ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਟੋਮੋਬਾਈਲ ਸਰਵਿਸਿੰਗ ਉਦਯੋਗ, ਭੋਜਨ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਉੱਦਮੀ ਤੇਲ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸਮਾਰਟ, ਕਿਫਾਇਤੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ-ਅਸੀਸਟੇਡ ਮੈਂਬਰੇਨ ਸੈਪਰੇਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਉਪਕਰਣ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ|

ਘੱਟ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਗਰੁੱਪ ਯੂਜ਼ਰ ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ ਬਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਤਿਆਰ ਤੇਲ ਅਤੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਨਿਪਟਾਰਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਦੀ ਵੱਧ ਕੀਮਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ| ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਤੇਲਯੁਕਤ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਜਲ-ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਜਾਧਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੈਮੀਕਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਚਿਰੰਜੀਬ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੋਗੂਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਫਲੋਟੇਸ਼ਨ ਇਨਹਾਂਸਡ ਮੈਂਬਰੇਨ ਮੋਡਿਊਲ (ਈਸੀਈਐੱਫ਼ਐੱਮਐੱਮ) ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ| ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੋਗੂਲੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਕਣ ਸਤਿਹ ਦੇ ਚਾਰਜ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਚਾਰਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਸਸਪੈਂਡਡ ਹੋਏ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਫਲੋਟੇਸ਼ਨ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸਸਪੈਂਡਡ ਹੋਏ ਕਣਾਂ ਦਾ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰਾ ਪਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲੀ ਲੰਘਣ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ|

ਵਿਕਸਤ ਮੋਡਿਊਲ ਵਿੱਚ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੋਗੂਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਫਲੋਟੇਸ਼ਨ ਇੱਕੋ ਦੇਸੀ ਸੈੱਟਅਪ ਵਿੱਚ ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ| ਫੀਡ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਬਬਲਿੰਗ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ| ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਬਬਲਿੰਗ ਅਤੇ ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਮੋਡੀਊਲ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਇਕਸਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਝਿੱਲੀ ਦੀ ਸਤਹ ’ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹਲਚਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਫੀਲਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ’ਤੇ, ਝਿੱਲੀ ਦੇ ਫ਼ਾਊਲਿੰਗ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਝਿੱਲੀ ਦੀ ਲੌਂਗੀਵੀਟੀ ਨੂੰ ਵੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਝਿੱਲੀ ਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਬਾਰ ਝਿੱਲੀ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਖਰਚੇ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ|

ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉੱਦਮਾਂ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੰਭਵ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ (ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ਆਵਰਤੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਦੀ ਕਾਢ ਦੀ ਚੰਗੀ ਮਾਰਕੀਟ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ| ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਹੋਰ ਰਵਾਇਤੀ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਡਿਸਚਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਤੇਲ-ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਤਿ ਸਥਿਰ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਤੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉੱਚ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਤੇਲ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕੋ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਈਸੀਈਐੱਫ਼ਐੱਮਐੱਮ ਸੈੱਟਅਪ ਵਿੱਚ ਝਿੱਲੀ ਮੋਡੀਊਲ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋ ਕੈਮੀਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸੈਟਅਪ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ| ਇਹ ਇੰਸਟਾਲੇਸ਼ਨ ਖੇਤਰ ਦੀ ਲੋੜ ਦੇ ਵਾਧੂ ਲਾਭ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੂੰਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਖਰਚੇ ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ|

ਇਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ (ਡੀਐੱਸਟੀ) ਦੇ ਅਡਵਾਂਸਡ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ| ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਉੱਚ-ਤਕਨੀਕੀ ਢੁੱਕਵੀਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਖਰਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ| ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਚੇ ਹੋਏ ਤੇਲ ਦੀ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਬਰਨਰ ਤੇਲ, ਭੱਠੀ ਦਾ ਤੇਲ, ਮੋਲਡ ਤੇਲ, ਹਾਈਡ੍ਰੌਲਿਕ ਤੇਲ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ| ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਤੇਲ ਨੂੰ ਵੇਚ ਕੇ ਛੋਟੇ ਆਮਦਨ ਸਮੂਹਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮਾਲੀਆ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਤਿਆਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ| ਸੰਘਣੇ ਗੈਰੇਜ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੈਟਅਪ ਲਗਾਉਣਾ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੀਸੀਬੀ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ| ਇਸ ਨੂੰ ‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ| ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਅਤੇ ਟੈਸਟਿੰਗ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਾਇਲਟ-ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਅਤੇ ਟੈਸਟਿੰਗ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ’ਤੇ ਹੈ|

ਹੁਣ ਤੱਕ, ਅਜਿਹੇ ਤੇਲ ਵਾਲੇ ਗੰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੈਕਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟਿਕ ਸੈੱਲ ਜਾਂ ਡੀਏਐੱਫ਼ ਦੀ ਇੰਸਟਾਲੇਸ਼ਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ| ਡਾ. ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਨਵੀਂ ਇਕਾਈ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਯੂਨਿਟ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਵੀਂ ਇਕਾਈ ਵਿੱਚ ਦੋ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਕੰਮ ਕਾਜ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ|

ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੋਟਾਈਪ ਨਵੀਨਤਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰੈਡੀਨੇਸ ਪੱਧਰ ਦੇ ਪੱਧਰ-6 ਵੱਲ ਵਧ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਡਾ. ਚਿਰੰਜੀਬ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ ਨੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਸਕੇਲ-ਅੱਪ ਲਈ ਕਨਸੈਪਟਸ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨਾਲ ਭਾਈਵਾਲੀ ਕੀਤੀ ਹੈ| ਉਹ ਪਾਇਲਟ-ਪੈਮਾਨੇ ਦੇ ਮੋਡੀਊਲ, ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਫੀਲਡ ਇੰਸਟਾਲੇਸ਼ਨ, ਅਤੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰੀਕਰਣ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ|

ਚਿੱਤਰ 1: ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਕੋਗੂਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਫਲੋਟੇਸ਼ਨ ਇਨਹਾਂਸਡ ਝਿੱਲੀ ਮੋਡੀਊਲ (ਈਸੀਈਐੱਫ਼ਐੱਮਐੱਮ)

ਚਿੱਤਰ 2: (ਏ) ਈਸੀਈਐੱਫ਼ਐੱਮਐੱਮ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਵਾਹ ਚਿੱਤਰ; (ਬੀ) ਈਸੀਈਐੱਫ਼ਐੱਮਐੱਮ ਦੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸਿਧਾਂਤ ਲਈ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਚਿੱਤਰ; (ਸੀ): ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਧਾਰਣ ਪਰਮੀਟ ਫਲੈਕਸ (ਐੱਨਜੇ) ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ|

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਡਾ: ਚਿਰੰਜੀਬ ਭੱਟਾਚਾਰਜੀ (9836402118; c.bhatta[at]gmail[dot]com ) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

****

ਐੱਸਐੱਸ/ ਆਰਪੀ (ਡੀਐੱਸਟੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈੱਲ)