భారతదేశం- ప్రపంచంలో అత్యంత శక్తివంతమైన ఇంటర్నెట్ అఫ్ థింగ్స్ (ఐఓటి) పర్యావరణ వ్యవస్థలలో ఒకటి. బహుళ రంగాలలో ఐఓటి సాంకేతిక పరిజ్ఞానాల ప్రయోజనాలను పెంచడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం వివిధ విధానాలు, చొరవలను ప్రవేశపెట్టింది. ఆత్మనిర్భర్ భారత్, డిజిటల్ ఇండియా, మేక్ ఇన్ ఇండియా వంటి కార్యక్రమాలను ఉపయోగించుకోవడానికి, జల్ జీవన్ మిషన్ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నీటి సరఫరా సేవలను పంపిణీ చేయడానికి, పర్యవేక్షించడానికి స్మార్ట్ గ్రామీణ నీటి సరఫరా పర్యావరణ వ్యవస్థను రూపొందిస్తుంది.

2024 సంవత్సరానికల్లా ప్రతి గ్రామీణ గృహానికి నిరంతరం తాగు నీరందించే కుళాయి కనెక్షన్ (ఎఫ్ హెచ్ టి సి) కేంద్ర ప్రభుత్వ ముఖ్యమైన కార్యక్రమం జల్ జీవన్ మిషన్ (జేజేఎం) రాష్ట్రాల భాగస్వామ్యంతో అమలవుతోంది. రోజుకు 55 లీటర్ల నిర్ధారిత నాణ్యమైన నీటిని నిరంతరం, దీర్ఘకాలం పాటు అందించే సేవలను ఇంటివరకు తీసుకెళ్లే కార్యక్రమం ఇది. మౌలిక వసతుల కల్పన కన్నా ఈ మిషన్ సేవలను ఖచ్చితంగా అందించడంపై దృష్టి పెడుతుంది. 

రాజ్యాంగంలోని 73 వ సవరణకు అనుగుణంగా గ్రామ స్థాయిలో గ్రామ పంచాయతీలు తాగునీటి సరఫరాను నిర్వహించాలి. అందువల్ల, గ్రామ పంచాయతీ కానీ దాని ఉప కమిటీ, అనగా గ్రామ నీరు & పారిశుద్ధ్య కమిటీ / పానిసమితి కానీ తాగునీటి నిర్వహణ, నీటి సేవా పంపిణీ, గ్రే వాటర్ ట్రీట్మెంట్ & పునర్వినియోగం కోసం 'స్థానిక ప్రజా వినియోగంగా' పనిచేయాలి. అలాగే ఆపరేషన్, నిర్వహణ జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి. రోజూ హామీ మేరకు తాగునీటి సరఫరా కోసం గ్రామంలో నీటి సరఫరా మౌలిక సదుపాయాలు, నీటి సరఫరా సేవలను అందించడానికి వినియోగదారు ఛార్జీలను సేకరిస్తారు. రాష్ట్రాలు, గ్రామ పంచాయతీలు లేదా దాని ఉప కమిటీని పానీ సమితి, నీటి సేవా పంపిణీని కొలవడానికి, పర్యవేక్షించడానికి స్వయంచాలక వ్యవస్థ అవసరం. నీటి సేవా డెలివరీ కొలత, పర్యవేక్షణ కోసం ఆధునిక సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని ఉపయోగించడం, సేవ కి సంబంధించిన నాణ్యతను నిర్ధారించడానికి స్వయంచాలకంగా సేవా డెలివరీ డేటాను సంగ్రహించడం, ప్రసారం చేయడం అవసరం.

ఆప్టిక్ ఫైబర్ నెట్‌వర్క్‌ను అన్ని గ్రామాలకు విస్తరించడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రయత్నాలు ముమ్మరం చేసింది. దీని ప్రకారం, రాబోయే 1,000 రోజుల్లో అన్ని గ్రామాలను ఫైబర్ ఆప్టిక్ నెట్‌వర్క్ ద్వారా అనుసంధానిస్తామని గౌరవ ప్రధాని ప్రకటించారు. దాదాపు మొత్తం దేశంలో, టెలికాం కనెక్టివిటీకి చేరుకుంది. నీటి పరిమాణం, నాణ్యతను పర్యవేక్షించడానికి ఐఓటి వ్యూహాలు ఎక్కువగా వినియోగిస్తున్నారు. ఇటీవలి సాంకేతిక పురోగతులు (ఐఓటీ, బిగ్ డాటా అనలిటిక్స్, ఏఐ/ఎంఎల్, క్లౌడ్ వంటివి), మొబైల్ డేటా, హార్డ్‌వేర్ (సెన్సార్లు), తగ్గుతున్న సాఫ్ట్‌వేర్ ఖర్చులు గ్రామీణ భారతదేశంలో నీటి సరఫరా మౌలిక సదుపాయాలను డిజిటలైజ్ చేయడానికి అవకాశాన్ని కల్పిస్తాయి. డిజిటల్‌ ఆధారిత నీటి సరఫరా మౌలిక వ్యవస్థ రియల్ టైం పర్యవేక్షణ, సాక్ష్యం-ఆధారిత విధాన రూపకల్పనలో సహాయపడుతుంది. నీటి సరఫరా మౌలిక సదుపాయాల డిజిటలైజేషన్ గ్రామ పంచాయతీలకు 'స్థానిక ప్రజా ప్రయోజనం' గా సహాయపడే అవకాశం ఉంది. మరీ ముఖ్యంగా, భవిష్యత్ సవాళ్లను పరిష్కరించడానికి ఇది సహాయపడుతుంది.

జాతీయ జల్ జీవన్ మిషన్ గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో నీటి సేవా పంపిణీ వ్యవస్థ కొలత, పర్యవేక్షణ కోసం రోడ్ మ్యాప్‌ను రూపొందించడానికి సాంకేతిక నిపుణుల కమిటీని ఏర్పాటు చేసింది. ఈ కమిటీలో అకాడెమియా, అడ్మినిస్ట్రేషన్, టెక్నాలజీకి చెందిన ప్రముఖ సభ్యులు, నీటి సరఫరా రంగానికి చెందిన నిపుణులు ఉన్నారు.

నేషనల్ జల్ జీవన్ మిషన్, ఎలక్ట్రానిక్స్ & ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ మంత్రిత్వ శాఖ ఐసిటి గ్రాండ్ ఛాలెంజ్ నిర్వహించడానికి ప్రణాళికలు వేస్తున్నాయి. గ్రామ స్థాయిలో మోహరించాల్సిన ‘స్మార్ట్ వాటర్ సప్లై మెజర్మెంట్ అండ్ మానిటరింగ్ సిస్టమ్’ ను అభివృద్ధి చేయడానికి వినూత్నమైన, మాడ్యులర్, ఖర్చుతో కూడిన పరిష్కారాన్ని తీసుకురావడం ఐసిటి గ్రాండ్ ఛాలెంజ్ ఉద్దేశ్యం. ఐసిటి గ్రాండ్ ఛాలెంజ్ ఇండియన్ టెక్ స్టార్ట్-అప్స్, ఎంఎస్ఎంఇలు, ఇండియన్ కంపెనీలు, ఇండియన్ ఎల్ఎల్పిల నుండి ప్రతిపాదనను ఆహ్వానించనుంది.

రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు మరియు సంబంధిత రంగానికి చెందిన వారి భాగస్వామ్యంతో మిషన్ వివిధ గ్రామాల్లో పైలట్ ప్రాతిపదికన సెన్సార్ ఆధారిత నీటి సరఫరా వ్యవస్థను సులభతరం చేయడం ప్రారంభించింది. గుజరాత్ ఐదు జిల్లాల్లో విస్తరించి ఉన్న 1,000 గ్రామాల్లో సెన్సార్ ఆధారిత గ్రామీణ నీటి సరఫరా వ్యవస్థలను నావిగేట్ చేయడం ప్రారంభించింది. ఇతర రాష్ట్రాలు కూడా పైలట్ ప్రాజెక్టులను ప్రారంభించాయి. క్షేత్ర స్థానాల నుండి సేకరించిన డేటా రాష్ట్ర, కేంద్ర సర్వర్‌కు ప్రసారం చేస్తారు. రాష్ట్ర, కేంద్ర స్థాయిలో కార్యాచరణను (పరిమాణం, నాణ్యత, నీటి సరఫరా క్రమబద్ధత) పర్యవేక్షించడానికి ఉపయోగించవచ్చు. ఇది సేవలు అందించడంలోనూ, నీటి నష్టాన్ని తగ్గించడానికి, దీర్ఘకాలిక ప్రాతిపదికన పరిమాణం, నాణ్యతను పర్యవేక్షించడానికి ఇది నిర్ధారిస్తుంది. వినియోగదారు సమూహాల డిమాండ్ సరళిని కాలక్రమేణా విశ్లేషించడం, మొత్తం అన్ని స్థాయిల్లో డిమాండ్ నిర్వహణ కోసం ఈ సమాచారాన్ని ఉపయోగించడం, రెవెన్యూయేతర నీటిని కనిష్టీకరించడం, సరైన నిర్వహణ, సమర్థవంతమైన ఆపరేషన్, గ్రామాల్లో నీటి సరఫరా వ్యవస్థల నిర్వహణను నిర్ధారించడం ఈ డేటా అదనపు ప్రయోజనంగా ఉంది. 

*****