ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਖੋਜ ਦੌਰਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਾਲੇ ਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਧੂੜ ਦੇ ਐਰੋਸੋਲ(ਹਵਾ ਵਿਚਲੇ ਸੂਖ਼ਮ ਕਣ), ਜੋ ਕਿ ਇੰਡੋ-ਗੰਗਾ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਤਲਹੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇੰਡੋ-ਗੰਗਾ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਤਲਹੱਟੀਆਂ ਦੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਹਵਾ ਆਉਣ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਉੱਚ ਐਰੋਸੋਲ ਲੋਡਿੰਗ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕਾਲਾ ਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਧੂੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਐਰੋਸੋਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਹਵਾ ਦੇ ਪੁੰਜ ਨੂੰ ਘੱਟ ਉੱਚਾਈ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉੱਚਾਈ ਵੱਲ ਧੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਓਰੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਫੋਰਸਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਕੌਮੀ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨ ਰੁੜਕੇਲਾ, ਲੇਪਜ਼ੀਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਮੀਟਰੋਲੋਜੀ (ਐਲਆਈਐਮ), ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲੇਪਜ਼ੀਗ ਜਰਮਨੀ, ਭਾਰਤੀ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨ ਮਦਰਾਸ, ਭਾਰਤੀ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਸੰਸਥਾਨ ਕਾਨਪੁਰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਖੋਜੀਆਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਹਿਤ ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਐਰੋਸੋਲ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਰੇਡੀਏਟਿਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਕਾਰਜ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਰਸਾਲੇ ‘ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਕਣ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕਲਾਉਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਸ਼ਹਿਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਓਰੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦੇਵੇਗਾ। 

ਵਰਖਾ ਦੀ ਦਰ ਦੇ 17 ਸਾਲਾਂ (2001–2017) ਦਾ ਅਧਿਐਨ, ਐਰੋਸੋਲ ਮਾਪ ਨੂੰ ਐਰੋਸੋਲ ਆਪਟੀਕਲ ਡੂੰਘਾਈ (ਏਓਡੀ), ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੁੜ ਮੁਲਾਂਕਣ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਚਾਈਆਂ 'ਤੇ ਦਬਾਅ, ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਥਰਮੋਡਾਇਨਾਮਿਕ ਵੇਰੀਏਬਲ “ਨਮੀ ਸਥਿਰ ਊਰਜਾ" ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਤਲਹੱਟੇ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਲੰਮੀ ਤਰੰਗ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਗਣਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਟੀਮ ਨੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਉੱਚ ਐਰੋਸੋਲ ਲੋਡਿੰਗ ਵਿਚਾਲੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਬੰਧ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਚ ਨਮੀ ਵਾਲੀ ਸਥਿਰ ਊਰਜਾ (ਐਮਐਸਈ) (ਹਵਾ ਦੇ ਪੁੰਜ ਦੀ ਨਮੀ ਸਥਿਰ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੰਭਾਵਤ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਮੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲੇਟੇਂਟ ਹੀਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ)ਦੇ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਾਂਝ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਐਰੋਸੋਲ ਦੇ ਰੇਡੀਏਟਿਵ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ।

ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੌਨਸੂਨ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਐਰੋਸੋਲ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਖੇਤਰੀ ਮਾਡਲਿੰਗ ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲਿਆਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਐਚਪੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਰਸਾਇਣ ਸਮੇਤ ਐਰੋਸੋਲ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਚਿੱਤਰ 1. ਗਲੋਬਲ ਮਲਟੀ-ਰੈਜ਼ੋਲਿਊਸ਼ਨ ਟੈਰੇਨ ਐਲੀਵੇਸ਼ਨ ਡਾਟਾ (ਜੀਐਮਟੀਈਡੀ 2010)ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ (ਕਿਲੋਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਤਲੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਲਾ ਚਤੁਰਭੁਜ ਹਿਮਾਲੀਆਈ ਤਲਹੱਟੀਆਂ 'ਤੇ ਡੋਮੇਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 

[ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਲਿੰਕ: https://acp.copernicus.org/preprints/acp-2020-440/

ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ, ਭੀਸ਼ਮ ਤਿਆਗੀ (bhishmatyagi[at]gmail[dot]com) ਅਤੇ ਗੌਤਮ ਚੌਧਰੀ (goutam3003@yahoo.com) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।]

*****

ਐਨਬੀ / ਕੇਜੀਐਸ / (ਡੀਐਸਟੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈੱਲ)