ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਲੈਕਸੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਾਮਾ ਕਿਰਨਾਂ ਉਤਪੰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗਲੈਕਸੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਛਾਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗਲੈਕਸੀ ਨੂੰ ਨੈਰੋ ਲਾਈਨ ਸਿਫਰਟ -1 (ਐਨਐਲਐਸ -1) ਗਲੈਕਸੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਭਗ 31 ਬਿਲੀਅਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਰ੍ਹੇ ਪਿੱਛੇ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਜ ਹੋਰਨਾਂ ਖੋਜਾਂ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। 

1929 ਵਿੱਚ, ਐਡਮਿਨ ਹੱਬਲ ਨੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਕਿਰਨ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਰੈਡ ਸ਼ਿਫਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦੇ ਇਸ ਮੋੜ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। 

ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਸੰਸਥਾ, ਏਆਰਆਈਐੱਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਸਲੋਨ ਡਿਜੀਟਲ ਸਕਾਈ ਸਰਵੇ (ਐਸਡੀਐੱਸ) ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 25,000 ਚਮਕਦਾਰ ਸਰਗਰਮ ਗਲੇਕਟਿਕੋਨਿਊਕਲੀ (ਏਜੀਐੱਨ) ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਉੱਚ ਰੈਡਸ਼ਿਫਟਜ਼ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅੰਗਤ ਪੁੰਜ ( ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ) ਉੱਚ ਊਰਜਾ ਗਾਮਾ ਕਿਰਨਾਂ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਐਸਡੀਐਸਐਸ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਪਟੀਕਲ ਅਤੇ ਸਪੈਕਟ੍ਰੋਸਕੋਪਿਕ ਸਰਵੇਖਣ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਖਗੋਲੀ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਗਾਮਾ ਰੇਅ ਐਮੀਟਰ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਗਲੈਕਸੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀ ਗਤੀ ਤੇ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੋਤ ਬਲੈਕਹੋਲ ਊਰਜਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਏਜੀਐਨ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅੰਡਾਕਾਰ ਗਲੈਕਸੀ ਵਿੱਚ ਹੋਸਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਤੋਂ ਗਾਮਾ ਕਿਰਨ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸੰਬੰਧਤ ਕਣਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਏਜੀਐਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਘੱਟ-ਪੁੰਜ ਦੀ ਬਲੈਕਹੋਲ ਤੋਂ ਊਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਈ ਗਲੈਕਸੀ ਵਿੱਚ ਹੋਸਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੀ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਗਲੈਕਸੀ ਵਿੱਚ ਗਾਮਾ ਰੇ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ 4 ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਏਜੀਐਨ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਭਾਗ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਲੰਬ ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਰੈਡ ਸ਼ਿਫਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੇ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਣਾ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਜ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਰਹੀ ਗਾਮਾ ਰੇਅ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰੇਗੀ। 

ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਦੂਰਬੀਨ, ਯੂਐਸ-ਅਧਾਰਤ 8.2 ਐਮ ਸੁਬਾਰੂ ਦੂਰਬੀਨ, ਖੋਜ ਲਈ ਵਰਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਉੱਚ ਰੈਡ ਸ਼ਿਫਟ ਦੇ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਢੰਗ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗਾਮਾ ਕਿਰਨ ਉਤਸਰਜਕ ਐਨਐਲਐਸ -1 ਉਦੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਮੌਜੂਦਾ 13.8 ਬਿਲੀਅਨ ਪੁਰਾਣੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ 4.7 ਬਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਖੋਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਏਆਰਆਈਈਐੱਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ: ਸ਼ੁਭੇਂਦੂ ਰਕਸ਼ੀਤ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਇਸਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਮਾਲਟੇ ਸ਼੍ਰੇਮ (ਜਪਾਨ), ਸੀ ਐਸ ਸਟਾਲਿਨ (ਆਈਆਈਏ ਇੰਡੀਆ), ਆਈ ਤਾਨਾਕਾ (ਯੂਐਸ), ਵੈਦੇਹੀ ਐਸ ਪਾਲੀਆ (ਏਆਰਆਈਐੱਸ), ਇੰਦਰਾਣੀ ਪਾਲ (ਆਈਆਈਏ ਇੰਡੀਆ), ਜ਼ਰੀ ਕੋਟਲੀਨੇਨ (ਫਿਨਲੈਂਡ) ਅਤੇ ਜੈਸਿੰਗ ਸ਼ਿਨ (ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ) ਨੇ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਖੋਜ ਨੂੰ ਰਾਇਲ ਸਟ੍ਰੋਨੋਮਿਕਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਜਰਨਲ ਦੇ ਮਾਸਿਕ ਨੋਟਿਸਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ, ਡਾਕਟਰ ਰਕਸ਼ੀਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਏਆਰਆਈਈਐੱਸ ਦੇ 3.6 ਐਮ ਦੇਵਥਲ ਆਪਟੀਕਲ ਦੂਰਬੀਨ (ਡੀਓਟੀ) 'ਤੇ ਟੀਐੱਫਆਰ-ਏਆਰਆਈਐੱਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਟੀਐੱਫਆਰ-ਏਆਰਆਈਐੱਸ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਵੱਡੇ ਰੈੱਡ ਸ਼ਿਫਟ 'ਤੇ ਗਾਮਾ ਕਿਰਨਾਂ ਛੱਡਣ ਵਾਲੀ ਐਨਐੱਲਐੱਸ -1 ਗਲੈਕਸੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। 

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਡਾ. ਸ਼ੁਭੇਂਦੂ ਰਕਸ਼ੀਤ (suvendu@aries.res.in) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। 

ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਲਿੰਕ:

DOI: https://doi.org/10.1093/mnrasl/slab031 

arXiv: https://arxiv.org/abs/2103.16521

                                                                                        ****

ਆਰਪੀ (ਡੀਐਸਟੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈੱਲ)