75 సంవత్సరాల స్వాతంత్ర్యం మరియు ఆత్మనిర్భర్ భారత్ ఆశయాన్ని సాధించే అద్భుతమైన ప్రయాణాన్ని పురస్కరించుకుని ఆజాదికా అమృత మహోత్సవాన్ని జరుపుకుంటున్న సందర్భంగా, గౌరవనీయులైన సామాజిక న్యాయం మరియు సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ, జూన్ 06, 2022న సామాజిక న్యాయం మరియు సాధికారత శాఖ సాధించిన విజయాల గురించి వివరించారు. 11:00 గంటల సమయంలో డాక్టర్ అంబేద్కర్ ఇంటర్నేషనల్ సెంటర్ (DAIC)లో జరిగిన విలేకరుల సమావేశంలో ఈ విజయాల గురించి వివరించారు.

షెడ్యూల్డ్ కులాలు, ఇతర వెనుకబడిన తరగతులు, వయో వృద్ధులు, మద్యపానం మరియు మాదక ద్రవ్యాల దుర్వినియోగ బాధితులు, లింగమార్పిడి వ్యక్తులు, బిచ్చగాళ్ళు, సామాజికంగా, విద్యాపరంగా మరియు ఆర్థికంగా అట్టడుగున ఉన్న వర్గాలను సాధికారతతో సమ్మిళిత సమాజాన్ని నిర్మించాలనే లక్ష్యంతో శాఖ కృషి చేస్తోందని ఈ సందర్భంగా గౌరవ మంత్రి తెలియజేశారు. నోటిఫైడ్ మరియు సంచార తెగలు (DNTలు), ఆర్థికంగా వెనుకబడిన తరగతులు (EBCలు) మరియు ఆర్థికంగా వెనుకబడిన విభాగం (EWS).. తదితర విభాగాల పైన పేర్కొన్న లక్ష్య సమూహాల సభ్యుల అభ్యున్నతి కోసం వివిధ పథకాలను ప్రభుత్వం అమలు చేస్తోంది.

2014-15 ఆర్థిక సంవత్సరం నుండి 2021-22 వరకు శాఖ సాధించిన విజయాలు క్రింది విధంగా ఉన్నాయి:-

1.    షెడ్యూల్డ్ కులాలు (SCలు), ఇతర వెనుకబడిన తరగతులు (OBCలు), డీనోటిఫైడ్ మరియు సంచార జాతుల (DNTలు) విద్యా అభ్యున్నతి కోసం వివిధ పథకాలు అమలు చేస్తున్నారు. 2014-15 ఆర్థిక సంవత్సరం నుండి ₹ 36164 కోట్ల మొత్తం ఖర్చు చేశారు మరియు 11 కోట్ల మందికి పైగా విద్యార్థులు ఈ క్రింది పథకాల ద్వారా ప్రయోజనం పొందారు.

·       ఎస్సీ విద్యార్థులు మరియు ఇతరులకు ప్రీ-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్: 224.70 లక్షల మంది లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 3280.07 కోట్లు

·       ఎస్సీ విద్యార్థులకు పోస్ట్ మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్: 434.29 లక్షల మంది లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 24968.55 కోట్లు.

·       ప్రధానమంత్రి – అనుసుచిత్‌జాతి అభ్యుదయ్ యోజన (PM –AJAY): బాబు జగ్జీవన్ రామ్ ఛత్రవాస్ యోజనలో ఒక భాగం: 173 హాస్టళ్ల నిర్మాణానికి రూ. 342.5 కోట్లు మంజూరయ్యాయి, దీని ద్వారా సుమారు 15800 మంది లబ్ధిదారులు లబ్ది పొందారు.

·       యంగ్ అచీవర్స్ కోసం ఉన్నత విద్య (శ్రేయస్):

·       SC మరియు OBC విద్యార్థుల కోసం ఉచిత కోచింగ్ స్కీమ్ (FCS),-సుమారు 19437 మంది లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 2014-15 నుండి 91.37 కోట్లు వరకు ఖర్చు అయింది.

·       ఎస్సీల (TCS) కోసం టాప్ క్లాస్ స్కాలర్‌షిప్ పథకం-సుమారు 17817 మంది లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 2014-15 నుండి 313.48 కోట్లు.

·       SC మొదలైన విద్యార్థుల కోసం నేషనల్ ఓవర్సీస్ స్కాలర్‌షిప్ పథకం (NOS),-534 లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారుగా. రూ. 2014-15 నుండి 152.23 కోట్లు

·       ఎస్సీల జాతీయ ఫెలోషిప్ పథకం (NFSc)-18036 లబ్ధిదారులకు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 2014-15 నుండి 1511.65 కోట్లు

·       లక్ష్య ప్రాంతాలలోని ఉన్నత పాఠశాలల్లో రెసిడెన్షియల్ విద్య కోసం పథకం (SRESHTA): మొత్తం రూ. మొత్తం 1,55,715 మంది ఎస్సీ విద్యార్థులకు ప్రయోజనం చేకూర్చేందుకు 247 కోట్లు ఖర్చు చేశారు.

·       OBCలు మరియు ఇతరుల కోసం వైబ్రెంట్ ఇండియా కోసం PM యంగ్ అచీవర్స్ స్కాలర్‌షిప్ అవార్డ్ స్కీమ్ (PM –YASASVI) క్రింది ఐదు ఉప-పథకాలను కలిగి ఉంది:-

·       OBC, EBC మరియు DNT విద్యార్థులకు ప్రీ-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్ -563.9 లక్షల మంది లబ్ధిదారులు మరియు ఖర్చు సుమారు. రూ. 1195.33 కోట్లు

·       OBC, EBC మరియు DNT విద్యార్థులకు పోస్ట్-మెట్రిక్ స్కాలర్‌షిప్-302.05 లక్షల లబ్ధిదారులకు మరియు ఖర్చు సుమారుగా. రూ. 8186.56 కోట్లు

·       OBC, EBC మరియు DNT విద్యార్థుల కోసం ఉన్నత తరగతి పాఠశాల విద్య-కొత్త చొరవ తీసుకున్నారు.

·        OBC బాలురు మరియు బాలికల కోసం హాస్టల్ నిర్మాణం- సుమారు ఖర్చు. రూ. 16870 సీట్లతో కూడిన హాస్టళ్ల నిర్మాణానికి 260.70 కోట్లు.

2.    ఈ శాఖ షెడ్యూల్డ్ కులాల (SCలు), సీనియర్ సిటిజన్లు, మద్యపానం మరియు మాదక ద్రవ్యాల దుర్వినియోగ బాధితులు, లింగమార్పిడి వ్యక్తులు, యాచకులు మొదలైన వారి సామాజిక అభ్యున్నతి కోసం పథకాలను అమలు చేస్తోంది. డిపార్ట్‌మెంట్ సుమారు ₹ 10304 కోట్ల సామాజిక రక్షణ కోసం ఖర్చు చేసింది మరియు గత 08 సంవత్సరాలు కాలంలో 42 లక్షల మందికి పైగా ప్రయోజనం పొందారు. 

·       అటల్ వయో అభ్యుదయ్ యోజన (అవ్యయ్)

·       వయో వృద్ధుల కోసం జాతీయ కార్యాచరణ ప్రణాళిక (NAPSrC)- 2014 నుండి మొత్తం లబ్ధిదారులు 271365 మరియు ఖర్చు సుమారుగా. రూ. 334 కోట్లు.

·       రాష్ట్రీయ వయోశ్రీ యోజన (RVY)- రూ. 8,30,739 సహాయక పరికరాలు. 236 శిబిరాల్లో 2,40,490 మందికి 182.06కోట్లు పంపిణీ చేశారు.

·       వయో వృద్ధుల కోసం జీవనోపాధి & నైపుణ్య కార్యక్రమాలు-

·      (i) వృద్ధుల స్వయం సహాయక బృందం కోసం పథకం 2021-22లో ప్రారంభించారు.

·      (ii) సీనియర్ ఏబుల్ సిటిజన్స్ ఫర్ రీ-ఎంప్లాయ్‌మెంట్ ఇన్ డిగ్నిటీ (SACRED) పోర్టల్ 01.10.2021న ప్రారంభించారు.

·       సిల్వర్ ఎకానమీ (SAGE పోర్టల్) : 2021-22 ఆర్థిక సంవత్సరంలో 09 స్టార్టప్‌లు ఎంపిక చేశారు.

·       మద్య వ్యసనం మరియు పదార్థ దుర్వినియోగం నివారణకు పథకం:

·       ఔషధ డిమాండ్ తగ్గింపు కోసం జాతీయ కార్యాచరణ ప్రణాళిక (NAPDDR)- 2014 నుండి మొత్తం లబ్ధిదారులు 11,35,292 మరియు ఖర్చు రూ. సుమారు 839.09 కోట్లు

·       నషా ముక్త్ భారత్ అభియాన్ (NMBA)- ప్రస్తుతం, సుమారు 357 IRCAలు, 78 ODICలు, 55 CPLIలు మరియు 35 ATFలు దేశవ్యాప్తంగా విస్తరించి ఉన్నాయి. భూమిపై చేపట్టిన వివిధ కార్యకలాపాల ద్వారా 2.46+ కోట్ల మంది ప్రజలు 1.17 కోట్ల మంది యువతతో సహా 30 లక్షల మంది మహిళలు ఇప్పటివరకు చేరుకున్నారు.

·       జీవనోపాధి మరియు ఎంటర్‌ప్రైజ్ కోసం అట్టడుగు వ్యక్తులకు మద్దతు (SMILE):

·       ట్రాన్స్‌జెండర్ల సంక్షేమం కోసం; సమగ్ర పునరావాసం కోసం సెంట్రల్ సెక్టార్ స్కీమ్

·       యాచక వృత్తిలో నిమగ్నమైన వ్యక్తుల సమగ్ర పునరావాసం కోసం కేంద్ర రంగ పథకం

·        2021-22లో SMILEలో రూ.1,75,03,200 ఖర్చు చేశారు.

3.    దుర్మార్గాల నివారణకు నోడల్ మంత్రిత్వ శాఖగా, షెడ్యూల్డ్ కులాలు మరియు షెడ్యూల్డ్ తెగల (అత్యాచారాల నిరోధక){PoA} చట్టం, 1989, చట్టంలో క్లాజ్ 18(A)ని చొప్పించడం ద్వారా మరియు SCలు మరియు STల సభ్యులపై అఘాయిత్యాలను నిరోధించే ఉద్దేశ్యంతో రూపొందించారు. దేశవ్యాప్తంగా సమానత్వ సమాజాన్ని ఏర్పాటు చేయడానికి 2018 సంవత్సరంలో దాని నియమాలను సవరించడం ద్వారా మరింత నిరోధకంగా మరియు ప్రభావవంతంగా మార్చబడింది.

·      సహాయం అందించిన అట్రాసిటీ బాధితుల మొత్తం సంఖ్య : 435382 మొత్తంతో : రూ. 3073.77 కోట్లు

·       కులాంతర వివాహ కార్యక్రమాలు: 164325 జంటలు లబ్ధి పొందారు.

4.  లింగమార్పిడి వ్యక్తులకు హక్కుల పరిరక్షణ మరియు వారి సంక్షేమం కోసం మంత్రిత్వ శాఖ "ది ట్రాన్స్‌జెండర్ పర్సన్స్ (హక్కుల రక్షణ) చట్టం, 2019"ని అమలు చేసింది.

5.  చారిత్రాత్మక నిర్ణయం తీసుకోవడం ద్వారా, 2019 సంవత్సరంలో 103వ సవరణ ద్వారా భారత రాజ్యాంగంలో 15(6) మరియు 16(6) ఆర్టికల్‌లను చేర్చడం ద్వారా ఆర్థికంగా వెనుకబడిన వర్గాలకు 10% రిజర్వేషన్లు కల్పించారు. 

6.    సమాజంలోని అట్టడుగు వర్గాలను ఆర్థికంగా బలోపేతం చేయడంతోపాటు ఆత్మనిర్భర్‌ కోసం ఈ శాఖ తన కార్పొరేషన్‌ల ద్వారా వివిధ నైపుణ్యాభివృద్ధి మరియు రుణ పథకాలను అమలు చేస్తోంది. SCలు, OBCలు, DNTలు, EBCలు మరియు సఫాయికరంచారిష్యాలకు చెందిన అట్టడుగు వర్గాలకు చెందిన 20 లక్షల మందికి పైగా 2014-15 ఆర్థిక సంవత్సరంలో రూ.8286 కోట్ల రూపాయలు ఖర్చు చేయడం ద్వారా లబ్ధి పొందారు. 

7.    డా.బి.ఆర్. అంబేద్కర్ గౌరవార్థం ఐదు చోట్ల పంచతీర్థాన్ని నిర్మించడం మన అదృష్టం:-

· అంబేద్కర్ జన్మస్థలం మోవ్

· ఆయన UK లో చదువుతున్నప్పుడు లండన్‌లోని ప్రదేశం

· నాగ్‌పూర్‌లోని దీక్షాభూమి, అక్కడ విద్య అభ్యసించారు

· ఢిల్లీలోని మహాపరినిర్వాన్‌స్థల్ మరియు

· ముంబైలోని చైత్యభూమి

8.    డాక్టర్ అంబేద్కర్ ఇంటర్నేషనల్ సెంటర్ (DAIC) కూడా కఠినమైన మరియు అధికారిక పరిశోధనలు చేయడం ద్వారా సామాజిక-ఆర్థిక అసమానతలను తగ్గించడానికి ఢిల్లీలోని జన్‌పథ్‌లో నిర్మించారు.

9.    ఈ విభాగం SC/STల సభ్యులపై అఘాయిత్యాల నివారణకు జాతీయ హెల్ప్‌లైన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. టోల్ ఫ్రీ నంబర్ "14566". సీనియర్ పౌరుల కోసం జాతీయ హెల్ప్‌లైన్ కూడా టోల్ ఫ్రీ నెం. "14567".

10.     100% గో-గ్రీన్‌ను స్వీకరించడం ద్వారా అన్ని పథకాలు మరియు ప్రాజెక్ట్‌లు ఇ-ఫైళ్ల ద్వారా అమలు చేయడం ప్రారంభించారు. ఈ డిపార్ట్‌మెంట్ ఇ-గవర్నెన్స్‌ని బలోపేతం చేసింది మరియు ఆన్‌లైన్‌లో ఎండ్-టు-ఎండ్ యాక్టివిటీస్ చేయడానికి IT ఎనేబుల్డ్ సిస్టమ్‌ను అమలు చేయడం ద్వారా 100% పారదర్శకతను నిర్ధారిస్తుంది. 'ఇ-అనుదాన్' పోర్టల్, NGOలు/ట్రస్ట్‌లు/సొసైటీలు మొదలైన వాటి నుండి అన్ని ప్రతిపాదనలను స్వీకరించి ఆన్‌లైన్‌లో ప్రాసెస్ చేసే చోట అభివృద్ధి చేసి, కార్యాచరణను ప్రారంభించింది.

వివిధ కార్యక్రమాలు మరియు పథకాల ద్వారా డిపార్ట్‌మెంట్ ఎల్లప్పుడూ సమ్మిళిత సమాజాన్ని నిర్మించడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. ఇందులో లక్ష్య సమూహాల సభ్యులకు వారి అభివృద్ధికి తగిన మద్దతు అందిస్తారు మరియు వారిని దేశవ్యాప్తంగా ఆర్థికంగా మరియు సామాజికంగా స్వావలంబన చేసేలా చేస్తుంది.

***

(Release ID: 1831715) Visitor Counter : 187