“ਸਾਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਲੋਂ ਉੜੀਸਾ ਤੱਟ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਹਕੀਕਤ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਲੋਕ ਕੀ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਮੈਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕਲੀਰਾ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ, ਮੈਂ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪੀੜਤ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਾਹੀਂ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।” ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਜੇਤੂ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੀਲਾ ਮਾਧਬ ਪਾਂਡਾ ਦੇ ਸਨ ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਓਡੀਆ ਫਿਲਮ ਕਲੀਰਾ ਅਤੀਤ, ਇੱਕ ਇੱਫੀ 51 ਇੰਡੀਅਨ ਪਨੋਰਮਾ ਨਾਨ ਫੀਚਰ ਫਿਲਮ, ਜੋ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।

ਨੀਲਾ ਮਾਧਬ ਪਾਂਡਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅੱਜ  20 ਜਨਵਰੀ, 2021 ਨੂੰ 51ਵੇਂ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਵ੍ ਇੰਡੀਆ (ਇੱਫੀ), ਪਣਜੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।

ਪਾਂਡਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 83 ਮਿੰਟ ਦੀ ਫਿਲਮ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸਦਮੇ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। “ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮੇਰੀ ਫਿਲਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਿੰਡ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਫਿਲਮ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਕਲੀਰਾ ਅਤੀਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕੱਲ ਦਾ ਅਤੀਤ; ਮੇਰਾ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਲ ਦੇ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।”

ਫਿਲਮ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ? ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨਕੁਨ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣੀ ਖ਼ਬਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ।“ਸਾਲ 2006 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਇੱਕ ਛਪੀ ਖ਼ਬਰ ਦੇਖੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 10 ਫੁੱਟ ਦਾ ਹੈਂਡ ਪੰਪ ਦੇਖਿਆ। ਅਕਸਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਉਸ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਅੰਸ਼ ਸਨ, ਜੋ ਡਰਾਉਣੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਾਧੇ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ, ਮੈਂ ਤੱਟਵਰਤੀ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਸੱਤ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਚਪੇਟ ਵਿੱਚ ਲਏ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਕਿ ਅਗਲੇ ਤੇਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਪਿੰਡ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ।”

ਪਾਂਡਾ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਯੂਕੇ ਦੇ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਦੇ ਡਿਸਕਵਰੀ ਚੈਨਲ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਜਿੱਤੀ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਮੌਕਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿੱਪ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। 

ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ' ਤੇ, ਪਾਂਡਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: “ਇਨਸਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆਂ 'ਤੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਕਾਰਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੱਲਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਅਜਿਹਾ ਇੱਕ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਪੀੜਤ ਹੈ।”

ਜਦੋਂ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਰਗੇ ਸਦਮੇ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਪਾਂਡਾ ਨੇ ਮਜ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ: “ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਰਗੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵੇਲੇ ਸਦਮਾ ਕਾਰਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਸਮਝਣਗੇ। ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਹੀ ਸਮਾਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਚੇਤੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। 

ਮਹਾਮਾਰੀ ਦਰਮਿਆਨ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਇੱਫੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਂਡਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਥਾਨ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਮ ਵਾਂਗ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਤਰੀਕਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਭਵਿੱਖ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।"

ਕਲੀਰਾ ਅਤੀਤ ਬਾਰੇ

ਚੱਕਰਵਾਤ ਤੋਂ ਪੰਜ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੁਨੂ, ਸਤਵਾਇਆ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ, ਉਸ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਅਤੀਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁਜਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਅਕਸਰ ਮਿਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਨੂ ਸੁੰਨਸਾਨ ਤੱਟ 'ਤੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਬਚਾਅ ਲਈ ਜੱਦੋ ਜਹਿਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਸਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਸਦਮੇ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਕਾਵਿਕ ਚਿੱਤਰਣ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਗੁਨੂ ਇਸ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਤੋਂ ਬਚੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲ ਸਕੇਗਾ ?

ਨੀਲਾ ਮਾਧਬ ਪਾਂਡਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ 'ਆਈ ਐਮ ਕਲਾਮ' ਨੇ 34 ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤੇ। ਉਸਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਜਲਪਰੀ’, ‘ਬਬਲੂ ਹੈਪੀ ਹੈ’, ‘ਕੌਨ ਕਿਤਨੇ ਪਾਨੀ ਮੇਂ’ ਅਤੇ ‘ਕੜਵੀ ਹਵਾ’ ਅਤੇ ‘ਹਲਕਾ’ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

https://youtu.be/C0T9SGX_7ec

***

ਡੀਜੇਐੱਮ/ਐੱਸਕੇਵਾਈ / ਇੱਫੀ -32