ શંકર કથેરિયા, શ્રી સીએમ રમેશ, શ્રી રાજેન્દ્ર અગ્રવાલ, શ્રીમતી લોકેટ ચેટર્જી, શ્રી વિજય કુમાર હંસદક, શ્રી નીરજ શેખર, શ્રી પી પી ચૌધરી, શ્રી કે.સી. રામમૂર્તિ, શ્રી નબા (હીરા) કુમાર સરનિયા, શ્રી કે રવિન્દ્ર કુમાર અને શ્રી કે ગોરંતિયા માધવ સામેલ હતા.