મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયે કોરોના સંક્રમણ પર 24 ફેબ્રુઆરી 2022ના લેન્સેટ લેખને ખૂબ જ આશ્ચર્યજનક અને આ સંદર્ભમાં પ્રદેશમાંથી પ્રાપ્ત ડેટાની વિરુદ્ધ ગણાવ્યો છે. આ લેખ એવા બાળકોની સંખ્યાનું વર્ણન કરે છે કે જેમણે કોવિડ-19માં તેમની સંભાળ રાખનારાઓને ગુમાવ્યા છે. લેન્સેટના અહેવાલ મુજબ, ભારતમાં કોવિડને કારણે 19 લાખથી વધુ બાળકોએ તેમના વાલી (પ્રાથમિક સંભાળ રાખનાર) ગુમાવ્યા છે. તેમાં કોઈ શંકા નથી કે સંશોધકોએ તેમના માતા-પિતા ગુમાવ્યા હોય તેવા બાળકોની સંખ્યાનો અંદાજ કાઢવા માટે શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો હતો, પરંતુ આ તારણો ભારતમાં જમીની વાસ્તવિકતા પર કોઈ અસર કરતા નથી (માહિતી સીધી ક્ષેત્રમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવી છે) કોઈ સંબંધ નથી. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાંથી ફિલ્ડ ડેટા આવી રહ્યો છે અને તે માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશો અને દેખરેખ હેઠળ સંકલિત કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ હિસાબે ભારતમાં આ આંકડો લગભગ 1.53 લાખ છે.

SMWP નંબર 4/2021માં ભારતની માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને નિર્દેશ આપ્યો છે કે તેઓ દરેક બાળકની ઓળખ કરે જે, કોવિડ રોગચાળાના સમયગાળા દરમિયાન, કોઈપણ કારણસર (કોવિડ અથવા અન્યથા) તેમના માતાપિતામાંથી એક અથવા બંનેને ગુમાવી દીધા હોય અથવા એકલા પડી ગયા છે. માતા-પિતાનું મૃત્યુ રોગચાળાના સમયગાળા દરમિયાન કોવિડ, કુદરતી, અકુદરતી અથવા અન્ય કોઈ કારણોસર થઈ શકે છે. બાળ અધિકારોના સંરક્ષણ માટેના રાષ્ટ્રીય આયોગ (NCPCR) એ જુવેનાઇલ જસ્ટિસ એક્ટની કલમ 109 હેઠળ દેખરેખ સત્તા તરીકેની તેની કામગીરીને આગળ વધારવા માટે 'બાલ સ્વરાજ' નામનું એક પોર્ટલ બનાવ્યું છે, જ્યાં આ ડેટા અપલોડ કરવામાં આવે છે. NCPCR એ તમામ બાળકો પર સતત દેખરેખ રાખી રહ્યું છે જેમણે કોઈપણ કારણસર બંને માતા-પિતા (અથવા કોઈપણ એક) ગુમાવ્યા છે અને 1લી એપ્રિલ 2020થી એકલા પડી ગયા છે. દરેક બાળકનો ડેટા/માહિતી એકત્રિત કરવામાં આવે છે અને તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે ચકાસવામાં આવે છે કે આવા તમામ બાળકોને યોગ્ય સંભાળ, રક્ષણ અને લાભો આપવામાં આવે છે. પોર્ટલ પર અત્યાર સુધીમાં 1,53,827 બાળકો નોંધાયા છે જેમાંથી 1,42,949 બાળકોએ તેમના માતા-પિતામાંથી કોઈ એકને ગુમાવ્યો છે, 492 બાળકો એકલવાયા બની ગયા છે અને 10,386 બાળકોએ તેમના માતા-પિતા બંને ગુમાવ્યા છે. આ આંકડાઓની રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશવાર વિગતો 15 ફેબ્રુઆરી, 2022ના રોજના પરિશિષ્ટ-1માં દર્શાવવામાં આવી છે.

તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આવા તમામ બાળકોનો ડેટા પોર્ટલ પર અપલોડ કરવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે. NCPCR પોર્ટલ પર દાખલ થઈ રહેલા ડેટાને તપાસે છે અને જિલ્લા અને રાજ્ય સ્તરના અધિકારીઓ સાથે નિયમિતપણે જરૂરી સંચાર જાળવી રાખે છે. માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયના પાલનમાં, NCPCR નિયમિતપણે માનનીય કોર્ટને અપડેટ કરવા માટે એફિડેવિટ ફાઇલ કરે છે. બાળકોના કલ્યાણ અને સુખાકારીને સુનિશ્ચિત કરવા આયોગે રાજ્ય સરકાર અને અન્ય સંબંધિત અધિકારીઓ માટે કેટલીક ભલામણો કરી છે.

પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 29 મે 2021ના રોજ કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે પોતાના માતા-પિતા બંને ગુમાવનારા બાળકો માટે વ્યાપક સહાયની જાહેરાત કરી હતી. આ યોજનાનો ઉદ્દેશ્ય કોવિડ રોગચાળાને કારણે તેમના માતા-પિતા ગુમાવનારા બાળકોની વ્યાપક સંભાળ અને રક્ષણ સતત રીતે સુનિશ્ચિત કરવાનો છે. આમાં તે બાળકોને સ્વાસ્થ્ય વીમા દ્વારા તેમના કલ્યાણમાં મદદ કરવી, તેમને શિક્ષણ દ્વારા સશક્તિકરણ કરવું અને 23 વર્ષની ઉંમરે નાણાકીય સહાય સાથે આત્મનિર્ભર બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે. પીએમ કેર્સ ફોર ચિલ્ડ્રન યોજનાનો લાભ લેવા માટે તમામ પાત્ર બાળકો 28 ફેબ્રુઆરી 2022 સુધી નોંધણી કરાવી શકે છે. આ યોજના એવા તમામ બાળકોને આવરી લે છે જેમની પાસે છે: 1) બંને માતાપિતા અથવા, 2) માતાપિતામાંથી એકમાત્ર બચી ગયેલ હોય તેમાંથી એકને, 3) કોવિડ-19 રોગચાળાને કારણે કાનૂની વાલી/દત્તક લેનાર માતાપિતા. પિતા/દત્તક લીધેલા માતા અથવા પિતા ગુમાવ્યા છે. જે બાળકોએ 11.03.2020 (એ જ દિવસે WHO એ કોવિડ-19ને રોગચાળો જાહેર કર્યો) થી 28.02.2022 ની વચ્ચે તેમના માતા-પિતાને ગુમાવ્યા છે તેઓ આ યોજનાનો લાભ મેળવવા માટે પાત્ર બનશે. આ યોજના હેઠળ લાભ મેળવવા માટે માતાપિતાના મૃત્યુની તારીખે બાળકની ઉંમર 18 વર્ષથી ઓછી હોવી જોઈએ.

પીએમ કેર્સ ફોર ચિલ્ડ્રન યોજના હેઠળ, આ બાળકોને શિક્ષણ, આરોગ્ય, 18 વર્ષની ઉંમરથી માસિક સ્ટાઈપેન્ડ અને 23 વર્ષની ઉંમરે પહોંચવા પર 10 લાખ રૂપિયા આપવામાં આવશે. અત્યાર સુધીમાં 4196 બાળકોની ઓળખ કરવામાં આવી છે અને તેમને પીએમ કેર્સ ફોર ચિલ્ડ્રન યોજનાનો લાભ મેળવવા માટે મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

પરિશિષ્ટ-1

એવા બાળકોની વિગતો કે જેમણે કોવિડ અથવા અન્ય કોઈ કારણોસર તેમના માતાપિતા અથવા વાલી ગુમાવ્યા છે

 

રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ	અનાથ	સિંગલ પેરેન્ટ	તરછોડાયેલા	કુલ
આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ	7	267	0	274
આંધ્ર પ્રદેશ	418	8445	4	8867
અરુણાચલ પ્રદેશ	41	356	0	397
આસામ	160	1918	1	2079
બિહાર	313	2002	0	2315
ચંડીગઢ	12	145	0	157
છત્તીસગઢ	156	318	10	484
દાદરા અને નગર હવેલી અને દમણ અને દીવ	16	312	0	328
દિલ્હી	318	6438	1	6757
ગોવા	8	76	0	84
ગુજરાત	1210	13724	0	14934
હરિયાણા	127	3582	3	3712
હિમાચલ પ્રદેશ	152	3074	3	3229
જમ્મુ અને કાશ્મીર	23	637	0	660
ઝારખંડ	141	1319	2	1462
કર્ણાટક	573	4512	13	5098
કેરળ	113	3673	29	3815
લદ્દાખ	2	112	0	114
લક્ષદ્વીપ	1	71	0	72
મધ્યપ્રદેશ	1794	5509	359	7662
મહારાષ્ટ્ર	718	19707	4	20429
મણિપુર	20	261	3	284
મેઘાલય	18	111	6	135
મિઝોરમ	13	140	0	153
નાગાલેન્ડ	9	142	5	156
ઓડિશા	1617	24697	4	26318
પુડુચેરી	12	377	0	389
પંજાબ	71	1377	0	1448
રાજસ્થાન	714	6098	18	6830
સિક્કિમ	0	36	0	36
તમિલનાડુ	339	11567	2	11908
તેલંગાણા	253	2044	1	2298
ત્રિપુરા	17	45	1	63
ઉત્તર પ્રદેશ	554	9748	15	10317
ઉત્તરાખંડ	156	3568	0	3724
પશ્ચિમ બંગાળ	290	6541	8	6839
કુલ	10386	142949	492	153827

 

SD/GP/MR

 

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 1802547) Visitor Counter : 223