મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય 'આઝાદી કા અમૃત મહોત્સવ'ની રાષ્ટ્રવ્યાપી ઉજવણીના ભાગરૂપે 1 થી 8 માર્ચ, 2022 સુધી આંતરરાષ્ટ્રીય મહિલા દિવસ સપ્તાહની ઉજવણી કરી રહ્યું છે. અઠવાડિયા સુધી ચાલતી ઉજવણીના ભાગ રૂપે, આજે બીજા દિવસે, મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલયે એક કાર્યક્રમનું આયોજન કર્યું હતું, જ્યાં સવારના સત્રમાં, NIMHANSના સહયોગથી, કેન્દ્રીય મંત્રી મહિલા અને બાળ વિકાસ, શ્રીમતી સ્મૃતિ ઝુબિન ઈરાની દ્વારા "સ્ત્રી મનોરક્ષા પ્રોજેક્ટ" શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ સમગ્ર ભારતમાં 6000 OSC કાર્યકર્તાઓને માનસિક સ્વાસ્થ્ય પ્રશિક્ષણ આપવાનો છે. દિવસ પછી, બપોરના સત્રમાં, NALSAના સહયોગથી OSCsની ક્ષમતા નિર્માણ પર એક કન્સલ્ટેટિવ કોન્ક્લેવનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ કાર્યક્રમમાં સરકારી અધિકારીઓ, NIMHANS, NALSAના પ્રતિનિધિઓ અને દેશભરમાંથી OSCના પ્રતિનિધિઓએ હાજરી આપી હતી.

કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રીમતી સ્મૃતિ ઝુબિન ઈરાનીએ સવારના સત્ર દરમિયાન તમામ વન સ્ટોપ સેન્ટર 'સખીઓ'નું સ્વાગત કર્યું અને તેમને દેશમાં મહિલાઓ અને બાળકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરનારા સેન્ટિનલ્સ કહ્યા. શ્રીમતી ઈરાનીએ કહ્યું હતું કે, “આજે આપણે નિમ્હાન્સ સાથે જે પ્રોજેક્ટ પર ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ, જો આપણે તેને માત્ર એક પ્રોજેક્ટ તરીકે જોઈએ તો, આપણે આપણી જાતને વહીવટી માળખા સુધી મર્યાદિત જણાઈશું, પરંતુ આ પ્રોજેક્ટનો હેતુ મહિલાઓને જીવન અને ગૌરવ આપવાનો છે અને હિંસાનું ચક્ર તોડવાનો છે." સાચા કૌટુંબિક મૂલ્યો અને તેની અસરનું મહત્વ સમજાવતા, કેન્દ્રીય મંત્રીએ સમજાવ્યું કે કેવી રીતે હિંસાનું ચક્ર ઘરેથી શરૂ થાય છે જ્યારે બાળક ઘરમાં આવી હિંસાનું સાક્ષી બને છે જ્યારે પારિવારિક મૂલ્યોનો યોગ્ય સમૂહ ઘરમાં બાળકને યોગ્ય મૂલ્યો આપીને મહિલાઓને સશક્ત બનાવે છે.

શ્રીમતી સ્મૃતિ ઈરાનીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે જ્યારે કોઈ મહિલા વન સ્ટોપ સેન્ટરમાં આવે છે, ત્યારે તેને બહાર આવવા અને સ્વીકારવા માટે ઘણી હિંમતની જરૂર હોય છે કે તેણીનો ભોગ લેવાયો છે. તેથી, શ્રીમતી ઈરાનીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે OSCના તમામ સ્ટાફને કાઉન્સેલરથી લઈને સુરક્ષા ગાર્ડ અને સુપરવાઈઝર સુધીની તકલીફગ્રસ્ત મહિલાઓને મદદ કરવા માટે પ્રશિક્ષિત કરવાની જરૂર છે. એક ટ્વિટમાં, કેન્દ્રીય મંત્રીએ કહ્યું કે NIMHANS દ્વારા ઝીણવટપૂર્વક તૈયાર કરવામાં આવેલ તાલીમ મોડ્યુલ પીડિત મહિલાઓને મદદ કરતાં કાર્યકર્તાઓને મદદ કરશે અને સ્વ-સંભાળ તકનીકો પણ પ્રદાન કરશે.

NALSA ના સહયોગથી આયોજિત બપોરના સત્ર દરમિયાન, કેન્દ્રીય મંત્રીએ NALSA અને SLSAના દેશભરના વકીલોના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી, જેમણે OSCsમાં પીડિત મહિલાઓને મદદ કરવામાં ખૂબ આગળ વધ્યા છે. તેણીએ જાહેરાત કરી કે WCD મંત્રાલય NALSAની મદદથી 'નારી અદાલત' પર પાઇલટની રાહ જોઈ રહ્યું છે જેથી પીડિત મહિલાઓને ઝડપી ન્યાય મળી શકે. શ્રીમતી ઈરાનીએ OSCના સ્ટાફની તેમની સેવાની શરતો અંગેની ચિંતાઓને પણ સંબોધિત કરી અને જાહેરાત કરી કે OSCના તમામ સ્ટાફને વીમા યોજના હેઠળ આવરી લેવામાં આવશે.

આ કાર્યક્રમમાં દેશમાં વર્તમાન વિકાસ અને મહિલાઓની સલામતી, સુરક્ષા અને મનોવૈજ્ઞાનિક સુખાકારી વધારવા માટે MWCD દ્વારા અમલમાં મુકવામાં આવેલ પહેલો પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. સ્ત્રી મનોરક્ષા પ્રોજેક્ટ પરની ફિલ્મો અને NALSA દ્વારા સહાયતા પણ આ કાર્યક્રમ દરમિયાન જાગૃતિ જનરેશન માટે ચલાવવામાં આવી હતી. વન સ્ટોપ સેન્ટર દ્વારા મદદ કરવામાં આવતી મહિલાઓએ પણ ભાગ લીધો હતો અને ઉજવણી દરમિયાન તેમના અનુભવો શેર કર્યા હતા. OSCના લાભાર્થીઓ અને પ્રતિનિધિઓ સાથે ઇન્ટરેક્ટિવ સત્રો યોજાયા હતા.

2 દિવસના કાર્યક્રમ દરમિયાન, BPR&D, NIMHANS અને NALSA જેવી વિવિધ એજન્સીઓ સાથે સહયોગી અને સંકલિત માર્ગો અને પગલાં લેવામાં આવ્યા હતા અને પગલાંના નક્કર પગલાંની રૂપરેખા આપવામાં આવી હતી.

BPR&D સાથે સહયોગ: BPR&D એ ગૃહ મંત્રાલય હેઠળ દેશમાં પોલીસ સંશોધન અને વિકાસ માટેની નોડલ સંસ્થા છે. પોલીસના આધુનિકીકરણ, પોલીસ અધિકારીઓ, કાર્યવાહી અધિકારીઓ વગેરેની તાલીમ અને ક્ષમતા નિર્માણ અંગે સરકારને મદદ કરવા અને સલાહ આપવા માટે તેઓ મુખ્ય સંસ્થા છે. નિર્ભયા ફંડ હેઠળ, BPR&D એ આવા 19000 થી વધુ અધિકારીઓ અને તબીબી અધિકારીઓને તાલીમ પૂરી પાડી છે. તેઓએ તેમને સેક્સ્યુઅલ એસોલ્ટ એવિડન્સ કલેક્શન કીટ (SAEC કિટ)નો ઉપયોગ કરવાની તાલીમ પણ આપી છે, તેઓ પોલીસ અધિકારીઓને સાયબર ક્રાઈમને નિયંત્રિત કરવા માટે તાલીમ પણ આપી રહ્યા છે. BPR&D મહિલા પોલીસ ડેસ્ક અને એન્ટી હ્યુમન ટ્રાફિકિંગ યુનિટ્સની ક્ષમતા બિલ્ડીંગ માટે તાલીમ કાર્યક્રમો પણ ચલાવે છે. આ પ્રસંગે, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય BPR&D સાથે મળીને સમગ્ર દેશમાં OSC કાર્યકર્તાઓની ક્ષમતા નિર્માણ અને તાલીમનું નિર્માણ કરશે જેથી કરીને તેઓ મહિલાઓ વિરુદ્ધના ગુનાઓના કેસોનો સામનો કરવા માટે સુસજ્જ હોય. વધુમાં, MWCD BPR&Dના સહયોગથી NIPCCD દ્વારા સ્વરક્ષણ તાલીમ કાર્યક્રમો પણ શરૂ કરશે.

NIMHANS સાથે સહયોગ: મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય (MoWCD) એ અઠવાડિયા સુધી ચાલનારા કાર્યક્રમના બીજા દિવસે NIMHANS બેંગલુરુના સહયોગથી 'સ્ત્રી મનોરક્ષા પ્રોજેક્ટ' શરૂ કર્યો. આ પ્રોજેક્ટ મનોસામાજિક સુખાકારી પર ભાર મૂકશે અને ભારતમાં મહિલાઓના માનસિક સ્વાસ્થ્યને સુધારવાનો ઉદ્દેશ્ય હશે. આ પ્રોજેક્ટ OSC કાર્યકર્તાઓની ક્ષમતા નિર્માણ પર ટૂલ્સ અને તકનીકો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. કારણ કે વન સ્ટોપ કેન્દ્રો પર પહોંચતી મહિલાઓના કેસોને કેવી રીતે હેન્ડલ કરવું, ખાસ કરીને જે મહિલાઓને હિંસા અને તકલીફનો સામનો કરવો પડ્યો છે તેમને યોગ્ય સંવેદનશીલતા અને કાળજી સાથે. પ્રોજેક્ટ OSC સ્ટાફ અને કાઉન્સેલરો માટે સ્વ-સંભાળ તકનીકો પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. મંત્રાલય દ્વારા પ્રક્ષેપિત આવશ્યકતાઓના આધારે NIMHANS દ્વારા ઝીણવટપૂર્વક રૂપરેખા આપવામાં આવેલ પ્રોજેક્ટ બે ફોર્મેટમાં આપવામાં આવશે. એક ફોર્મેટ તમામ OSC કાર્યકર્તાઓ માટે મૂળભૂત તાલીમ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે જેમાં સુરક્ષા ગાર્ડ, રસોઈયા, હેલ્પર્સ, કેસ વર્કર્સ, કાઉન્સેલર્સ, સેન્ટર એડમિનિસ્ટ્રેટર્સ, પેરા મેડિકલ સ્ટાફ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. બીજું ફોર્મેટ અદ્યતન કોર્સ પર ભાર મૂકે છે જેમકે, મહિલાઓ સામે હિંસાના કિસ્સામાં પેઢીગત અસરો અને આજીવન આઘાત; જાતીય હિંસાના કિસ્સામાં આઘાતના સંચાલનમાં માર્ગદર્શક સિદ્ધાંતો અને પડકારો; માનસિક તકલીફ, વિકૃતિઓ અને આત્મહત્યાની વૃત્તિ અને કાઉન્સેલિંગમાં નૈતિક અને વ્યાવસાયિક સિદ્ધાંતોનું મૂલ્યાંકન જેવા વિવિધ વિષયો સાથે સંબંધિત વિવિધ ઘટકો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ સંદર્ભમાં મંત્રી, WCD એ OSC કાઉન્સિલરો માટે એડવાન્સ સર્ટિફિકેટ કોર્સ શરૂ કર્યો અને OSC સ્ટાફની ક્ષમતા નિર્માણ માટે સંસાધન સામગ્રી પણ બહાર પાડી.

NALSA સાથે સહયોગ: આ ઘટના બાદ, MoWCD અને NALSAના સંયુક્ત સાહસ તરીકે વન સ્ટોપ કેન્દ્રોની ક્ષમતા નિર્માણ માટે એક કન્સલ્ટેટિવ કોન્ક્લેવનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. કાનૂની સેવા સત્તાધિકારીઓ (LSA) અધિનિયમ, 1987 એ મહિલાઓ અને બાળકો સહિત સમાજના નબળા વર્ગોને મફત અને સક્ષમ કાનૂની સેવાઓ પ્રદાન કરે છે, તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે કોઈ પણ નાગરિકને આર્થિક અથવા અન્ય વિકલાંગતાના કારણે ન્યાય મેળવવાની તકો નકારી ન શકાય. NALSA એ સુરક્ષિત કરવા માટે લોક અદાલતોનું પણ આયોજન કરે છે કે કાયદાકીય પ્રણાલીનું સંચાલન સમાન તકોના આધારે ન્યાયને પ્રોત્સાહન આપે છે. આ હેતુ માટે, કાનૂની સેવા સંસ્થાઓ જેવી કે જિલ્લા/રાજ્ય/રાષ્ટ્રીય કાનૂની સેવા સત્તાધિકારીઓની સ્થાપના તાલુકા કોર્ટ સ્તરથી સુપ્રીમ કોર્ટ સુધી કરવામાં આવી છે.

વધુમાં, સરકાર LSA એક્ટ, 1987ની કલમ 12 હેઠળ મફત કાનૂની સહાય મેળવવા માટે પાત્ર વ્યક્તિઓને વકીલો સાથે જોડવા માટે ન્યાય બંધુ (પ્રો-બોનો કાનૂની સેવાઓ) કાર્યક્રમનો અમલ કરે છે. ટેલિ-લો પ્રોગ્રામ, પંચાયતોમાં 75,000 કોમન સર્વિસ સેન્ટર (CSC) દ્વારા પેનલ વકીલો દ્વારા પૂર્વ-મુક્તિના તબક્કે LSA એક્ટ, 1987ની કલમ 12 હેઠળ મફત કાનૂની સહાય માટે હકદાર વ્યક્તિઓ સહિત લોકોને કાનૂની સલાહ પ્રદાન કરે છે.

એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું છે કે મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય NALSA સાથે મળીને મહિલાઓની સલામતી અને સુરક્ષા માટે કાયદા હેઠળની કાનૂની જોગવાઈઓ, મહિલાઓને પ્રો-બોનો કાનૂની સહાયતા વિશે જાગૃતિ વિશે દેશભરમાં OSC કાર્યકર્તાઓની ક્ષમતા અને તાલીમનું નિર્માણ કરશે. NALSA અને પીડિત વળતર યોજના દ્વારા, તેમની ભૂમિકા અને તેમના સંબંધિત વિસ્તારોની જિલ્લા કાનૂની સેવા સત્તામંડળ સાથે સહયોગ અને OSC કાર્યકર્તાઓએ મહિલાઓને કાનૂની સલાહ અને પરામર્શ મેળવવામાં મદદ કરવા માટે ભજવવાની ભૂમિકા. OSC કાર્યકર્તાઓ બદલામાં સહાય માટે OSC નો સંપર્ક કરતી મહિલાઓ અને છોકરીઓને મદદ કરશે અને તેમને લગતી કાયદાકીય જોગવાઈઓ અંગે જાગૃતિ પણ ઉભી કરશે.

આ ઇવેન્ટ નક્કર સહયોગી એક્શન પોઈન્ટ્સ સાથે સમાપ્ત થઈ જે સિસ્ટમને મજબૂત કરવા, ક્ષમતા નિર્માણ, પ્રક્રિયાઓમાં સુધારો કરવા અને મુશ્કેલ સંજોગોમાં મહિલાઓને મદદ કરવા માટે સંબોધિત કરે છે. આ ઇવેન્ટનો એકંદર હેતુ મહિલાઓની સલામતી, સુરક્ષા અને મનોવૈજ્ઞાનિક સુખાકારીને સક્ષમ વાતાવરણ બનાવવાનો હતો.

SD/GP/MR

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com