ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਮਾਡਲ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾ ਉਲਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਤੀ (ਡਾਇਰੈਕਸ਼ਨ ਰਿਵਰਸਿੰਗ ਐਕਟਿਵ ਮੋਸ਼ਨ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਖਾਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਤੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਦੂਸਰੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ‘ਤੇ ਫੀਡ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਇੱਕ ਰਿਵਰਸ ਗੇਅਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਧਾਰਣਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਡਰੱਗ ਡਿਲਿਵਰੀ ਅਤੇ ਬਾਇਓ-ਇਮੇਜਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਧੇਰੇ ਦਕਸ਼ ਨਕਲੀ ਮਾਈਕਰੋ ਅਤੇ ਨੈਨੋ-ਮੋਟਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

 

 ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਨਿਰੰਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਗਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਗਤੀ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਖਮ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੈਕਰੋਸਕੋਪਿਕ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦਾਣੇਦਾਰ ਪਦਾਰਥ ਸਵੈ-ਉਤਪ੍ਰੇਰਕ ਤੈਰਾਕਾਂ, ਅਤੇ ਨੈਨੋ-ਮੋਟਰਾਂ ਸਮੇਤ ਬਨਾਉਟੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਰਵ ਵਿਆਪੀ ਗੈਰ-ਸੰਤੁਲਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਉਪ-ਸਮੂਹ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਕੋਈ ਆਮ ਸਿਧਾਂਤਕ ਰੂਪਰੇਖਾ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਮਾਈਕਸੋਕੋਕਸ ਜ਼ੈਨਥਸ ਅਤੇ ਸੈਪ੍ਰੋਟ੍ਰੋਫਿਕ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਸੂਡੋਮੋਨਸ ਪੁਟੀਡਾ, ਉਲਟ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ, ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਗਤੀ ਵੀ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਆਪਣੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਲਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹੀ ਗਤੀ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 

 

 ਲੈਟਰ ਇਨ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਰਿਵਿਊ ਈ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਐੱਸਟੀ), ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਰਮਨ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਟੀਮ ਅਤੇ ਐੱਸ ਬੋਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਬੇਸਿਕ ਸਾਇੰਸਜ਼ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਬੈਕਟਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਐਕਟਿਵ ਗਤੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਣ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਵੇਗ ਦੇ ਉਲਟਪਣ ਦੇ ਪਰਿਣਾਮ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਨਵੇਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

 

 ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਥਿਤੀ ਵਿਤਰਣ ਅਤੇ ਟੀਚਾ ਖੋਜ-ਟਾਈਮ ਵਿਤਰਣ ਲਈ ਸਟੀਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣੀ (ਐਨਾਲਿਟੀਕਲ) ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਜਿਹੀ ਗਤੀ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਸਮਝ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਮਾਡਲ ਦਿਸ਼ਾ ਸੰਬੰਧੀ ਉਲਟਾਉਣ ਦੇ ਲਾਭ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਤੇਜ਼ ਖੋਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।” ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਐੱਮ ਜ਼ੈਂਥਸ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਸਬੰਧੀ ਉਲਟਾਵੇ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੇਜ਼ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈ ਕੋਲੀ (ਇੱਕ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਤੀਹ ਮਾਈਕਰੋਨ ਦੀ ਚਾਲ) ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੌਲੀ ਗਤੀ (ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਮਾਈਕਰੋਨ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿੰਟ) ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇੱਕ ਦਕਸ਼ ਟੀਚੇ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਖੋਜ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਪੜਾਅ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਆਰਥੋਗੋਨਲ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਾਨੂੰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ।

 

  ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਬੋਰਡ (ਐੱਸਈਆਰਬੀ), ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੂਖਮ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ, ਐਕਟਿਵ ਮੋਸ਼ਨ ਰਿਵਰਸਲ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਦਿਸ਼ਾ ਉਲਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੈਕਟਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਬਿਲਡਿੰਗ ਬਲਾਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।

 

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲਿੰਕ: 

 

ਡੀਓਆਈ: https://doi.org/10.1103/PhysRevE.104.L012601

 

 

*********

 

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਟੀਐੱਮ/ਆਰਆਰ

 

(Release ID: 1741172) Visitor Counter : 206